با تخريب زيستگاه هاي طبيعي و گسترش شهر، نياز به فضاهاي سبز براي ايجاد تعادل اكولوژيك، اهميت مي يابد. پارك جنگلي شهري به عنوان فضاي سبز کلان بر ويژگي هاي زيست محيطي و اکولوژي شهري تاثير مثبت مي گذارد و با پاسخگويي به نيازهاي تفريحي و تفرجي مي تواند بر ساختار و خدمت رساني شهري تاثير مهمي داشته باشد. اين تحقيق براي پاسخگويي به نياز طراحي پارک هاي جنگلي شهري تدوين شده و با بررسي و تحليل مدارک جمع آوري شده، تهيه پرسشنامه از ترجيحات مردمي، تعريف دقيقي از پارک جنگلي شهري و اصول طراحي، منظري پايدار و قابل تعميم در توسعه اين پارک ها را ارایه مي دهد. هدف اصلي اين تحقيق ارایه راهکاري براي طراحي اين پارک ها و امکان توسعه آنها در قالب گسترش کالبدي و توسعه عملکردي است.
مطالعه موردي، پارک جنگلي چيتگر است که به عنوان فضاي سبز کلان و حياتي، در مجاورت شهر تهران و شهرك چيتگر واقع شده است. در فرآيند بررسي پايداري منظر پارک جنگلي چيتگر، نخست ويژگي هاي کالبدي، بيولوژيک و اقليمي پارک شناسايي مي شود و سپس با ارزيابي توان اکولوژيک، ويژگي هاي ديد و منظر، نيازها و ارتباط آنها با يکديگر تعيين مي شود و در گام آخر با انطباق يافته هاي تحقيق، پيشنهاداتي راهبردي، با توجه به ترجيحات مردمي، در ايجاد منظري پايدار براي پارک چيتگر با رعايت اصول پايدار و با هدف حفظ، توسعه و ارتقاي كيفي محيط ارائه مي گردد.
هدف از مطالعه حاضر، آشنايي با اصول پايداري شهري مي باشد و در پي آن ارائه راهكارهايي به منظور ايجاد منظر پايدار شهري در راستاي حفظ و توسعه پارك هاي جنگلي مورد توجه قرار مي گيرد.
اگرچه اطلاعات مدون ولي محدودي در رابطه با برخي از پارك هاي جنگلي در ايران صورت گرفته ولي متاسفانه از نظر اجرايي اين نوع پارك ها عموماً فاقد فضاهاي مورد نياز خدمات شهري اند و در حد پارك هاي جنگلي يا باند هاي سبز باقي مي مانند. بنابراين مطالعه حاضر براي ارتقاء محيط و منظر سايت مورد مطالعه بر اهميت منظر پايدار در الگوي مديريت پارك هاي جنگلي شهري تاكيد نموده و بر اهميت منظر پايدار در الگوي مديريت پارك هاي جنگلي تاكيد كرده و بر همين اساس تمام امكانات سايت را جهت ايجاد اين پايداري واجد اهميت مي داند.
از اين رو در اين پژوهش مطالعاتي براي دستيابي به تعريف دقيقي از پارك جنگلي شهري، ويژگي هاي آن و مفهوم منظر پايدار و ارائه راهكارهايي در اين راستا در ارتباط با نمونه موردي پارك چيتگر مي باشد.
بر اساس گفته هاي فوق اين مطالعه بر آن است تا نشان دهد كه مديريت مطلوب ايجاد و نگهداري پارك هاي جنگلي شهري در صورت اتخاذ يك رويكرد جامع مي تواند از توفيق بيشتري در تامين يك منظر پايدار براي پارك هاي جنگلي شهري با در نظرگرفتن سه اصل مهم محيط، اجتماع و اقتصاد برخوردار باشد.
بنا بر تعاريف و مفاهيمي كه از اصول پايداري منظر در خصوص پارك هاي جنگلي بيان مي شود، اهداف عملياتي براي ايجاد منظري پايدار در پارك جنگلي مورد مطالعه، عبارتند از:
– ارايه پيشنهادات راهبردي به منظور حفاظت اكولوژيك پارك
– بررسي كمبود سرانه برخي از كاربري هاي خدمات عمومي شهري از جمله فضاهاي سبز، فضاي تفريحي – آموزشي و نمايشگاهي با حفظ ويژگي هاي اكولوژيكي پارگ جنگلي
– ساماندهي خطوط پياده و سواره براي جابجايي استفاده كنندگان محوطه پارك و تمهيداتي رفاهي و خدماتي براي خوروهاي شخصي كه مانع ورود آنها به داخل پارك شود.
– تامين نيازهاي رواني استفاده كنندگان با توجه به پتانسيل هاي بالقوه مناظر طبيعي پارك
– نتيجه تحليل كاربردي پرسشنامه در ارائه راهكارهايي براي ايجاد منظري پايدار براي پارك جنگلي چيتگر
بر اساس مطالعات انجام شده در زمينه ضروريات مردمي، توان اكولوژيك، ويژگي هاي اكولوژيك و زيبايي شناختي راهكارهايي براي ايجاد منظري پايدار در پارك جنگلي چيتگر به شرح زير ارائه گرديد:
– با توجه به ترجيحات مردمي، منظر نامطلوب، غير قابل درك و به ميزان بالايي داراي اغتشاش است؛ كه بيشتر شامل مكان هايي مي شود كه فاقد تنوع و هماهنگي در پوشش گياهي با هم، مناظر تخريب يافته جنگل، سازه هاي درون پارك و منظره ساختمان هاي شهري در فاصله نزديك و در پيش زمينه است. از اين روي مكان يابي بخش هاي تفرجگاهي در بستر جنگل به صورت لكه اي، البته با در نظر گرفتن حائل دراطراف اين بخش ها، با توجه به امكان سنجي محيط بر اساس توان اكولوژيك و زيبايي شناختي محيط پيرامون پيشنهاد مي گردد و همچنين متمركز كردن بخش هاي تفرجگاهي به صورت طراحي لكه اي اين امكان را به وجود مي آورد كه توسعه در مراحل جداگانه اجرايي در هر يك از اين لكه هاي تفرجي صورت گيرد.
– مصالح مصرفي انسان ساخت در مبلمان و مسير هاي دسترسي پارك به دور از هرگونه هماهنگي با محيط اطراف خود مي باشند، لذا به منظور هماهنگي بيشتر پيشنهاد مي گردد حتی الامكان از المان هاي طبيعي و مصالح بومي منطقه چون چوب و لاشه سنگ و … استفاده شود و همچنين براي جدا سازي تردد سواره از فضاهاي مجاور آنها از جدول هاي سيماني و از يك عنصر مجزا و مشخص براي تعريف لبه استفاده نشود، بلكه از مصالح طبيعي استفاده شود.
– در طراحي مسير اتوبوس هاي ويژه پارك و دوچرخه به توالي فضاها توجه شود؛ به ترتيبي كه قسمت طولاني از مسير از ميان يك منظر يكنواخت عبور داده نشود. قرار دادن فضاهاي باز و گسترده بلافاصله پس از فضاهاي متراكم و محصور، ايجاد گشودگي در فضاهاي پيچ ها و كشت گونه هاي درختچه اي و پوششي در هر دو طرف مسير از جمله توصيه بر اساس ترجيحات بصري استفاده كنندگان مي باشد.
تصوير 1 و 2: استفاده از مبلمان نا متناسب با محيط طبيعي پارك. ماخذ: google
– با توجه به رعايت اصول پايداري منظر جنگلي، كاشت درختان بومي، مانند سرو خمره اي و نقره اي، اقاقيا، زبان گنجشك و … و ايجاد توالي ثانويه به منظور حفظ اكوسيستم، در محدوده جنگلي پارك توصيه مي گردد. بنابراين استفاده از گياهان بومي در كشت جنگلي و رعايت اصول اكولوژيك طراحي در حفظ بقاي گونه هاي گياهي بومي و گياهان متناسب با منطقه مي تواند پارك را به ذخيره گاه ژنتيكي ويژه اي تبديل كند.
– محدوده جنگلي مي تواند داراي فضاهاي باز و فضاهاي متراكم جنگلي باشد. اين عمل مي تواند به منظور ايجاد ساختار مشابه فضاي جنگلي طبيعي باشد و پرهيز از ايجاد پهنه هاي وسيع جنگلي تك كاشت، بخصوص سوزني برگ ها؛ زيرا اين گونه پوشش كاملاً يكنواخت و خسته كننده بوده و با سرزندگي فضاهاي تفرجي در تضاد مي باشد. همچنين كاشت به صورت مخلوطي از درختان خزان پذير و هميشه سبز به منظور تنوع در كاشت آنها مي تواند كمك شاياني به اين منظور بنمايد.
تصوير 3: پهنه وسيع جنگلي تك كاشت. ماخذ: google
تصوير 4: مسير يكنواخت دوچرخه. ماخذ: google
– پیش بینی دریاچه مركزی در كنار مجموعه پارك جنگلی چیتگر، به لحاظ اكولوژيكي می تواند به عنوان يك خرد اقليم در محدوده پارك عمل نمايد. از اين رو از خشكي هواي پارك كاسته و در جهت تلطيف كردن فضاي پيراموني مثمر ثمر واقع گردد.
– با توجه به اولويت زماني (عصر و شب) در استفاده از اين پارك، نياز به نورپردازي ويژه شبانه در مسير سواره (اتومبيل و دوچرخه)، پياده، محل كمپينگ و قسمت هايي در لابه لاي درختان براي گردش در جنگل وجود دارد. از اين رو استفاده از المان هايي براي نور پردازي با مصالح طبيعي چون چوب و سنگ كه منافاتي با محيط طبيعي اطراف نداشته باشد، مناسب به نظر مي رسد.
– اولويت استفاده از اتومبيل شخصي، ايجاد پاركينگ ها و يا جايگزيني سياست حمل و نقل عمومي جهت دسترسي به پارك را مي طلبد. از آنجا كهمراجعان به پارك می توانند اتومبیل شخصی خود را بدون محدودیتی در محوطه پارك متوقف و در پایان نیز با خودرو شخصی مجدداً آنجا را ترك كنند، در برخی ایام هفته فشردگی و گره ترافيكي ايجاد شده توسط خودروها در خیابان های داخل پارك به حدی است كه برای بسیاری ازمراجعان مشكل آفرین می شود. ازدحام، سروصدا و آلودگی هوا منظره ای را به وجود می آورد كه كمترین نشانی از آرامش و سكوت در آنمشاهده نشده و بالعكس نمود یك توقفگاه عظیم خودرو را به خود می گیرد. بنابراین برای حل این تضاد عمیق كه در عمق یك پارك جنگلی چنین فاجعه زیست محیطیاتفاق می افتد، پیشنهاد می شود كه بر اساس یك مطالعه با تمهیدات مناسبی كه برای مراجعه كنندگان به پارك در نظر گرفته میشود، انتقال آنها به درون پارك از طریق مراجعه مستقیم با اتومبیل منتفی و در عوضوظیفه حمل و نقل مسافران از طریق اتوبوس های مخصوص حمل دوچرخه انجام شود. از اين رو مكان يابي سايت براي ايجاد یك یا چند پاركینگ سنتی و یا مكانیزه هوشمند برای نگهداری خودروهای شخصی مراجعان به پاركچیتگر مي تواند راه گشاي اين معضل باشد. در كنار اين مكان ها فعاليت هاي ديگري از جمله فروش و نمايشگاه هايي براي فروش لوازم يدكي و تعمير دوچرخه نيز صورت پذيرد. در نتيجه محیط پارك چیتگر و تمامی دسترسی های داخلی آن فقط برای عابران پیاده ودوچرخه سواران و اتوبوس های حمل كننده دوچرخه اختصاص مي یابد و قطع عبورو مرور خودرو در محوطه پارك هوای پاكیزه و آرامش در محیط پارك را به همراه خواهد داشت.
– در نظر گرفتن يك مسير اختصاصي ويژه اتوبوس از مترو به پارك و همچنين افزايش خطوط اتوبوسراني از حومه به پارك و ساماندهي اين مسيرها در جهت بهبود امنيت آنها مي تواند در افزايش تعداد استفاده كنندگان زن از خدمات تفريحي – ورزشي پارك، مؤثر واقع شود.
– ارائه خدمات گردشگري و تفريحي – آموزشي براي رده هاي سني مختلف و گروه هاي خانوادگي، گروه هاي دوستانه و يا فردي در قالب ايجاد فضاهاي متناسب با كاربري هاي مختلف الزامي است. مانند ايجاد آمفي تئاتر هاي روباز به منظور نمايش آداب و سنن و فرهنگ ملي. ايجاد نمايشگاه هاي دائمي و فصلي از گلها و گياهان بومي و غير بومي در چهار فصل، جهت آشنايي مراجعه كنندگان و همينطور آموزش و ارتقاء فرهنگ شهروندان در نگهداري و كاشت گياهان شهري. از اين رو توجه به جنبه هاي فرهنگي و تاريخي منطقه با ايجاد موزه و مسيرهاي تاريخي و نمايشگاه هاي محلي مي تواند تكميل كننده فضاهاي مورد نياز تفريحي و تفرجي بوده و از نظر اقتصادي در نگهداري پارك جنگلي مؤثر باشد.
تصوير 5: دور نمايي از منظر شهري. ماخذ: google
تصوير 6: نابساماني پارك خودروها در محدوده پارك. ماخذ: google
– به دليل اولويت انتخاب “منظر شهر” و با توجه به اينكه مسائل زيبايي شناختي در ترجيحات مردمي از اهميت ويژه اي در كاربرد اصول پايداري منظرداشته است؛ حفظ بهترين چشم انداز به شهر بايد در طرح توسعه آينده مد نظر قرار گيرد؛ از اين رو پيشنهاد مي گردد به منظور حفظ و ارتقاء كيفي ديد و منظر به سمت شهر، تراس هاي منظرگاهي به سمت منظر شهر متناسب با شيب و شكل زمين، با توجه به اصل رعايت ويژگي صورت پذيرد. اين بخش مي تواند با استفاده از اشكال هندسي و خطوط ارگانيك به طور تلفيقي جهت تاكيد بر فضاي انسان ساخت و گذر به سمت طبيعت جنگلي ايجاد شود.
در نتيجه با حفظ و ارتقاء كيفي اين نوع پارك ها در جهت ايجاد منظري پايدار در شهر، به واسطه كاركرد زيست محيطي و تفريحي آنها مي توان گام مهمي در جهت پايداري و تعادل محيط طبيعي و محيط كالبدي- فرهنگي شهر آينده برداشت. به اين ترتيب رهيافت اصلي اين تحقيق، ارائه تعريف دقيق از پارك جنگلي شهري و اصول طراحي منظر پايدار بوده است.
منابع
– ايراني بهبهاني، رازي مفتخر، هما، نرمين. 1384. طراحي پايدار توسعه پارك جنگلي شيخ تپه اروميه. مجله محيط شناسي. شماره 37. بهار 1384.
– فتحي، نارويي. مهدي، بهروز. 1386. ترجيحات منظر گياهي پارك هاي جنگلي مطالعه موردي پارك جنگلي چيتگر تهران. مجموعه مقالات سومين همايش ملي فضاي سبز و منظر شهري. مجله شهرداري ها. شماره 24. زمستان 1386.
– عسگر زاده، محمد. 1386. منظر پايدار. مجله اينترنتي منظر. www.manzar.ws.
– مجنونيان، هنريك. 1374. مباحثي پيرامون پارك ها، فضاي سبز و تفرجگاه ها. انتشارات سازمان پارك ها و فضاي سبز شهر تهران.
– منصوري، سيد امير. 1383. چند و چون معماري منظر. مقاله منتشر نشده. تهران.
– مهندسين مشاور عمران سرزمين. 1379. مطالعات پارك چيتگر. جلد سوم و چهارم. شهرداري منطقه 22 تهران.
– هدايتي، محمد علي. 1380. سير تحول جنگل كاري در ايران. فصلنامه علمي جنگل و مرتع. سازمان جنگل ها و مراتع كشور. پاييز 1380.
– Benson, John F. And Maggi H. Roe. 2000, Landscape and Sustainability. Spon press London and Newyork.
– European Commission. 1999, Form Ecosystem Research to Sustainable Development, Environment and Climate Programme.
– Farina, Almo. 1998, Principles and Methods in landscape Ecology. Chapman & Hall Landon, Newyork, Tokyo.
– Forman, RT.1995, Some General Principles of Landscape and Regional Ecology, J. Landscape Ecology.
– Herman, M. 2000, The Practice of Sustainable Landscape Design. In Urban lifestyles (Spaces,places and people). Balkema. Rotterdam.
– IUFRO. 2000, Forests and Landscapes Linking Ecology, Sustainbility and Aesthetics. CABI publishing.
– Kaplan, R, Kaplan, S, Brown, T, 1998, Environmental preference: a comparison of four domains of predictors, Environmental Behavior, vol.21
– Krause, Christian L, 2001, Our visual landscape under special consideration of visual aspects, Landscape and Urban planning 54
– Martin, F. E.2001, The Northwest Forest plan, Do Landscape architects have a role in ecology forest managment. Journal of Landscape architecture.No.8
– Thompson, G.F. and Steiner, F.R. 1997, Ecological Design and Planning. John Wiley & Sons. Newyork.
بررسي اصول پايداري منظر در پارك جنگلي چيتگر (242.5 KB)
تعداد دانلود: 9
زمان آخرین دانلود: یکشنبه, 16 جولای 2017
------------------------------------------------------------------------------------------
بسیار مقاله جالبی بود با سپاس بی کران از شما