اعتقادات مذهبی
پيش از ورود مسلمانان به ايران مردم استان يزد همانند ساير نقاط ايران زرتشتي بودند و بر پايه آن خداي يگانه را ستايش مي كردند و آداب اجتماعي آنها زير تأثير آئين زرتشت بود.
شاهان ساساني در سال 31 هجري قمري از ميان رفتند و مردم بيشتر نقاط ايران، از جمله استان يزد، در نيمه نخست سده اول هجري قمري به دين اسلام گرويدند . مردم استان يزد مسلمان و پيرو مذهب شيعه جعفري هستند. در سرشماري عمومي نفوس و مسكن در سال 1375 هـ . شمسي در استان يزد 3879 نفر زرتشتي 78 نفر مسيحي، 100 نفر كليمي، 704 نفر ساير اديان وجود داشتند. (مركز آمار ايران سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1375 كل كشور ، ص 86)

تصویر شماره 10: حیاط بقعه سید رکن الدین – یزد

تصویر شماره 11: بقعه سید شمس الدین – یزد

دیدن چنین صحنه ها و فضاهایی در میان بازارچه نائین بسیار جالب بود . روشن کردن شمع و حتی سبزه سبز شده در اواسط زمستان در میان هدایای دیگر اهالی نشان از اعتقادات سبز مردم نائین دارد.

تصویرشماره 12 و 13: بازارچه نائین

تصویرشماره 14 و 15: بازارچه نائین

در مسجد تفت، خانمی از واجبات و مسائل شرعی دین برای دیگر خانمها صحبت و خانمی دیگر با تهیه سفره ای از نان و سبزی و خرما خیرات می کرد.

تصویر شماره 16: مسجد تفت

در یک نگاه کلی، به سرعت می توان در یافت که مردم یزد، مردمی با اعتقادات قوی مذهبی هستند. این اعتقادات نه تنها در میان مسلمانان بلکه در میان سایر مذاهب دیگر به خصوص زرتشتی مشهود می باشد. همین موضوع باعث شده تا یزدیها، خلق و خوئی متفاوت نسبت به مردمان دیگر داشته باشند. برای مثال تندرستی و آرزوی سلامتی نمودن برای آنها بسیار ارزشمند است؛ بطوریکه شاید بارها با شما در طول روز برخورد نمایند و هر بار با لهجه شیرین یزدی بگویند : “خَش باشید”. مطمئناً این موضوع ریشه عمیق دراعتقادات آنان دارد.

تصویر شماره 17: آتشکده زرتشتیان در مزرعه کلانتر

تصویر شماره 18: خادم مسجد جامع میبد

لباس و پوشش مردم
با توجه به زندگی اقوام مختلف در استان یزد و نیز وجود ادیان مختلف، انواع مختلفی از پوششها و لباسها به چشم می خورد. اما با توجه به اعتقادات قوی مذهبی، نوع لباس در آنجا خاص می باشد و مردم مقید به رعایت حجاب هستند.
با وجود موارد متفاوت، سادگی و بی آلایشی از خصوصیات بارز دیده شده در نوع پوشش مردم یزد می باشد.

تصویرشماره 19: محله های قدیمی مزرعه کلانتر

حمل و نقل
آخرین مورد بررسی منظر مردم یزد، سیستم حمل و نقل و مسافرت های درون شهری می باشد. با توجه به میزان درآمد متوسط مردم یزد، غالب افراد از وسایل حمل و نقل عمـــــومی، موتور و یا دو چرخه استفاده می کنند. این موضوع علاوه بر پاکیزگی محیط شهر و خلوت بودن خیابانها باعث ایجاد نوعی آرامش روحی و ذهنی در افراد می شود که در سیستم کار روزانه بسیار موثر است.
از دیگر عوامل خلوت بودن شهرها، نزدیکی محل کار شهروندان به محل سکونت آنها است. درواقع همگی این عوامل به کمک مردم یزد می آیند تا آنها مردمی خونسرد و آرام باشند.

جمع بندی
با توجه به بررسی شهرهای مختلف استان یزد می توان منظر مردمی آنرا در موارد زیر خلاصه نمود:
– سعی در ایجاد و باززنده سازی هویت اجتماعی محلات منطقه و وجود هویت نسبتاً پایدار.
– حفظ نژاد اصیل ایرانی.
– استفاده از سیستم های متمرکز قومی و نژادی جهت بدست آوردن یک اجتماع مناسب محلی.
– کم نمودن فضاهای ناامن اجتماعی تا حد امکان برای رسیدن به تعادل.
– تقلیل و تحت کنترل در آوردن ناهنجاریهای مختلف همچون اعتیاد.
– توجه به مسائل آئینی و نژادی افراد و دقت در رعایت کامل اصول فرهنگی.
– استفاده از فضاهای فرهنگی – مذهبی و توجه به نکاتی چون آرامش روانی افراد.
– توجه به آئین های دینی و ملی.
– رعایت کامل اصول اخلاقی آئینی و اجتماعی .
– حضور پررنگ افراد کهنسال در عرصه های اجتماعی.
– تمایل مردم نسبت به امر مشارکت های مردمی.
– تعامل و روابط اجتماعی قوی بین ساکنین محله.
– توجه کافی به میزان درآمد افراد و رعایت کامل اصول اقتصادی.
– سعی در جذب توریست و سرمایه با فروش صنایع دستی.
– تعلق خاطر گروه های سنی و جنسی مختلف در استفاده از فضاهای شهری.
– گویش و پوشش ساده و بی آلایش.

تصویر شماره 20 و 21: محله های قدیمی شهر یزد