چكيده
عناصر طبيعي شهرها به عنوان ابزار مهمي براي هويت دادن به يك مكان يا حوزه شهري يا حتي كل شهر عمل مي كنند. اين عناصر كه در ذهن ساكنين شهر تصويري شفاف و واضح يافته اند، به تدريج در جريان شكل گيري شهر در طول تاريخ به وجود مي آيند و داراي قدرتي هستند كه در پيوند با خاطره هاي مردم از محيط سكونت قرار مي گيرند. اين عناصر ساختاري بر فعاليت و سيماي منطقه تاثير دارند و قادرند روابط جمعي ميان شهروندان را شكل دهند و پايدار در خاطره ها باقي بمانند.
اعتبار مكان هاي مختلف شهر تابعي از پيشينه آن مكان ها و به عبارت ديگر سابقه تاريخي آنهاست. وجود آثار تاريخي به همراه كيفيت و عملكرد آنها از جهات متعددي در چگونگي برخورد در طراحي و معماري منظر تاثيرگذار است. اين آثار در تعريف هويت منطقه و شهر تاثيرگذار هستند. دخالت در محيط هاي طبيعي به ويژه در محدوده هايي كه داراي ارزش طبيعي، تاريخي، توريستي هستند از اهميت بالايي برخوردار است. بستر طبيعي همواره شكل دهنده كانون هاي تمدني با ارزش هاي والاي فرهنگي است. در صورت بر هم زدن روابط شكل گرفته بين منظر طبيعي و منظر فرهنگي هر سرزمين، ارزش هاي نهفته در هر سو دچار مخاطره مي گردند. به عبارتی مناظر باستاني حاصل سازگاري سيماي فرهنگي و طبيعي در طول زمان هستند.
بر مبناي چنين رويكردي، اين پايان نامه به ساماندهي و معماري منظر سايت طبيعي- تاريخي گنجنامه همدان با پشتوانه فرهنگي غني پرداخته است.
مجموعه تاريخي- طبيعي- فرهنگي فوق كه در مقياسي فرا منطقه اي و حتي فرا شهري عمل نموده و به عنوان عامل هويتي شهر همدان ايفاي نقش مي نمايد، به واسطه عناصري چون آبشار گنجنامه، سنگ نبشته هايي از دوران هخامنشيان و طبيعت كوهستاني سايت، به عنوان منظري باستاني و دروازه ورود به طبيعت بكر كوهستان مطرح است.
اين مطالعات از سه مرحله مطالعاتي تشكيل شده است. مطالعات محيطي در چهار عنوان اصلي با هدف شناسايي زمينه هاي طبيعي و تاريخي و محيطي بستر، فرصتي را مهيا نموده تا با توجه به الزامات طبيعي، محيطي و تاريخي همدان، ابعاد كلي عرصه هاي مطالعاتي و مداخله در سايت تبيين گردد. مطالعات پايه با هدف تبيين مباني نظري طرح و آنچه كه روح كلي پروژه را سازمان داده است، به رابطه انسان و محيط از ديدگاه منظر مي پردازد. دراين راستا، مفهوم منظر معرفي و پيوند منظر با فرهنگ، تاريخ، طبيعت و … تشريح شده است و با توجه به موضوع پروژه، ضمن بررسي قوانين، عهدنامه ها، منشورها و … مناظر باستاني مورد مطالعه واقع شده اند و تجارب نحوه مداخله در سايت هاي طبيعي و تاريخي مورد بررسي قرار گرفته است. بدين طريق، جهت گيري كلي پروژه و روح حاكم بر آن سازمان يافته و تبيين شده است.
مطالعات فصل سوم به شناسايي وضع موجود مجموعه از ديدگاه منظر و بررسي امكانات، مسائل و مشكلات، ضوابط و مقررات و طرح هاي فرادست سايت طبيعي- تاريخي گنجنامه پرداخته كه منجر به تعيين اهداف كلي و عملياتي مداخله در مجموعه گرديده است. در پايان بر پايه اصول، مباني و سياست هاي تدوين شده در راستاي اهداف پروژه و با استفاده از ارزش هاي منظرين و كالبدي موجود و مشهود در مجموعه از يكسو و سياست هاي تعيين شده براي احياء پيشينه فرهنگي و ارزش هاي هويتي مجموعه، ضمن حفظ كاراكتر تفرجگاهي-گردشگري مطلوب آن از سوي ديگر، طرح پيشنهادي ساماندهي و معماري منظر مجموعه طبيعي- تاريخي گنجنامه همدان طراحي گرديد.