شيراز همواره به عنوان يکي از سرسبزترين و خوش آب و هوا ترين مناطق ايران مطرح بوده است. اين طبيعت دلنواز به خودي خود وجود باغهايي وسيع و سرسبز را ايجاب مي کند. به همين دليل از گذشته بسيار دور يعني زمان حکومت کوروش بر فارس تا سالهاي اخير همواره باغ سازي در شيراز رواج داشته است. در به وجود آمدن اين باغها عناصر زيادي دخيل هستند، يکي از مهمترين آنها که به سازنده باغ کمک مي کند به فضاي مورد نظر خود دست پيدا کند جزئيات و ديتيلهاي اجراييست. با توجه به نقش اين عناصر در باغها در ادامه در مورد اين جزئيات کار شده در باغهاي شيراز بحث می شود.
همان گونه که گفته شد يکي از قديمي ترين آثار باغ سازي در ايران، مجموعه پاسارگاد است. اين مجموعه شامل باغها و کاخهاي بزرگي بوده است که متاسفانه در حال حاضر در بخشهايي از مجموعه تنها آثار قسمتي از کانالهاي انتقال آب بر جا مانده. در اين کانالها موضوع قابل توجه، وجود حوضچه هايي است که در فواصل معيني در تمام طول کانال تعبيه شده اند. هنگامي که آب داخل کانالها به اين حوضچه ها مي رسيدند به دليل پایين بودن کف آنها نسبت به کف کانال، فرصت ته نشين شدن املاح را به آب مي داده و آب با کيفيتي بهتر در کانال به جريان خود ادامه مي داد (تصوير 1). در کاخهاي اين مجموعه چگونگي اتصال ديوارها در کنجها توسط ستونهاي سنگي با ديتيل خاصي انجام مي شده است. داخل ستون هاي سنگي کنجها را خالي مي کردند و چينش ديوار را از داخل اين ستونها انجام مي دادند. با اين کار ديوارها کاملاٌ به يکديگر متصل مي شدند و استحکام ديوار نيز تامين مي شده است (تصوير 2).


2-پاسارگاد

همواره آب به عنوان عضو جدا نشدني باغ به شمار مي آيد. اما براي جلوه دادن آب در باغها استفاده از جويها و حوضها امري اجتناب ناپذير است. در اکثر باغهاي شيراز يک نکتهء مشترک بين حوضهاي آب وجود دارد، کدر بودن آب و رنگ سبز تيره آن در اين حوضها جلب توجه مي کند. دليل اين امر استفاده از سنگهاي سياه رنگ در حوضها و عمق بخشيدن به آنها است. با اين کار نوري که به داخل حوضها مي تابد منعکس نمي شود، در نتيجه با جذب نور، تصوير اطراف حوض همواره در داخل حوض جلب توجه ميکند. اين پديده خود نوعي باغ مجازي ايجاذ ميکند که همواره مي توان آن را داخل حوض مشاهده کرد. در تعدادي از اين حوضها به وسيلهء طرحهاي خاصي که به لبهء حوضها داده اند اين حوضها را به آيينه هاي بزرگي روي زمين تبديل کرده است که تصوير فضاي اطراف را به زيبايي در خود به نمايش مي گذارد(تصوير 3). ابزار سنگي لبهء اين حوضها که اکثراٌ به صورت ربع دايره هستند به پاک شدن آب و همچنين آرام بودن آن کمک مي کند. هنگامي که آب به لبه مي رسد، آبي که در تماس با هوا ست و گرد غبار روي آن را گرفته، همواره کنار رفته و آب تازه داخل حوض مي ماند. به اين وسيله آب حوض از تلاطم کمتري نيز برخوردار ميشود و زيبايي تصوير داخل آن حفظ مي شود.


اما در نهرهاي باغهاي شيراز از گذشته تا حال براي اينکه همواره آب داخل نهرها باشد، در فواصل معيني با استفاده از سنگي که از کف نهر بالا آمده مانعي در مسير آب به وجود مي آورند، در نتيجه نهرها به چند قسمت پله مانند تقسيم مي شود. در هر قسمت که بين دو مانع سنگي قرار دارد آب جمع شده و هنگامي که سطح آب با لبهء سنگ يکي شد آب از روي سنگ به قسمت پائيني مي رود و به اين ترتيب نهر ما شبيه يک پلکان پر از آب عمل مي کند. اين پر شدگي آب با وجود فواره هاي سنگي کاملاٌ قابل تشخيص است، چون در ابتداي هر قسمت مقدار بيرون زدگي فواره از آب کمترين است وهرچه با شيب نهر پيش مي رويم ارتفاع آب جمع شده پشت سنگ بيشتر شده و بيرون زدگي فواره کمتر شده و بيشتر داخل آب فرو مي رود (تصوير 4)

اما در تمامي نقاط پارک بعثت که از پروه هاي سالهاي اخير شيراز است، تنوع استفاده از جزئيات قابل مشاهده است. اولين موضوع که جلب نظر ميکند ديوارهء بيروني سايت است. در قسمتي، اين ديوار از جنس کاهگل است. اين ديوار کاهگلي به وسيلهء رديفي از دستکهاي چوبي و ورق فلزي که روي اين دستکها قرار گرفته، در مقابل باران و برف محافظت ميشود. البته لايه اي از ملات ماسه سيمان به منظور سنگين کردن و محافظت از ورق فلزي روي اين قسمت کار شده است(تصوير 5). در ادامهء اين ديوار قسمتي با استفاده از خشکه چيني سنگ رودخانه اي و گابيون کشي اجرا شده است(تصوير 6). در قسمت ديگر نيز باز هم با خشکه چيني سنگ لاشه تخت ديوار ادامه پيدا کرده. اين دو قسمت سنگي ديوار با اختلاف ارتفاع نقاط مختلف شکل منحني به ديوار بخشيده است(تصوير 7) .



در ادامه داخل پارک مشاهده مي کنيم که از انواع کف سازي در نقاط مختلف استفاده شده. کف سازي اصلي با استفاده از آجر چيني هره و بتن درشت دانه اجرا شده است. اين کف سازي با آجر کاري تزئين شده و در بخشهاي مختلف سايت طرحهاي مختلفي را مي توان در کف ديد(تصوير8). در محورهاي فرعي که از محور اصلي منشعب مي شوند براي کف سازي از شن استفاده شده است.اما يکي از ديتيلهاي خوب اين مجموعه در نقاطي که کفسازي به باغچه ها مي رسد اجرا شده است. در اين نقاط به جاي جداول سنگي از يک رديف سنگچين با سنگ لاشه استفاده شده است. در ادامه در نهر ها، در نقاطي که ابتداي نهر بوده و آب به داخل نهر پمپاژ مي شود براي وروودي آب از يک سنگ درپوش که با فرمهاي خاص تراشيده شده است استفاده شده. اين تراشها باعث زيبا شدن خروج آب به هنگام پمپاژ در ابتداي نهر مي شود(تصوير9).



باغ جهان نما به عنوان يکي از مهمترينباغهاي شيراز به تازگي مورد مرمت قرار گرفت. در اين مرمت به نظر ميرسد که دقت کافي در اجرا انجام نشده و مشکلاتي در مرمت اين باغ ديده مي شود. در ابتدا در وروودي سايت پله هاي زير ديوار را مي بينيم که با استفاده از سنگهاي تراش خورده مرمت شده اند، اما کمي از ورودي دورتر برويم با پايان کف سازي سنگي ورودي اين پله ها به حالت اصلي خود
يعني يک رديف آجر کاري و سنگچين زيرش تبديل ميشود(تصویر 10). به نظر مي آيد در مرمت اين باغ به اصل باغ توجه نشده و تنها سعي شده يک باغ زيبا به چشم بييايد. داخل باغ در قسمتی برای کف سازی از سنگ استفاده شده است، نحوهء چینش این کف سازی به قدری بدون نظم و دقت انجام شده که بیشتر به یک پاذل شبیه شده است تا کف سازی باغ ایرانی(تصویر 11).



اما تزئیناتی که در کف سازی به کار برده شده است قابل توجه است. در نقاطی که آجر چینیهای کف به هم میرسند از کاشی هایی با طرح مینیاتورهای ایرانی استفاده شده(تصویر 12). در بخش بتنی نیز با استفاده از دانه های ریزتر اشکال زیبایی داخل بتن کف ساخته شده است(تصویر13).