استاد راهنما: دكتر محمدرضا پورجعفر
استادمشاور: دكتر مجتبی انصاري
شهریورماه 1387
چکیده:
باغ های تاریخی بخش مهمی از هویت تاریخی یک سرزمین هستند. در این میان باغ سازی ایرانی نیز با شاخصه ها و ویژگی های خاص خود همواره به عنوان یکی از شاخص ترین سبک های باغ سازی در میان الگوهای باغ سازی سرزمین های دیگر خود را مطرح کرده است.
نگاه به عمده باغ های تاریخی ایران حکایت از آن دارد که نقش حاکمان از مهمترین عوامل شکل گیری باغ ها بوده و در بسیاری موارد به عنوان یک فضای تفرجی مورد استفاده قرار می گرفته اند. متناسب با این کاربرد باغ ها کوشک هایی نیز در نظر گرفته شده است. در پاره ای موارد این کوشک توسعه یافته و شکلی شبیه به کاخ یا قصر پیدا می کند و بر ویژگی حکومتی بودن باغ تاکید می کند. نمونه های بارز این تعریف از باغ ایرانی را در دوره قاجار به وضوح می توان مشاهده کرد.
تحلیل تحولات تاریخی باغ های ایرانی نشان می دهد که پاره ای از این باغ ها در دوره های مختلف و بنا به مقتضیات زمان تغییر کاربری داده و عمدتاً به کاربری های نامتناسبی همچون پادگان های نظامی، زندان و … تبدیل گردیده اند. هر چند که در دوره معاصر نمی توان کاربری اولیه باغ را برای آن متصور شد ولی این فضاهای تغییر کاربری یافته می توانند با تبدیل به فضاهای جمعی کاربری متناسب با هویت اولیه باغ پیدا کرده و در عین حال با این وسیله در راه حفظ میراث فرهنگی گام برداشت.
زندان قصر تهران نيز از جمله اين باغ های تاریخی است که در ابتدا قصر فتحعلي شاه قاجار بوده و در زمان رضا شاه به زندان تبديل شده و نه تنها کاربری اولیه خود را از دست داده بلکه پتانسیل های این فضا در دستیابی به یک فضای جمعی نادیده گرفته شده است.
روش اصلی در انجام این تحقیق، روش توصیفی- تحلیلی است. البته باید گفت که متناسب با ماهیت هر بخش از روش های تحقیق تاریخی و مقایسه ای نیز بهره گیری شده است.
مجموع داده های به دست آمده از تجزیه و تحلیل سایت زندان قصر، حوزه های فراگیر، ساختار کلی اجتماعی محدوده اطراف آن از یک سو و پتانسیل های طراحی درون محدوده زندان – که از منشاء باغ تاریخی باقی مانده است. – از سوی دیگر زمینه لازم برای طراحی یک فضای جمعی و تغییر کاربری مجموعه زندان را فراهم می آورد. این رساله با جمع بندی نتایج بدست آمده از مبانی نظری در این حوزه و ترکیب آن برآیندهای بدست آمده از شناخت و تحلیل وضع موجود با تعیین اهداف و راهبردهای طراحی به سمت برنامه ریزی فیزیکی و یک طرح پیشنهادی گام برمی دارد.
کلمات کلیدی: باغ تاریخی، تغییر کاربری، زندان قصر، معماری منظر
فهرست مطالب:
مقدمه 1
تعریف مساله 1
اهداف و سوالات اصلی تحقيق 1
پیش فرض های تحقیق 1
نوع تحقیق 2
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 2
روش تحقيق 2
شیوه های گردآوری اطلاعات 2
قلمرو تحقيق 2
فرایند تحقیق 2
1- مفاهيم و تعاريف 3
1-1- مقدمه 3
1-2- مفاهيم منظر 3
1-3- تعريف منظر 4
1-3-1- منظر دارای ساختار عينی 4
1-3-2- منظر دارای ساختاری ذهنی – بيان کننده فرهنگ و تاريخ 4
1-4- ديدگاههای محيط و منظر 5
1-5- انسان 7
1-5-1- نيازهای انسان 7
1-6- ادراك محيط و منظر 7
1-6-1- جنبه های حسی ادراک 8
1-6-2- جنبه های زمانی ادراک 8
1-7- مكان 8
1-7-1- مکان سازی 8
1-7-2- حس مكان 9
1-7-3- مکانيت 9
1-7-3-1- عوامل ايجاد مكانيت 10
1-7-3-1-1- كالبد (فرم و ويژگيهای فيزيکی، سيمای محيط و…) 10
1-7-3-1-2- كاركرد، (يا نوع فعاليتي كه در فضا روي مي دهد) 10
1-7-3-1-3- تاريخ گرايي 10
1-8- فضاي جمعي 11
1-9- نتيجه گيري 12
2- باغ تاريخي- منشورها، بیانیه ها و دیدگاههای میراث فرهنگی 13
2-1- مقدمه 13
2-2- باغ تاريخي 13
2-3- پیشینه حفاظت از باغ های تاریخی 14
2-4- توصيه‌نامه حفظ و حراست زيبايي و ويژگيهاي چشم‌اندازها و محوطه‌ها، 1962، پاريس 14
2-4-1- اقدامات حفاظتي 15
2-4-2- سرپرستي و نظارت عمومي 15
2-4-2-1- بكارگيري اقدامات حفاظتي 16
2-5- منشور ونيز، 1964 16
2-6- توصيه‌نامه حفاظت ملي ميراث فرهنگي و طبيعي (١٩٧٢) 16
2-7- منشور فلورانس – مصوب دسامبر 1982- ايكوموس 17
2-7-1- تعاريف و اهداف 18
2-7-2- نگهداري، حفاظت، مرمت، بازسازي 18
2-7-3- نگهداري و حفاظت 18
2-7-4- حمايت قانوني و اداري 20
2-8- بيانيه مكزيكوسيتي 1999 20
2-9- موادي از قانون حفظ آثار عتيقه (مصوب 13 آبان 1309 شمسي) 21
2-10- اصول و سیاست های برخورد با مجموعه تاریخی 21
2-10-1- مقدمه 21
2-10-2- فرايند حفاظتي 25
2-10-2-1- نگهداري 25
2-10-2-2- مرمت 25
2-10-2-3- بازسازي 26
2-10-2-4- تغيير كاربري 26
2-10-2-5- انجام طرح حفاظتي 26
2-11- ساختارهای جدید در محیط های تاریخی 27
2-12- نتيجه گيري 28
3- باغ ايراني و نمونه هاي تغيير كاربري يافته آن در تهران 29
3-1- مقدمه 29
3-2- تارخچه مختصر هنر باغ سازي در ايران 29
3-2-1- باغ سازي پيش از اسلام 29
3-2-2- باغ سازي در دوران اسلامي 31
3-3- گونه شناسی باغ ایرانی 33
3-3-1- گونه های باغ ایرانی از نظر اصول و ترکیب 33
3-3-2- گونه های باغ ایرانی از نظر طرح و بستر ساخت 33
3-3-2-1- باغهای مسطح و کم شیب 33
3-3-2-2- باغهای شیب دار و صفه بندی شده 33
3-3-2-3- باغهاي احداثي در زمينهاي عارضه دار 34
3-3-3- گونه های باغ ایرانی از نظر عملکرد و اجزاء 34
3-4- هندسه باغ ايراني 37
3-4-1- پلان 38
3-4-2- خيابانبندي 38
3-4-3- محور اصلي 39
3-4-4- باغچه بندي 39
3-5- عناصر و اجزاي باغ ايراني 40
3-5-1- آب 40
3-5-2- گياه در باغ ايراني 40
3-5-3- ديوار 41
3-5-4- عمارت سردر 41
3-5-5- هشتي، پرس 42
3-5-6- كوشك و عمارت اصلي باغ 42
3-5-7- صفه، سكو، پلكان 42
3-5-8- عمارت اندروني 42
3-5-9- فضاي خدماتي و جنبي 43
3-6- اصول طراحي باغ ايراني 43
3-6-1- سلسله مراتب 43
3-6-2- تقارن 43
3-6-3- مركزيت 43
3-6-4- ريتم 44
3-6-5- استقلال و تشخص فضاها 44
3-6-6- تنوع در وحدت، وحدت در تنوع 44
3-6-7- طبيعت گرايي و بهره گيري از منظر 44
3-6-8- نورپردازي در باغ 45
3-7- نمونه هاي تغيير كاربري يافته باغ- كاخهاي هاي تهران 45
3-7-1- نگارستان 45
3-7-1-1- سیر تغییر کاربری باغ نگارستان 46
3-7-2- دوشان تپه 47
3-7-3- قصر فیروزه 48
3-7-4- نظامیه 48
3-7-5- سلطنت آباد 49
3-7-6- باغ فردوس 50
3-7-7- عشرت آباد 50
3-7-8- عمارت و باغ مسعودیه 52
3-7-8-1- سیر تغییر کاربری عمارت و باغ مسعودیه 53
3-7-9- باغ شاه 53
3-7-10- کاخ صاحبقرانیه 54
3-8- نتیجه گیری 55
4- بررسي تغيير كاربري در نمونه هاي مشابه 57
4-1- مقدمه 57
4-2- حفره هاي شهري 57
4-3- نمونه هاي داخلي 58
4-3-1- باغ و خانه هنرمندان 58
4-3-1-1- تغییر کاربری 58
4-3-1-2- نحوه ساماندهي باغ هنرمندان 59
4-3-2- باغ امیر احمدی 59
4-3-3- فرهنگسرای خاوران و بهمن 60
4-4- نمونه هاي خارجي 61
4-4-1- پارك سيتروئن – پاريس 61
4-4-2- پارک فرهنگی کودکان 64
4-4-3- پروژه اشتوتگارت21 65
4-4-4- پارک دوسبورگ نورد 67
4-4-5- پارك تجاري نورداسترن 68
4-5- نتیجه گیری 69
5- مطالعات بستر طرح 71
5-1- پیشینه تاریخی تهران 71
5-2- ویژگی های محیطی تهران 72
5-2-1- موقعیت طبیعی شهر تهران 72
5-2-1- موقعیت جغرافیایی شهر تهران 73
5-3- اقليم 73
5-3-1- تابش خورشید و تغییرات درجه حرارت 73
5-3-2- بارندگي 73
5-3-3- رطوبت 73
5-3-4- باد 74
5-4- منابع آبهای سطحی و زیرزمینی 74
5-5- موقعيت منطقه در رابطه با شهر تهران 75
5-6- موقعيت زندان قصر 75
5-7- مطالعات طرحهاي بالادست 76
5-7-1- طرح جامع مصوب سال 1349 76
5-7-2- طرح جامع جديد تهران (حفظ و ساماندهي) 77
5-7-3- طرح تفصيلي 77
5-7-4- طرح جامع اراضی عباس آباد 79
5-8- دسترسي ها و شبكه ارتباطات سايت 79
5-9- همجواري هاي سايت 80
5-10- بررسي و تحليل اجمالي سابقة تحولات و گسترش كالبدي منطقه 80
5-10-1- دورة حكومت قاجار (رشد پيراموني تهران و نقش ييلاقي منطقه) 80
5-10-1-1- پيشينة احداث قناتها درمنطقه 81
5-10-2- دورة حكومت پهلوي اول (1320-1300ش ) روند ادغام در شهر 82
5-10-3- دورة‌حكومت پهلوي دوم (1357- 1320)، روند ادغام در هستة‌مركزي‌شهر 85
5-10-4- دورة انقلاب اسلامي ايران (تاكنون ـ 1357)- تداوم روند ادغام و توسعة بي رويه 87
5-11- تحلیل و تبیین علل اصلی در شکل گیری و تحولات کالبدی منطقه 88
5-11-1- عوامل بیرونی 88
5-11-2- عوامل درونی 88
5-12- مطالعات كليات نحوة استفاده از زمين 90
5-12-1- سطوح و درصد كاربريهاي اصلي 90
5-12-2- شناسايي كاربريهاي مهم و شاخص در سطح منطقه 91
5-12-3- شناسايي ويژگيهاي منطقه از نظر نحوة استفاده از زمين 91
5-12-4- شناسايي كاربريها با عملكرد فرامنطقه‌اي و شهري 93
5-13- ساختار جمعيتي 93
5-14- سطح فضای عمومی و سبز در طرحهاي بالا دست 94
5-15- معرفي قصر قاجار 95
5-15-1- تاریخچه و موقعیت تاريخي قصر قاجار 95
5-15-2- طرح و شکل قصر قاجار 96
5-15-2-1- درون قصر قاجار 96
5-15-2-2- باغ قصر قاجار 97
5-15-2-3- عمارت سردر قصر قاجار 97
5-15-2-4- عمارت حوضخانه 97
5-15-3- شیوه تامین آب قصر قاجار 98
5-15-4- سير تحول کاربري قصر قاجار 98
5-15-4-1- قصر قاجار (1308- 1168ه .ش) 98
5-15-4-2- شروع تغییر کاربری قصر قاجار 99
5-15-4-3- زندان قصر(1381- 1308ه .ش) 100
5-15-5- حوادث مهم در زندان قصر 101
5-15-5-1- از سال 1108 تا سال 1320 101
5-15-5-2- از سال 1320 تا سال 1357 102
5-16- نتيجه گيري 104
6- طراحي 105
6-1- تشريح روند طراحي 105
6-2- تحليل سايت 106
6-2-1- دسترسي هاي سايت 106
6-2-2- همجوايها و وروديها 108
6-2-3- ديد و منظرو عناصر شاخص بصري 110
دید و منظر از درون به بیرون سایت 110
6-2-3-1- دید و منظر از بیرون به درون سایت 110
6-2-3-2- عناصر شاخص 110
6-2-4- عناصر تاريخي و ساختمان هاي با ارزش سايت 113
6-2-5- محور درختان و پوشش گياهي 116
6-2-6- مقايسه تطبيقي قصر قاجار با وضعيت سايت موجود 119
6-2-7- اقليم 120
6-3- برنامه ريزي كمي وكيفي 121
6-4- راهبردهای طراحی 123
6-5- طرح 124
منابع و مآخذ 129
چكيده انگليسي 133
Abstract :
Historical gardens are important part of country identity. Persian gardening with its specific characteristics is one of the most prominent styles between others. Review of Persian gardens shows that governors had an important role in their creation and in many cases they used gardens for pleasure. According to this function there are pavilions in these gardens. In some cases these pavilions developed to form as a palace. We can see examples in Ghajar period.
Historical change analysis of these gardens relates that functions in some of these gardens have changed during the time and they have gained unfit land use like militaries, prison, etc. Although in these days we cannot use historical gardens in their primary function but these spaces can be used as public places.
Ghasr prison is one of these historical gardens that had been Fatahlishah palace and have been changed to prison.
The main research methods of this thesis are descriptive method and according to condition of different sections, historical and comparative method have been used.
Data collection from site analysis, social structure and design potentials provides a context for planning a public place to replace Ghasr prison function. This thesis by introducing design policies lead to a physical planning and design.
Keywords: historical garden, land use changing, Ghasr prison, landscape architecture
"دانلود فایل های پیوست مطلب"
-----------------------------------------------------------------------------------------
تحليلي پيرامون معماري منظر باغ - كاخ هاي تاريخي تغيير كاربري يافته - نمونه موردي زندان قصر تهران (216.1 KB)
تعداد دانلود: 22
زمان آخرین دانلود: سه‌شنبه, 13 آگوست 2019
------------------------------------------------------------------------------------------