چکیده: 
طراحي خيابان فرآيندي است كه از علوم مختلفي بهره مي جويد و مسئله عبور و مرور وسايل نقليه در خيابان تنها يكي از عوامل مؤثر در اين فرآيند است .
خیابان ها یکی از عناصر درک ما از شهر ها می باشند .امروزه در کشورهای بزرگ و فرهنگی دنیا از این عنصر به نحو عالی در خوانایی شهر استفاده می کنند و به عنوان عنصری هویت دهنده در جهت زیبایی و عملکرد از آن بهره می جویند .مقاله حاضر تلاشی است برای نشان دادن منظر خیابان سپه به عنوان اولین خیابان ایران ،خیابانی تاریخی و خاطره انگیز که در هسته تاریخی قزوین نقش مهمی را ایفا می کند .
کلید واژه ها: 
قزوین –خیابان سپه –منظر راه –کیفیت – کمیت

طرح مسئله: 
چگونه کمیتها بر ریز کیفیت ها و چگونه ریز کیفیتها بر کیفیت منظر راه خیابان سپه و چگونه منظر راه خیابان سپه بر منظر شهری قزوین تاثیر می گذارد.

مقدمه:
طبیعت ،اقلیم و موقعیت جغرافیایی مناسب اولین عوامل برای پیدایش مکان هایی بودند که انسان ها در آنجا سکنی گزینند . برای مقابله با هجوم حیوانات ،انسان ها و بلایای طبیعی زندگی، یکجانشینی را تجربه کردند .بعد از گذشت زمان جمعیت بیشتر شد و بعضی از آنها تبدیل به شهر ها شدند .راهها در اصل رد پایی از ساکنین و چهارپایانی بوده است که در ارتباط با محیط و یکدیگر بر زمین نقش می بست .
بعد از رشد شهر نشینی ،سیستمهایی برای طراحی شهر مطلوب ایجاد شدند که بر اساس جایگیری خیابانها و نحوه ارتباط آنان با هم اسامی گوناگونی برای این سیستمها گذاشته شد .از جمله شطرنجی ،عنکبوتی ،شعاعی و . . .
قزوین شهری است که به نوعی دارای سیستم شطرنجی است .اما خیابان سپه به دور از همه این مسائل در گذرزمان شکل گرفت و اکنون تبدیل به خیابان سواره شده است .

منظر 
تعریف معماری منظر 
« معماری منظر هنر، دانش و حرفه ای بین رشته ای است که ساماندهی و طراحی فضاهای بیرونی موضوع کار آن است. بر خلاف رشته معماری که توجه خود را به طراحی توده و ساختمان معطوف می دارد، معماری منظر به فضاهای باز و آزاد نظر دارد که تنوع کارکردهای آن در کشورهای پیشرفته به شدت رو به فزونی است.» (منصوری،1383: 70) « ساده ترین تعریف معماری منظر آنچنان که در کتابهای لغت آمده، تصویری از طبیعت است که از دور دست در برابر چشم ما قرار گرفته است.»(همان:71) اما این تعریف بسیار شیء نگرانه است و تمام جنبه های منظر را در بر نمی گیرد چرا که منظر موجودی عینی- ذهنی است. در تعریف عام معماری منظر آمده است:« حرفه ای که نقش اجتماعی آن ترکیب علم و هنر به منظور مدیریت، برنامه ریزی و طراحی محیط و منظر فیزیکی و فرهنگی شامل طبیعت بکر و شهر رشدیابنده می باشد.» (ماتلاک،1379: 637) « در تعریف امروز منظر یک شیء نیست. برای درک آن« دانستن اینکه چگونه اجزای محیط با یکدیگر ترکیب می شوند یا اینکه چگونه فیزیو لوژی ادراک عمل می کند، کفایت نمی کند. باید تمایز های فرهنگی، اجتماعی و تاریخی ادراک را نیز شناخت؛ به عبارت دیگر، آنچه که ذهنیت انسانی را می سازد باید شناخته شود.» (منصوری،1383: 71)

قزوین:استان قزوین در حوزه مرکزی ایران بین ۴۸درجه و ۴۵ درجه و ۴۵ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۵۰ دقیقه طول شرق از نصف النهار گرینویچ و ۳۵ درجه و ۲۷ دقیقه تا ۳۶ درجه و ۴۵ دقیقه عرض شمالی نسبت به خط استوا قرار دارد . این استان از شمال به استانهای مازندران و گیلان ، از سمت غرب به استان های زنجان و همدان از سمت جنوب به استان مرکزی و از شرق به استان تهران محدود می باشد .این استان در دامنه جنوبی رشته کوههای البرز واقع شده که به دلیل داشتن ارتفاعات متعدد و بارندگی های متوسط از نقاط معتدل کشور به شمار می آید. .
معرفی هسته تاریخی قزوین:بنای اولیه شهر قزوین را به شاپور اول ساسانی معروف به شادشاپور نسبت می دهند:شادشاپور شهر قزوین را برای جلوگیری از تحاجمات بنا نهاد و در آن دژ و استحکامات به وجود آوردو سپاهیان خود را در آن استقرار داد.به مرور زمان ،پایگاه نظامی شاپور توسعه یافت و هسته اصلی شهر قزوین به وجود آمد.موقعیت این شهر همواره به عنوان گذرگاه مهم طبرستان و دریای خزر اهمیت فراوان داشت.(حسن زنده دل،25:1377) 
معرفی خیابان سپه:

عکس 1 – خیابان سپه از بالای شهربانی

این خیابان از آثار دوران صفویه بوده و با وسعتی افزونتر از آنچه در حال حاضر است در عصر شاه طهماسب و شاه عباس بزرگ جهت پذیرایی از سفرای دول بیگانه و بزرگان در این میدان پذیرایی می شده است.این خیابان که به نام عالی قاپو یا دولتی خوانده می شد،پیش از این چونان قلب مرکز شهر بوده و هم اکنون نیز در محدوده محور فرهنگی قرار دارد و از ضلع شمالی به مجموعه کاخ چهلستون و عالی قاپو و از ضلع جنوبی به خیابان سلامگاه و خیابان راه ری راه پیدا می کند.

نقشه 1 – شهر در سال 1306

در محدوده این خیابان آثار ارزشمندی همچون مسجد و آب انبار ساخته شده که تاریخ ساخت قدیمی ترین بنای موجود در آن یعنی مسجد جامع به قزوین اولیه بر می گردد.پیتر دلاواله سیاح ایتالیایی که 4 سال را در هیئت شاه عباس بزرگ سپری کرد این خیابان را چنین وصف کرده است((میدان مزبور قدری از قصر سلطنتی دور و نزدیک بازار است.از میدان بزرگ اصفهان کوچکتر ولی از حیث زیبایی از آن کمتر نیست و همانند میدان اصفهان طولش سه برابر بشتر از عرضش است که احتمالا برای بازی چوگان ساخته شده زیرا دو طرف میدان ستون های سنگی نصب گردیده است.))(اطلاعات سازمان ایرانگردی و جهانگردی،1386)

نقشه 2 -نقشه هسته تاریخی شهر 1919 میلادی

خیابان:خیابان در باغهای ایرانی به مسیرهای اصلی آن گفته می شود که مجموعه ای از درختان منظم در دو سوی آن و مسیر آبی در میان آن همراه با دیدی اپتیک به کوشک یا مدخل ورودی وجود داشته است.(متدین، پاییز 1385)خیابان اصلی ترین موقعیت درک انسان از شهر است.اگر چه در ابتدا تردد و عبور و مرور آن مورد توجه است،اما بعد از پیدایش دیگر مسائل دیگری نیز مورد توجه قرار می گیرند.از جمله خیابان به عنوان کریدوری برای دید، خیابان محلی برای اجتماع،خیابان محلی برای بیان آراء ،یک پیاده راه و . . .(منصوری،1386)
كميت: اندازه، مقدار، ميزان، جنسيت يك پديده يا سيستم‌ مي‌باشد كه به صورت انبوهي از كيفيت‌ها، ويژگي‌ها و عناصر رخ مي‌نمايند.كميت‌ها از آنجا كه مادي‌اند، همواره قابل اندازه‌گيري بوده، و توسط اعداد قابل بيان و سنجيدن‌اند. به عبارتي، هر موضوع قابل اندازه‌گيري و قابل تبديل به عدد و رقم مانند طول، وزن، طول موج، درصد خلوص و… داراي ماهيتي كمِي است.(پاکزاد،77:1383 )
كيفيت : چگونگي‌ يك‌ چيز يا پديده‌ مي‌باشد كه‌ تأثير عاطفي‌ و عقلاني‌ خاص‌ بر انسان ‌مي‌گذارد.کیفیت همزاد کمیت است و بدون تعریف یکی ،تعریف دیگری ممکن نیست .
منظور از كيفيت‌ از طرفي خاصيت‌ها و ويژگي‌هاي اصلي يك‌ چيز است (براي نمونه سكون و دلبازي در يك ميدان، از طرف ديگر كيفيت، كليت و سيستمي از جزء كيفيت‌هائي است‌ كه‌ يك‌ چيز را بوجود آورده‌اند. (براي نمونه تناسبات، رنگ، ميزان محصوريت و . . .). به‌ همين‌ خاطر مي‌توان‌ يكبار با ديدگاهي‌ كل‌نگرانه‌، ويژگي‌هاي‌ اساسي‌ و ماهوي‌ يك‌ چيز را بررسي‌ نمود، و يا مي‌توان‌ از ديدگاهي‌ جزءنگرانه‌ تك‌ تك‌ كيفيت‌ها )جزء كيفيت‌ها( را بررسي‌ نمود. (همان :79 )
نشانه:نشانه ها عناصری هستند که به خاطر تضادی که با محیط پیرامون خود ایجاد می کنند، باعث خوانایی بیشتر شهر می گردند.نشانه ها می توانند در مقیاس منطقه ای و محلی نیز عمل کنند.
در خیابان سپه سردر عالی قاپو،مسجد جامع و نشانه هایی هستند که به علت تضادی که با محیط پیرامون خود ساخته اتد تبدیل به نقطه عطف شده اند.
نقطه عطف نشانه ای است که دارای گذشته تاریخی و فرهنگی باشد.اما نشانه این طور نیست،به عبارتی هر نقطه عطفی نشانه هم هست اما نشانه نقطه عطف نیست.(منصوری،1386)
سردر عالی قاپو به عنوان یک نقطه عطف در مقیاس محلی قابل توجه است ولی مسجد جامع با مناره های بلند خود،با صدای اذان در طول روز ،نقطه عطفی در مقیاس منطقه ای است .
آنچه که در منظر خیابان و راه بیش از هر چیز دیگری در منظر شهری مورد اهمیت واقع است،نقطه ابتدا و انتهای آن است.در زمان ناصر الدین شاه به مباشرت سعدالسلطنه که بعدا حاکم قزوین گردید و به دستور میرزا علی اصغر خان اتابکدر سال 1259 در قسمتی از خیابان احداثی شاه صفی ،یعنی از مقابل مسجد جامع و بازارچه خیابان تا محل فلکه سپه فعلی مهمان خانه و چاپارخانه و تلگرافخانه هند و اروپ احداث گردید.(سید محمد دبیر سیاقی ،459:1381 )
می بینیم که این خیابان یا به عبارتی میدان به بهترین نحو دارای نقطه شروع و خاتمه بوده است به طوری که دو نقطه مهم را به هم متصل می کرده است.علاوه بر آن این دو مکان نقش بصری دو جانبه ای نیز نسبت به یکدیگر داشته اند.