تحلیل و مقایسه دو باغ
1.اهداف طراحی دو مجموعه
1.1کارکردی:
- باغ مزارها برای بزرگداشت رجال مذهبی و افراد مهم اجتماعی
- در مزارها، دید از محوطه به بنا اهمیت دارد.
- در کوشک های سلطنتی و سکونتی، دید از بنا به فضای پیرامون ارجحیت دارد.
2.1 کالبدی: - همجواری مزار با یک باغ
- قرارگیری مزار در محلی از مجموعه از لحاظ بصری، بیشترین اهمیت و شکوه را داشته است.
- بازدید برای مردم آزاد است.
طراحی و سازماندهی موقعیت چهار عرصه واقع در مجموعه تاج محل شامل چهارسو بازار، کاروانسرا، جلوخان، باغ و سکوی مزار- جهان مادی (دنیا) مثل (کاروانسرا، بازار)
- فضای واسط و (برزخ گونه) مثل میدان جلوخان
- نمادی از بهشت موعود مثل فضای باغ
طراحی و سازماندهی موقعیت باغ شالیمار در سه عرصه که شامل: تفرجگاه – کوشک و استراحتگاه و دیوانخانه- و حرمسرا می باشد.
- فضای عمومی مثل تفرجگاه
- فضای نیمه خصوصی مانند دیوانخانه و استراحتگاه پادشاه
- فضای خصوصی مانند حرمسرا
اغلب مکان استراحتگاه پادشاهان تیموری (کوشک)، پس از مرگ به مزار تبدیل می گردید
3.1 فرهنگی:
- تجلیل و تقدیس از افراد برای آنها مقبره و مزار ساخته می شود.
- پدیده مهم اجتماعی ای است که با حضور مسلمانان به آن سرزمین آمد.
4.1 محیطی وجغرافیایی: - همجواری با رودخانه جمنا و قرارگیری بنا در منتهی الیه محوطه باغ.
- قابل مشاهده بودن بنای مزار از جبهه دیگر رودخانه.
- استقرار بنا در راستای محور اصلی باغ و قرارگیری دروازه ورودی باغ در راستای همان محور
2.مقایسه عرصه ها و اجزای دو مجموعه
تاج محل: شامل 4 عرصه مزار، باغ، چهارسو بازار، میدان، مزار
عرصه اول (مزار)
1.قرارگیری مزار بر روی 2 سکو مرتفع جهت قرارگیری در سطحی بالاتر
2.دو محور تقارن متقاطع به علاوه شکل، ضربدری شکل از مرکز بنای مزار و ایجاد ایوان های اصلی.
3.عمارت مزار با طرحی به شکل هشت بهشت
4.چهار منار، چهار گوشه بنا موجب شکل گیری فضای بصری – روانی است.
5.غرب مزار «مسجد» و شرق آن «مهمانخانه» به صورت متقارن 
پلان ساختمان مزار تاج محل
عرصه دوم (باغ)1. شکل عرصه مربع با طرح چهار باغ و تقسیم مجدد هر یک از عرصه به 4 بخش
2.وجود یک نهر در وسط خیابان و فواره هایی در آن و دو سوی هر نهر فضای سبز خطی. (تصویر 61)
3.محل تقاطع خیابان ها یک سکوی بلند و در روی آن حوضی مربع شکل و در آن 5 فواره
پلان باغ تاج محل
عرصه سوم (جلوخان یا میدان)
1.عرصه جلوی ورودی که به شکل مستطیل است.
2.یک فضای شهری رابط میان یک فضای معماری و یک فضای شهری است.
3.چهار منار در چهار کنج، دوازده و هفت چوکهند (ماذنه کوچک) درون و بیرون بالای عمارت دروازه
عرصه چهارم (بازار)
1.در جبهه جنوبی میدان جلوخانه فضای مستطیل شکل است.
2.دارای 2 راسته بازار متقاطع و 4 کاروانسرا
3.کاروانسراها در 4 کنج و دو سرای شمالی مربوط به شاه و دو سرای جنوبی بازرگانان
باغ شالیمار: شامل 3 عرصه تفرجگاه، سکونتگاه حکومتی، حرمسرا
عرصه اول (تفرجگاه)
1.دارای دروازه ورودی کاشیکاری شده
2.محور مستقیم و صاف جهت هدایت بازدید کنندگان به داخل باغ.
3.وجود نهر آب با یک ردیف فواره به ابعاد 18 فوت عرض، 800 فوت طول و 5/1 فوت عمق.
4.شکل عرصه مربع با طرح چهار باغ و تقسیم مجدد هر یک از عرصه به 4 بخش تا دو مرحله.
5.درختان سایه انداز و بوته های گل و همیشه سبز.
پلان و نمای تراس پایینی باغ شالیمار – چهارباغ و تفرجگاه عمومیعرصه دوم (کوشک سلطنتی و دیوانخانه)
- دارای عرصه مستطیل شکل و کوچکتر از دوتراس دیگر.
- وجود حوض مرمرین بزرگ آب و حضور آب در این حوض برای اولین باغ بعد از داخل شدن به باغ.
- وجود آبشار مرمرین به صورت سه گوش به نام Chadar، که از ویژگی های خاص باغ های گورکانی است.
- وجود فضایی تو رفته در زیر آبشار به عنوان Chini khane.
- وجود 152 فواره در داخل حوض.
- وجود دو کوشک مرمرین با سنگ سفید در قسمت شمالی تراس، دوکوشک مرمرین قرمز در طرفین و کوشک اصلی در تراس جنوبی که استراحتگاه شاه می باشد.
A: نمایی از Chadar و عمارت کوشک در تراس بالایی
B: کوشک مرمرین قرمز در طرفین حوض
C: Chini Khane و کوشک مرمرین سفید تراس میانی
عرصه سوم (حرمسرا)
1.استفاده از این تراس مخصوص خانواده سلطنتی است.
2.تسلط کامل به سطوح پایینی از طریق این تراس، نشان بر حس قدرت و کنترل و تسلط را تداعی می کند.
3.حرکت و ریزش آب سلسله مراتب را طی می کند.
تراس بالایی باغ شالیمار – حرمسرا3. مقایسه اصول طراحی دو باغ
1.3 سلسله مراتب
تاج محل:- قرارگیری مزار روی دو سکو
- مرتفع تر بودن بنای مزار از دو بنای دیگر
- استفاده از سنگ سفید برای مزار و سنگ قرمز برای سکوها
- بزرگتر بودن اندازه گنبد مزار نسبت به گنبدهای اطراف
شالیمار: - قرارگیری باغ در سطوح مختلف تراز
دید از رودخانه جمنا به تاج محل
3.2. اصل تقارن
1.محور تقارن طولی
2. محور تقارن متقاطع در هر عرصه
3. هم محور تقارن طولی و هم محور تقارن متقاطع در هر یک از بخش های کوجکتر باغ نیز دیده می شود.
4. رعایت اصل تقارن در ساختمان مزار و تلاقی آن در یک نقطه مرکزی
5. دارای اشکال مربع و مستطیل در ساختار پلان
6. کاربرد اصل تقارن در نماها
تقارن در نمای ساختمان مزار تاج محل
تقارن در نمای ساختمان کوشک قرمز شالیمار در تراس میانی
3.3اصل مرکزیت
هم در تاج محل وهم در شالیمار:
- در هر عرصه یک مرکز مستقل به خود دارد.
- طرح ها شامل (مرکزی درونگرا ) است.
- هر یک از عرصه ها، یک فضای مرکزی خاص خود را می باشند.
3.4. اصل تکرار و موزون
تاج محل:
- در طراحی نقشه و نمای هر جبهه از بنا به سبب ضرورت، وجود شمار فراوانی از یک نوع فضا، طبق اصل تکرار موزون یا ریتم استفاده شده است.
- ایجاد راسته بازار و کاروانسراهای واقع در چهارسو.
- وجود فواره ها در محور اصلی باغ.
- حجره ها در هر یک از بدنه های بنا.
شالیمار:
- ایجاد کوشک های متعدد تابستانه در باغ.
- وجود ستون های ردیفی در ساخت کوشک ها.
- وجود فواره ها در محور اصلی و حوض های درون باغ.
- تورفتگی ها در هر یک از بدنه های بنا.
- تکرار در بخش های مختلف پلان.
جمع بندی
در آخر می توان گفت:
پادشاهان تیموری با دریافت این مطلب که هند دارای دشت های گرم و بادهای تند و خشن و گرد و غبار می باشد، ناگزیر به ساخت باغ ها بر طبق سنت باغ های ایرانی پرداختند و از عناصر محلی نیز در باغات خود به کار بردند.
- برپایی باغ از توپوگرافی زمین تبعیت می کند گاهی مسطح است، مانند «تاج محل» و گاهی شیبدار، مانند «شالیمار».
- باغات در کنار مسیر رودخانه و یا دریاچه بر پا می گردد.
- سیستم آبیاری توسط حفر چاه و قنات و آوردن آب از رودخانه و تجمع آن در مخازن بزرگ آبی که در وسط باغ قرار داشت و هدایت آن به سطح باغ به کمک نهرها و کانال ها صورت می گرفت.
- طرح باغ ها، هندسی، منظم و متقارن با تقسیمات اصلی و فرعی به صورت چهار باغ می باشد.
- باغات شیبدار، در تراس های مختلف قرار گرفته و هدایت آب از یک سطح به سطح دیگر توسط سطح شیبدار مثلثی به نام Chadar صورت می گیرد.
- استفاده از اعداد و نماد مقدس.
- محصوریت کامل باغ در صورتی که کنار رودخانه نباشد. مانند «شالیمار»
منابع
- معماری هند در دوره گورکانیان- مولف آبا کخ – ترجه حسین سلطانزاده
- مقاله تجلی هنر معماری اسلامی ایران در شبه قاره هند – کتاب اولین همایش هنر اسلامی ایران – نوشته دکتر محمدرضا پورجعفر
- تداوم باغ ایرانی در تاج محل – مولف حسن سلطانزاده
- Earthly paradisegarden and courtyard inislam – jonaslehrman
- Garden of paradise -johnbrookes
- wikipedia.org
- archnet.org
- mughal gardens.org
- qt/terragalleria.com
- islam.org
"دانلود فایل های پیوست مطلب"
-----------------------------------------------------------------------------------------
بررسی باغ سازی اسلامی هند - مقایسه و تحلیل دو باغ تاج محل اگرا و شالیمار لاهور - قسمت دوم (1.4 MB)
تعداد دانلود: 18
زمان آخرین دانلود: چهارشنبه, 6 ژوئن 2018
------------------------------------------------------------------------------------------
بررسی باغ سازی اسلامی هند - مقایسه و تحلیل دو باغ تاج محل اگرا و شالیمار لاهور - قسمت دوم .pdf