طراحي اکولوژیک شیوه ای از طراحي است که ساخته هاي دست بشر را در ارتباطي سالم با محيط طبيعي و بيوسفر قرار دهد، به نحوي که کمترين آسيب و خطر را متوجه زيست بوم نمايند. اساس و محوريت نيز بر ويژگيهاي بومي و محيطي است.
امروزه درک نامناسبي از طراحي اکولوژیک وجود دارد. در واقع موضوع ايجاد محيط مصنوع سالم، مشکلي نيست که بتوان آن را مانند بسياري از مشکلات با بهره گيري از تکنولوژي هاي پيشرفته حل نمود. بسياري از طراحان به غلط اعتقاد دارند که اگر يک ساختمان را به اندازه کافي به ابزارهاي مکانيکي جذب انرژي هاي پاک همچون سلول هاي خورشيدي و ژنراتور هاي بادي و ديگر تجهيزات مدرن مجهز سازند به سرعت به طراحي اکولوژیک در طراحي خود دست يافته اند. امروزه بيشتر مجلات معماري نيز چنين ديدگاهي را نمايش مي دهند. حال آنکه چنين رويکردي، تفاوتي عمده با طراحي اکولوژیک دارد. حرکت بوم شناسانهبا حرکت مهندسي به سوي طراحي سبز متفاوت است. در رويکرد صرفا مهندسي، اصولاً از همان ابتدا هدف طراحي دستيابي به سود اقتصادي و بهره وري بيشتر اقتصادي از منابع و امکانات است، اما طراحي اکولوژیک که مد نظر ماست با بصيرت و دانش محيطي آغاز مي شود و به روند دستيابي به هماهنگي با محيط ادامه ميابد. بدين ترتيب شکل، محتوا و عملکرد سيستم هاي طراحي شده از همان آغاز مي بايست به سوي هدف يکپارچگي بي خطر با محيط طبيعي هدايت شود که مي توان گامهاي اوليه آن را از طريق ساخت محيط مصنوع به گونه اي مشابه طبيعت آغاز نمود”.(Yeang 2006)
بايد توجه داشت که برقراري رابطه سالم با محيط، در مقام تعريف و تئوري، ساده اما در عمل، رسيدن به آن در تمامي ابعاد بسيار سخت و پيچيده است.
اهداف و اصول کلي
اشاره گرديد که هدف از طراحي اکولوژیک يکپارچگي بي خطر و ملايم با محيط است. در اصل، در طراحي اکولوژیک روند و فعاليت هاي انساني با روند الگوهاي وسيع تر و تمايلات فيزيکي طبيعت هماهنگ شده اند. فرضيه حياتي و پيامد غالب در طراحي اکولوژیک يکپارچگي تمامي سيستم هاي انسان ساخت با فرايند ها و سيستم هاي طبيعي در بيوسفر است. منظور از بيوسفر کليه نقاط قابل زندگي بر روي کره زمين است که واجد حيات بوده و يا استعداد وجود حيات را دارا مي باشد. اين محيط ها عبارتند از هوا (جو) ، خشکي ها و محيط هاي آبي.
اولين وظيفه ما در تلاش براي طراحي اکولوژیک اجتناب از ايجاد زوال در محيط و طراحي براي پايدار کردن آن است. نهايت تلاش در طراحي اکولوژیک باز گرداندن محيط به حالت اوليه (پيش از ايجاد آسيب ها و تخريبهاي ناشي از فعاليت هاي انساني) مي باشد.
طراحي اکولوژیک بيش از همه چيز بايد بر اساس نظريه اکوسيستم ها شکل گيرد. واژه اکولوژي از دو کلمه يوناني Oikos (به معني مسکن، خانه، بستر زيست يا محل زندگي) و Logos (به معني شناخت، علم يا دانش) تشکيل شده است و معني تحت لفظي آن عبارت است از « بررسي يا مطالعه موجودات زنده در بستر زيست شان».
اين واژه براي اولين بار توسط يک زيست شناس عالماني به نام «ارنست هکل» در سال 1869 ميلادي به کار برده شد و معادل آن در زبان فارسي عبارت است از بوم شناسي، محيط شناسي يا کَد شناسي.
به طور کلي دانش اکولوژی مجموعه شناخت هايي است که انسان درباره تاثير محيط بر روي موجودات زنده، تاثير موجودات زنده بر روي محيط و ارتباطات متقابل بين موجودات زنده به دست ميايد. به عبارت ديگر بوم شناسي درباره تاثير متقابل موجودات زنده با يکديگر و محيط بحث مي کند. چون مطالعه بيوسفر به عنوان کل محيط قابل زيست امري دشوار مي باشد، آن را به قطعات کوچک ، همگن و يکنواخت تقسيم ميکند که قابل تعريف نيز باشد که به اين قطعات کوچکتر اصطلاحاً اکوسيستم گفته ميشود. واژه اکوسيستم براي اولين بار در سال 1935 توسط تنسلي پيشنهاد گرديد که واژه خلاصه شده اي از اسم و کلمه سيستم اکولوژي مي باشد. مفهوم ساده و خلاصه اکوسيستم عبارت است از «مجموعه موجودات زنده و محيط زندگي آنها.
واژه اکوسيستم بدين جهت پيشنهاد شد که موجودات زنده بخش جدايي ناپذير محيط غير زنده اند و نمي توانند خارج از محيط خاص خود زندگي کند؛ به همين دليل براي مطالعه روي محيط طبيعي بايد الزاما موجودات زنده اي را که در همان محيط زندگي مي کنند نيز مورد توجه قرار گيرند. “به عنوان يك رشتة علمي ، بوم شناسي واکنشي بود نسبت به تمرکز زيست شناسان و گياه شناسان بر موجودات به صورت مجزا از هم ، همانگونه که روانشناسي گشتالت واکنشي بود نسبت به تمرکز بر عناصر ادراکي افراد به طور مجزا.”(Yeang 2006)
بنابرين محيط طبيعي يا بيوسفررا مي توان ترکيبي نا همگن يا موزائيکي از اکوسيستم ها دانست که آنرا به صورت يک کل واحد شکل داده اند. تغييرات و ايجاد زوال در اکوسيستم ها باعث ايجاد تغييرات و زوال در محيط طبيعي خواهد گرديد. بنابرين اساس طراحي اکولوژیک بر پايه نظريه اکوسيستم ها و در مسير احياء و پايداري آنها و ايجاد رابطه ملايم بين سيستم هاي انسان ساخت با اکوسيستم هاي طبيعي مي باشد.
محدوديت هاي عملي در دستيابي به طراحي اکولوژیک
در عمل براي رسيدن به اهداف طراحي اکولوژیک محدوديت هايي وجود دارد، بنابرين نکته قابل بحث در اين زمينه اين است که حد ايجاد رضايت از طراحي اکولوژیک کجاست؟ ما در ابتداي طراحي بايد مشخص کنيم که سطح پاسخگويي اکولوژیک سيستم طراحي شده يا سطح مورد نظر هماهنگي آن با طبيعت به عنوان يک هدف کجاست. ما بايد جنبه هاي مورد نظر خود براي ايجاد هماهنگي با طبيعت را با شرايط بستر، زمينه و برنامه طراحي را اولويت بندي نماييم.
در طراحي اکولوژیک بسيار مهم است که طراح اين آگاهي را داشته باشد که در عمل، ارائه يک طرح که به طور کامل در تمام وجوه در راستاي اهداف طراحي اکولوژیک باشد، غير ممکن است. همانطور که اشاره شد طراحي اکولوژیک هنوز در ابتداي مسير طولاني خود قرار دارد. بنابرين بهترين راه اين است که طراح تا حدي که ممکن است بيشترين ملاحظات طراحي اکولوژیک را براي سيستم طراحي شده و بوم شناسي محلي آن به کار بندد. به علاوه طراح مي تواند مطمئن گردد که سيستم طراحي شده کمترين اثرات منفي را بر روي طبيعت در طول دوران حيات خود داشته باشد و همچنين بتواند بيشترين منفعت را براي طبيعت به ارمغان آورد. به طور مثال طراح بايد زيستگاه هاي تخريب شده و محيط هاي باير و آلوده را بار ديگر احياء کند، پيوستگي فيزيکي اکوسيستم هاي موجود را حفظ نمايد و سلسله مراتب اکولوژیک را تسهيل نمايد.
طراحي اکولوژیک همچنين در هر منطقه مي بايست به صورت خاص آن ناحيه عنوان گردد و حد نهايي دستيابي به اهداف مورد نظر در آن به : نوع پروژه، وضعيت محلي، عوامل تکنولوژيکي و شرايط فيزيکي عملکردي بستگي خواهد داشت.
بوم شناسي برعکس مهندسي بيشتر بر پايه درک قرار دارد؛ درک از اکوسيستم ها، موجودات زنده سازنده آن و ارتباط آنها در قالب محيط زيست شان. در اين رابطه، مي بايست اثرات محيطهاي انسان ساخت بر محيط طبيعي و پيامد هاي مخرب آنها همانند از دست رفتن تنوع زيستي، از دست رفتن حاصلخيزي در اکوسيستم ها و همچنين از دست دادن ظرفيت انجام فرايند هاي مورد نياز را به دقت مورد مطالعه و سنجش قرار داد.
منابع
- Yeang, keneeth. Ecodesign. london: wiley-Academy, 2006.
- ماتلاک, جان. مقدمه ای بر طراحی منظر. با ترجمه معونت آموزش و پژوهش سازمان پارکها و فضای سبز تهران. تهران: سازمان پارکها و فضای سبز تهران, 1379.
- مک هارگ, ایان. طراحی با طبیعت. با ترجمه عبدالحسین وهاب زاده. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد, 1386.
مقدمه ای بر طراحي اکولوژیک (201.7 KB)
تعداد دانلود: 41
زمان آخرین دانلود: شنبه, 7 آوریل 2018
------------------------------------------------------------------------------------------