چکیده
در این مقاله فرضیه ای با عنوان تبعیت منظر شهر نوش آباد با بستر طبیعی خود که حاشیه کویر مرکزی است، مطرح شده و سپس به اثبات این موضوع پرداخته شد. پیروی منظر شهر از طبیعت پیرامون خود از چند جنبه مختلف از جمله مصالح، فرم، رنگ و یکی از مهمترین آنها که خط آسمان شهر بود، مورد بررسی قرار گرفت.
مقدمه
پس از بازدیدی دو روزه از شهر نوش آباد و روستاهای اطراف آن (آبادی هایی در حاشیه کویر) و مشاهده منظر آنها در کنار منظر زیبا و دل فریب کویر، موضوع مقایسه این دو منظر (مصنوع و طبیعی) و اثبات شباهت و هماهنگی بین آنان مورد توجه قرار گرفت.
برای بررسی این موضوع ابتدا در مورد شناخت منظر شهر، تبعیت منظر شهر از طبیعت اطراف خود و منظر کویر سخن گفته و سپس به بررسی و اثبات هماهنگی منظر مصنوع شهر نوش آباد با منظر طبیعی که همانا کویر است می پردازیم.

سیما و منظر شهری
پیش از بررسی منظر شهر نوش آباد بایستی ابتدا تعریف درستی از منظر شهری به طور عام داشته باشیم. سیما یا تصویر ذهنی، ذهنیتی است که از طریق ادراک و پردازش منظر در ذهن انسان ایجاد می شود و به بیان دیگر حالت و کیفیتی از فرم، منظر و یا سامانه بصری-کارکردی فضاها و مکان هاست که در ذهن ناظر، کاربر و کلاً مردم معنی پیدا می کند. در واقع روحیه بصری یا منظر هر شهر حاصل تاثیر کلی و جامعی است که ناظر به هنگام دیدار و یا زندگی در شهر به دست می آورد.
تاثیرات کلی که یک شهر در ذهن مخاطب دارد ناشی از تاثیرات سه بعدی است که پیکر شهر برای وی پدید آورده است. پیکر یک شهر، تمام جسم یک شهر است که شامل بخش های ساخته شده و ساخته نشده، عوامل طبیعی، راه ها و … بوده و می تواند به صورت کلیتی یکپارچه و پیوسته تظاهر یابد. پیکر شهر، تندیسی مرکب از حجم های پر و خالی است که احجام پر آن را ساختمان هایی با ابعاد بلند و فرم های مختلف تشکیل می دهند و حجم های خالی آن نیز فواصل و یا فضاهایی هستند در بین ساختمانها. (محمودی)
اهمیت منظر شهری از آن روست که کلیت شهر را به مثابه یک متن آشکار ساخته، امکان قرائت و خوانش این متن را فراهم می آورد. (گلکار)

سکونت یعنی صمیمیت با مکان طبیعی، احترام به طبیعت و نگهداری آن. اصطلاح نگهداری، نگاه داشتن چیزها به حال خود نیست بلکه تاکیدی است بر آشکار نمودن و پرورانیدن آنها. (شولتز) انسان برای ایجاد رابطه منطقی با محیط طبیعی که در آن قرار گرفته بایستی بتواند با طبیعت گفتگو کند. شرط لازم برای این کار، شناخت دقیق طبیعت و ویژگی های خاص آن است.
اسپرای ریگن معتقد است که کلیه عناصر شهری بر چارچوبی از شکل زمین، پوشش گیاهی، در پاسخ به ویژگی های اقلیمی تجلی می یابند. شکل زمین و عوارض آن به عنوان یک عامل اولیه، شکل شهر را تعیین می کند. مکان سکنی آدمی همواره به چشم­اندازی از طبیعت که کیفیت های عمومی و ویژگی های اختصاصی دارد وابسته است. (محمودی)
ارزش های طبیعی و مصنوع در سطح شهر که معرف هویت سیما و منظر و یا هویت میراث فرهنگی شهر، پدید آورنده کیفیت بصری بوده و برای ناظر جذابیت دارد. ارزش های بصری عامل تقویت حس مکان و نهایتاً تعلق خاطر افراد به آن است. (ذکاوت)

منظر کویر
نوش آباد شهری است که در حاشیه کویر مرکزی ایران قرار دارد. به همین خاطر شناخت ویژگی های طبیعت کویر به عنوان مکانی که این شهر را در خود جای داده ضروری به نظر می رسد.
کویر صحنه مبارزه، مقاومت و گاه سازش مداوم است. کویر صحرای بیکرانه عدم است. سکوتی بی انتهاست که تک رنگی عناصر منظر کویر خود مصداقی عینی بر اثبات این ادعاست. (آذر باشی و زندی) کویر یعنی دشت های بی پایان با رنگ غالب اخرایی که گاه گاه به وسیله تپه های شنی و گاه رشته کوه هایی در نماهای دورتر محدود و مرزبندی می شود. (آل هاشمی) ویژگی مهم منظرین کویر که بیش از همه به چشم می آید، وسعت دید و عمق تصویر است.

فرضیه
فرضیه مقاله، پیروی منظر شهر نوش آباد از منظر بستر خود یعنی همان کویر است که باید ابتدا به درستی تبیین شود. شهرها و آبادی های اولیه در ارتباط تنگاتنگی با بستر طبیعی خود بوده و این پیوستگی موجب تاثیرپذیری بسیار زیاد آنان از طبیعت شده است. این انسجام باعث هماهنگی زیادی در بین منظر شهر با منظر طبیعی گشته است. بعدها هر چه شهرها بزرگتر شدند نسبت به شهرها و روستاهای کوچکتر رابطه کمرنگ تری با طبیعت خود پیدا کرده و سعی بر ایجاد هویتی مستقل و مسلط داشته اند. به گونه ای که هر چه از شهرها و تمدن های بزرگ به سمت آبادی های کوچکتر و نهایت روستاها پیش می رویم از تسلط آدمی بر طبیعت کاسته شده و جای آن همسازی و پیروی از محیط طبیعی پیرامون و احترام به آن دیده می شود.
در میان اقلیم ها و مناطق مختلف، کویر مکانی است با شرایط سخت اقلیمی. جایی که نبود و یا کمبود مرکز طبیعی در دورنما بایستی توسط معماری جبران گردد. مردمانی که به دلایل مختلف به حاشیه کویر پناه برده و در آنجا سکنی گزیدند برای خلق هر پدیده مصنوع بر طبیعت متمرکز شده، مواهب آن را دریافته و هر حرکتی را بر آن منطبق کرده اند. این روند در طی سالیان متمادی در پیوندی ناگسستنی ادامه یافته است به گونه ای که با تمامی تغییرات رخ داده باز هم وحدت و هماهنگی آن حفظ شده است. در این مقاله طبق نظریه اسپرای ریگن هماهنگی منظر شهر با منظر طبیعی که در آن قرار گرفته از دو دید مورد بررسی قرار گرفته است:

• دور نمای شهر (ورود به شهر)
• دید از درون به شهر (حرکت در درون شهر)

گام اول، دید از فاصله ای دور به شهر است که همان دورنما و یا چشم انداز شهر محسوب می شود. در این مرحله که پیکره شهر به صورت کلی به چشم می آید، هیچ ساختمانی به صورت منفرد مطرح نمی شود. آنچه که اهمیت می یابد ترکیب احجام و فضاها و تاثیرات آنها در شکل دهی به کلیت شهر است. (محمودی) منظر گسترده، ارائه دهنده منظر مسلط شهر و حاوی نشانه های شهری به عنوان اجزای آن است که بخشی از هویت شهر را تشکیل می دهند. مرز و محدوده پهنه منظر را معمولاً عوارض طبیعی، توپوگرافی، ساختار مصنوع، پوشش گیاهی و … تعیین می کنند.

"دانلود فایل های پیوست مطلب"
-----------------------------------------------------------------------------------------
بررسی هماهنگی منظر شهر نوش آباد با منظر کویر (545.4 KB)
       تعداد دانلود: 0
       زمان آخرین دانلود: دوشنبه, 30 نوامبر -0001
------------------------------------------------------------------------------------------