بررسی طبیعت گرایی در نقاشی های دیواری عامیانه- خانه های مسکونی و کاخ ها
تصویر شماره 8: کاخ عالی قاپو، اصفهان، ماخذ: نگارنده
کاخ عالی قاپو، اصفهان، دوره صفوی نمونه موردی شماره 1
چون درخت شکوفه و بوته های گل به همراه پرندگان در حال پرواز برگرفته از نقاشی های مینیاتور آن دوره، صفوی، به صورتی واقعگرایانه و تزئینی در زمینه سقف در هم می پیچند و در کنار نقوش انتزاعی گیاهی سقف را مزین می سازند. در این ضمن همچنین نقوش نمادین طبیعی چون گل اناری به صورت نواری در حاشیه ها برای تزئین به کار رفته است.
تصویر شماره 9: خانه بروجردی ها، کاشان، قسمتی از تزئینات داخلی بنا، ماخذ: نگارنده
خانه بروجردی ها، کاشاننمونه موردی شماره 2
ساخت بنا و نقاشی های دیواری منقوش بر آن مربوط به دوره قاجار است.
در تصویر فوق از خانه بروجردی ها در کاشاننقوش متنوعی از حیوانات و پریان با زمینه و حاشیه سازی های زیبا و ظریفی از تقوش گل و بوته های در هم پیچ تزئین شده است.
تصویر شماره 10: خانه بروجردی ها، کاشان، تزئینات داخلی بنا، ماخذ: نگارنده
در قسمتی دیگر از خانه بروجردی ها چنانچه در تصویر مقابل نیز مشخص است، برای تزئین فضای بین گچ بری ها مناظری از طبیعت دستمایه کار قرار گرفته است و تصویر به گونه ای واقع گرا ترسیم شده است.
نمونه موردی شماره 3
خانه شهشهانی، اصفهان
ساخت بنا و نقاشی های دیواری های آن مربوط به دوره قاجار است.
تصویر شماره 11، ماخذ:کتاب خانه ی ایرانی،1380
دربنای خانه شهشهانی در اصفهان آنچنان که در تصویر نیز مشخص است مجموعه ای درهم و پیچان از گل و بوته های رنگی به همراه نقوش گل فرنگی در قسمت های پایین تر زینت دهنده دیوار اتاق است. تصاویر به صورتی واقع گرایانه با سایه روشن، هماهنگ با نگارگری این دوران، ترسیم شده اند.
تصویر شماره 12، ماخذ:کتاب خانه ی ایرانی،1380
در تصویر مقابل از همان بنا نقاش با استفاده از نقوش نمادین از عناصر گیاهی چون درخت سرو، گل اناری، گل پنج پر و … ، که در نگارگری و مینیاتور آن دوره نیز به وفور از این نقوش استفاده می شود، دست به تزئین سقف اتاق زده است. در کنار این استفاده از نقوش در هم گل و بوته و گل و مرغ نیز در حاشیه و سایر قسمت ها زینت دهنده اتاق است.
نتیجه گیری
در این مجموعه تصاویر ارائه شده، هر چند محدود، از نقاشی های دیواری در سه گروه بنا شامل حمام های عمومی، امامزاده، خانه مسکونی و نمونه ای از کاخ ها در دوره صفوی و قاجار وجود و نحوه حضور عناصر گیاهی در نقاشی دیواری های عامیانه مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
آنچه در تمام این تصاویر، با سبک ها و شیوه های مختلف و موضوعات متفاوت، مشترک است حضور عناصر و نقوش گیاهی در همه صحنه است. به واقع طبیعت و عناصر آن چه موضوع نقاشی و تصویرگری باشند، چه به صورت پس زمینه یک روایت یا موضوع خاص و گاه به صورت حاشیه و نوارهای تزئینی برای این نقاشی های دیواری عامیانه عنصری جدایی ناپذیر است.
از دیگر نکات جالب توجهی که از تصاویر ارائه شده بر می آید نحوه نقش بستن عناصر گیاهی بر دیوارها است که در نزدیکی بسیار با سایر هنر های آن دوران از جمله هنر مینیاتور، هنر کاشی کاری، هنر فرش و پارچه در این دوران می باشد.
عناصر گیاهی در این نقاشی ها گاه به صورت انتزاعی و نمادین، تخت و دو بعدی، به کار رفته اند، گاه به صورت واقع گرایانه با رعایت کامل سایه روشن ها ترسیم شده اند. در تصاویری این دو سبک با هم و در کنار هم استفاده شده است، نمونه آن تصاویر نقش بسته بر ورودی حمام گنجعلی خان است.
علاوه بر این چنانچه از تصاویر نیز بر می آید دو دوره تاریخی صفوی و قاجار از لحاظ شیوه ترسیم و استفاده از عناصر طبیعی یکسان است، یا به صورت واقع گرا یا نمادین و یا هر دو شیوه در کنار هم، با این حال در هر دوره این شیوه های ترسیم در هماهنگی با سبک حاکم بر نگارگری آن دوران بوده است.
منابع
- شریف زاده، عبدالمجید. دیوارنگاری در ایران “زند و قاجار در شیراز”. انتشارات موسسه صندوق تعاون. تهران. 1381
- کمالی، علیرضا. مروری بر تحولات دیوارنگاری در ایران. نشر زهره. تهران. 1385
- غضبانپور، جاسم. خانه ایرانی. انتشارات تیس. تهران. 1380
بررسی طبیعت گرایی در نقاشی دیواری های عامیانه- دوره صفوی و قاجار - قسمت دوم (370.3 KB)
تعداد دانلود: 7
زمان آخرین دانلود: چهارشنبه, 6 ژوئن 2018
------------------------------------------------------------------------------------------
جالب بود مرسی