استاد راهنما: مهندس محسن خراساني زاده

چکيده رساله:
منظر داراي ماهيت دوگانه عيني- ذهني است. درك انسان از منظر وابسته به زمان،تجربه، ويژگي هاي كالبدي محيط و الگوهاي ذهني، فرهنگي، تاريخي است. انسان ها براي درك محيط اطلاعات بصري را پردازش كرده و با كمك آن به شناخت محيط خود مي رسند.
تكنولوژي خواسته يا ناخواسته تغييرات عميقي را در همه سطوح زندگي بشري ايجاد نموده است. به تبع آن شهرها در حال تجربه تغييراتي در ساختار فضايي كالبدي – اجتماعي شان هستند. بدنبال اين تغيير و تحولات در ساختار ادراكي انسان ها در شهرهاي بزرگ كه مقياس معابرش از كوچه به بزرگراه و ساختمان هايش از يك طبقه به برج هاي چندين طبقه رسيده ، نيز تغييراتي صورت گرفته است.
حركت امروزه ي زندگي بشر به سمت ماشيني شدن نياز مبرم به احداث زير ساخت هاي عظيم در زمينه هاي حمل و نقل شهري را ايجاد نموده است.
بزرگراه زبان مقياس جديد كلان شهرها به عنوان مهمترين کريدور شرياني نقش بسيار حياتي اي را در جابجايي شهروندان و بالابردن کيفيت و کميت مسافرت هاي درون شهري ايفا مي كند. اين مسير تأثيرات بسياري را در زمينه هاي مختلف بر شهرها تحميل نموده است. تأثيرات صرفا” منفي نبوده و ويژگي هاي مثبتي را نيز با خود به همراه داشته است.
فرصتي جديد در زمينه ادراك مناظر شهري ، برداشت و ثبت تصاوير ذهني واضح از شهر و ارتقاء سطح كيفي سفرهاي درون شهري بخشي از وي‍‍‍‍ژگي هاي مثبت اين کريدور حرکتي است.
سرعت حركت و رابطه متقابلش با ادراك، گونه اي نو از منظر را در اين دسته از معابر با ويژگي هاي خاص و منحصر بفرد ايجاد نموده، منظري كه براي بسياري از شهروندان تجربه ديدنش با حركت در درون آن هر روزه اتفاق مي افتد.
عمر كوتاه تجربه در احداث بزرگراههاي شهري باعث  شكل گيري نگرش هاي تك بعدي صرفا” ترافيكي در طراحي آنها گرديده ست. در حال‌حاضر متوليان امر طراحي محورهاي شهري و از آن جمله بزرگراه‌ها، تنها مهندسين ترافيك مي‌باشند و هدف غايي از ديد آنها حل مسائل ترافيكي به وسيله مجموعه‌اي از اعداد است كه مربوط به سفر، آدم‌ها و ماشين‌ها مي‌شود.
رساله حاضر با تشريح ويژگي هاي مختلف بزرگراه سعي در تدوين فرآيند طراحي منظر بزرگراههاي شهري داشته تا به كمك آن ضرورت توجه جامعه حرفه اي را به مقوله طرح منظر بزرگراه جلب نموده و نگرش هاي حاكم را كه صرفا” كمي به نظر مي رسد ، بسمت يك طراحي كمي و كيفي هدايت نمايد.

چکيده
مقدمه (موضوع تحقيق) 
فهرست عناوين رساله
بخش اول : شناخت کيفي بزرگراه به عنوان شريان مهم شهري
1-1- تاريخچه پيدايش وسيله نقليه  1
1-1-2- وضعيت معابر در يك قرن پيش  2
1-2- شهر و” کلان شهر”  3
1-3- تعريف و شناخت بزرگراه شهري از جنبه عملکردي  3
1-3-1- ضوابط و مقررات تدوين‌ شده در رابطه با طراحي راه‌هاي شهري ايران  4
1-3-2- نگرش هاي اساسي در مورد احداث يک بزرگراه   5
1-3-3- نگرش در طول زمان به بزرگراه  6
1-3-4- تفاوت آزاد راهها و بزرگراه هاي شهري  6
1-3-5- تفاوت بنيادي بين بزرگراه هاي شهري و بزرگراه هاي بين شهري  6
1-3-6- نگرش هاي صرفا” ترافيکي نسبت به بزرگراه  7
1-3-7- نارسايي هاي موجود در بزرگراه هاي شهري  7
جمع بندي  9

بخش دوم : تعاريف و مفاهيم کليدي
2-1- تعاريف  10
2-2- مفاهيم  10
2-2-1- منظر  10
2-2-1-1- اجزاء منظر   12
2-2-1-2- عناصر بصري پايه منظر  12
2-2-1-3- شخصيت منظر  12
2-2-1-4- چهره و سيماي منظر  12
2-2-1-5- واحد منظر  13
2-2-1-6- منبع منظر  14
2-2-2- جنبه هاي زماني منظر  15
2-2-2- 1- منظر به صورت سكانس يا توالي در طول زمان  15
2-2-2- 2- منظر به صورت ريتم  16
2-2-2- 2- 1- ريتم هاي روزانه  16
2-2-2- 2- 2- ريتم هاي فصلي  16
2-2-2- 2- 3- ريتم هاي متوالي  16
2-2-2- 2- 3- 1- دوره هاي آب و هوايي  17
2-2-2- 2- 3- 2- دوره هاي اقليمي  17
2-2-3- نگرش هاي طراحي منظر مرتبط با منظر بزرگراه  17
2-2-3-1- طراحي منظر به صورت توالي  17
2-2-3-2- طراحي منظر به صورت ريتم  17
2-2-3-3- طراحي منظر به صورت حركت  18
2-2-3-4- طراحي منظر و سرعت تغييرات  18
2-2-3-5- طراحي به شكل واكنش نسبت به سرعت حركت  18
2-2-4- منظر شهري  19
2-2-4-1- جايگاه منظر شهري در تعامل انسان – محيط  19
2-2-4-2-تئوري کوين لينچ در باب منظر شهري  20
2-2-4-2-1- تصوير ذهني يا سيما  20
2-2-4-2-1-1- چگونگي شکل گيري تصوير ذهني  21
2-2-4-2-1-2- محتواي تصوير ذهني  21
2-2-4-2-1-3- عناصر تصوير ذهني در ديدگاه لينچ  21
2-2-4-2-1-4- تصوير ذهني و رفتار  25
2-2-4-2-2-  سيماي شهر و محيط  25
2-2-4-2-3- تصوير محيط شهري  26
2-2-4-2-3-1- خوانايي  26
2-2-4-2-3-2- نماياني  27
2-2-4-3- تئوري گوردن کالن  29
جمع بندي  30

بخش سوم : بررسي نقش و تأثيرات بزرگراه بر ساختار فضايي- کالبدي- اجتماعي شهرها
3-1- مشخصات كالبدي ـ فضايي و همجواريهاي بزرگراههاي‌ شهري  31
3-1-1- بدنه ها  31
3-1-1- 1- همسايگي و همجواري  31
3-1-1-2- حصار و ديوار بزرگراه  32
3-1-2- ميانه‌ها  34
3-1-2-1- حصار مياني بزرگراه  ‌34
3-1-2-2- فضاي سبز  34
3-1-2-3- نورپردازي  36
3-1-3- حريم ها  36
3-1-3-1- حريم افقي  37
3-1-3-2- حريم ارتفاعي  37
3-1-4- تقاطع ها  38
3-1-5- خروجي ها و ورودي ها  38
3-2- اثرات بزرگراه بر شهر  38
3-2-1- وضعت شهرها در برابر احداث يک بزرگراه درون شهري  39
3-2-2- بزرگراه به عنوان يک اندام مهم شهري  39
3-2-3- رابطه هسته هاي شهري و بزرگراه  40
3-2-4- بزرگراه و بافت شهري  40
3-2-4- 1- تاثيرات متقابل بافت و بزرگراه شهري  41
3-2-4- 1- 1- ارزش هاي بصري و زيبايي شناختي  42
3-2-4- 1- 2- آلودگي زيست محيطي  42
3-2-4- 1- 3- سر وصدا در محيط زيست و آلودگي شنيداري  42
3-2-4- 1- 4- رفت وآمد  43
3-2-4- 1- 5- همجواري ها  44
3-3- فضاي شهري  44
3-3-1- بزرگراه به عنوان يک فضاي شهري  45
3-3-1-1- جايگاه احساس ها و عواطف انساني در برابر فضاي شهري  45
3-3-1-1- 1- انواع توقعات فضايي از يک فضاي شهري  45
3-3-2- توقعات فضايي از بزرگراه به عنوان يک فضاي شهري  47
3-3-2-1- هويتمندي بزرگراه ( تشخص فضايي)  48
3-3-2- 2- روان بودن تردد بزرگراه  48
3-3-2-3- ايمني و امنيت بزرگراه  48
3-3-2- 4- روزآمدي بزرگراه  51
3-3-2- 5- سکانس بندي و توالي فضايي در منظر بزرگراه   52
3-3-2- 5-1- ديدهاي متوالي  53
3-3-2- 5-1-1- اصول و روش طراحي فضاهاي متوالي در معماري و منظر شهري  53
3-3-2- 6- کيفيت فضايي بزرگراه  55
3-3-2- 6- 1- کيفيت هاي فضايي  55
3-3-2- 6- 2- کيفيت سکانس ها  57
3-4- لزوم نگرش جامع به بزرگراه ها  58
3-4-1- مشارکت گروه هاي تخصصي در طراحي بزرگراه  59
جمع بندي  61

بخش چهارم : منظر بزرگراه
4-1- ضرورت طرح منظر بزرگراه هاي شهري  63
4-2- منظر بزرگراه گونه اي نو از منظر حرکت  63
4-3- توقعات ناشي از ويژگي هاي عبور و مرور از منظر بزرگراه  65
4-4- سطوح مختلف ديد و منظر شهري بزرگراه  66
4-4-1- منظر راه از ديد محيط ( ديد از بيرون به بزرگراه)  66
4-4-2- منظر محيط از ديد راه (ديد از بزرگراه به بيرون)  67
4-4-3- منظر راه از ديد راه (ديد درون به درون بزرگراه)  67
4-5- رانندگي به عنوان فعاليتي نو در عرصه محيط هاي شهري  67
4-5-1- تفاوت منظر ادراکي سواره و پياده  68
4-6- تاثير متقابل منظر و حرکت از جنبه هاي بصري  68
4-6-1- تأثير خصوصيات منظر در ميزان حرکت  69
4-6-2- تأثير ميزان سرعت در نحوه ي ادراک منظر بزرگراه  69
4-7- منظر بزرگراه و ادراک آن از طريق حس بصري  70
4-7-1- ادراك در رابطه با دو عامل حركت و فضا  70
4-7-1-1- ويژگي هاي حس بصري در نحوه ادراک منظر بزرگراه 72
4-7-1-2- مراحل گذار بصري در منظر بزرگراه  76
جمع بندي  77

بخش پنجم : بررسي نمونه هاي موردي
5-1- چک ليست ارزيابي و طراحي منظر بزرگراه – نمونه موردي  78
5-2- بزرگراه کپيتول ((Capitol Expressway ـ نمونه موردي  80
5-3- گزارش “تکميلي ارزيابي بصري” EIS” در مورد طرح توسعه و ساماندهي بزرگراه پرنسس (Princes Highway 92)
5-4- طراحي مسيرهاي زيرزميني و مسقف در اروپا – نمونه موردي  118
5-5- نمونه موردي داخلي  119
جمع بندي  121

بخش ششم : فرآيند اصولي و ضوابط طراحي منظر بزرگراه
6- ارزيابي منظر بزرگراه  122
6-1- چک ليست ارزيابي  123
6-1- 1- مراحل اوليه  123
6-1- 1-1-موضوعات ، اهداف و ضرورت ارزيابي  123
6-1- 1-1-1-  اهداف ارزيابي  123
6-1- 1-1-2- قلمرو و محدوده ارزيابي  123
6-1- 1-1-2- 1- ارزيابي مخصوص (ويژه) براي مناطق طبيعي و شهري  124
6-1- 1- 2- مجموعه اطلاعات لازم اوليه  125
6-1- 1- 2- 1- ارزيابي اطلاعات  126
6-1-2- ارزيابي منظر  126
6-1-2-1- مجموعه عوامل موثر در ارزيابي منظر  126
6-1-2-2- بکارگيري نتايج ارزيابي منظر  126
6-1-3- ارزيابي بصري  127
6-1-3-1- ويژگي هاي کاربردي ارزيابي بصري  127
6-1-3-2- مراحل ارزيابي بصري  127
6-1-3-2-1- نقاط ويژه ديد  127
6-1-3-2-2- حساسيت و ايمني بصري  127
6-1-3-2-2-2-  ايمني و جذابيت بصري  129
6-1-4- خلاصه و ارزيابي تأثيرات  129
6-1-5- كنترل و تعديل تأثيرات بزرگراه بر محيط هاي طبيعي و مصنوع  129
6-2- طراحي منظر بزرگراه به همراه ضوابط  132
6-2-1- استانداردهاي طراحي بزرگراه ها  133
6-2-2- تشريح موارد کلي طراحي منظر بزرگراه  133
6-2-2-1- استانداردهاي فني مهندسي  134
6-2-2-1- 1- وضوح افق ديد  137
6-2-2-1- 2- بازشوهاي وضوح ديد تقاطع ها  138
6-2-2-1- 3- طرح هاي کنترل دسترسي  141
6-2-3- طراحي “مقاطع کلي” براي ايجاد مناظر مناسب شهري  142
6-2-3-1- بخش شهري  142
6-2-4- تشخيص وضعيت ها و نواحي خاص به همراه اقدامات لازم  144
6-2-4- 1- مناظر زيبا و استثنايي  144
6-2-4- 2- بزرگراه ها ي خاص و استثنائي  144
6-2-4- 3- مناطق محروم از لحاظ کالبدي  144
6-2-4- 4- بررسي و شناسايي مناطق موجود با هدف حفظ پوشش گياهي  144
6-2-4- 4- 1- گياهان بومي و گونه هاي تربيت شده  145
6-2-5- تسهيلات لازم براي ديگر کاربران بزرگراه  145
6-2-5-1- پياده رو ها  145
6-2-5-2- نيازهاي افراد معلول  146
6-2-5-3- دوچرخه ها  146
6-2-5-4- حمل ونقل عمومي  146
6-2-6- ضوابط طراحي عناصر سازنده منظر سخت و نرم بزرگراه  147
6-2-6- 1- منظر سخت  147
6-2-6- 1-1 – ساختمان راه  147
6-2-6- 1-2- ديوارهاي محافظ  147
6-2-6- 1-2- 1- ديوار حائل  147
6-2-6- 1-2- 2- ديوارهاي صوتي  147
6-2-6- 1-2- مبلمان شهري  156
6-2-6- 1-3- علائم  156
6-2-6- 1-3- 1- علائم راهنمايي  156
6-2-6- 1-3- 2- وسايل کنترل ترافيک  157
6-2-6- 1-3- 3- تابلوهاي تبليغاتي خارجي  158
6-2-6- 1-3- 4- پرچم ها  160
6-2-6- 1-4- جزئيات و جنس لبه ها  160
6-2-6- 1-4- 1- گارد ريل   160
6-2-6- 1-5- کف سازي  160
6-2-6- 1-6- المان هاي نور پردازي  160
6-2-6- 1-6-1- روشنايي و نورپردازي منظر بزرگراه ها  162
6-2-6- 1-7- پل ها  163
6-2-6- 1-7-1 – پل هاي سواره  163
6-2-6- 1-7-2- پل هاي زيرگذر و روگذر عابر پياده و دوچرخه در بزرگراه  164
6-2-6- 1-8- ساختمان ها  165
6-2-6- 1-8-1- نقش نشانه ها در منظر بزرگراه  166
6-2-6- 2- منظر نرم  168
6-2-6- 2-1- آب  168
6-2-6- 2-2- پوشش گياهي  168
6-2-6- 2-2-1- شناخت گياهان مناسب كاشت در حواشي بزرگراه ها  169
6-2-6- 2-2-2- شناخت شرايط اقليمي هر منطقه  169
6-2-6- 2-2-4- درختان و گياهان پوششي (بوته اي و علفي )  170
6-2-6- 2-2-5- ويژگي هاي پوشش گياهي بزرگراه  171
6-2-6- 2-2-6- پوشش گياهي و توجه به تسهيلات و تأسيسات  171
6-2-6- 2-3- لندفرم  172
6-2-7- زهکشي  172
6-2-8- نگهداري(حرص و آبياري)  172
نتيجه گيري کلي به همراه اهداف و راهبردها174
فهرست منابع  180

فهرست عناوین رساله – ضمیمه
بخش اول : بزرگراه و سلسله مراتب معابر شهری
1-1- طبقه بندي راهها  1
1-2- الگوي حرکت وسايل نقليه، طبقه بندي حرکات و اجزاي آن  1
1-2-1- پارامتر هاي موثر در رده بندي شبکه معابر  2
1-3- ساختار سلسله مراتبي راه هاي شهري  3
1-3-1- انواع معابر  3
1-3-1-1- آزاد راهها و بزرگراه هاي شهري (شرياني درجه 1 )  3
1-3-1-2- خيابان هاي شرياني درجه 2   3
1-3-1-3- خيابان هاي جمع کننده  3
1-3-1-4- خيابان هاي محلي  4
1-4- اصول طبقه بندي ساختار شبکه راههاي شهري و برون شهري  4
1-4-1- خيابان هاي محلي  5
1-4-2- خيابان هاي جمع وپخش کننده  6
1-4-3- خيابان هاي شرياني  6
1-4-4- آزادراهها  6
1-4-5- بزرگراه ها  6
1-4-6- معابر شرياني اصلي  6
1-4-7- معابر شرياني فرعي  7

بخش دوم : مباني مرتبط با موضوع
2-1- حرکت  8
2-2- نيازها و انگيزه هاي انسان  8
2-3- زمان  9
2-3-1- روابط زمان – فضا  9
2-3-2- نگرش فرهنگي نسبت به زمان  9
2-3-2–1- زمان خطي  10
2-3-2–2- زمان دوره اي  10
2-3-2–3- زمان لحظه اي  10
2-3-2–4- زمان و زيبايي  10
1-3-3- تناقض هاي زمان  10
2-4- فرايند هاي بنيادين رفتار انسان  12
2-4-1- ادراک  12
2-4-1- 1- ادراک حسي  13
2-4-1- 1-1- مباني ادراك محيط از جنبه هاي حسي  13
2-4-1- 1-1- 1- قابليت هاي بصري انسان   14
2-4-1-1- 2- نظريه گشتالت  15
1- اصول گشتالت  15
1-2- اصل تشابه  16
1-2-1- رابطه ادراكي بين اجزاء مشابه و كل  16
2-4-1-1-  3- سرعت ادراك  16
2-4-1-1- 4- پديده هاي  ادراکي  16
2-4-1-1- 4-1- ادراک فضا  16
2-4-1-1- 4- 2- ادراک مقياس  17
2-4-1-1- 4- 3- ادراک حرکت  17
2-4-1-1- 4- 4- ادراک زمان  18
2-4-1-1- 4- 5- ادراک فاصله  19
2-4-1-1- 4- 5-1- تنوع و رابطه آن با ادراك فاصله در مسيرهاي شهري  19
2-4-1-1- 4- 6- ادراک عمق  20
2-4-1-1- 5- عوامل مؤثر بر  ادراک  20
2-4-1-1- 5-1- ظرفيت ادراک  20
2-4-1-1- 6- زمينه هاي اجتماعي/ فرهنگي ادراک  20
2-4-1-1- 7- عوامل موثر در خطاي ادراك  21
2-4-1-2- جنبه هاي زماني ادراک  21
2-4-1-2- 1- حركت و ادراك  22
2-4-1-2- 2- سرعت و ادراك  22
2-4-2- فعاليت  23
2-4-2-1- دسته بندي فعاليت ‌ها در منظر  23
2-4-3- تعريف رفتار  23
2-4-3-1- رفتار در منظر   23
2-4-3-2- تاثير فضا بر رفتار و برعکس  24
2-5- مکان  24
2-5-2- حس مكان  24
2-5-3- ادراك مكان  24
2-5-4- مکانيت  24
2-5-5- عوامل ايجاد مکانيت  24

بخش سوم : تحليل بصري
3-1- سازمان بصري در منظر شهري25
3-1-1- تشخيص و تعيين حوزه هاي هويتمند و نورپردازي  25
3-1-2- عناصر مؤثر در ارزش دهي به پهنه منظر  25
3-1-3- پهنه منظر و كريدورهاي بصري در ارتباط با بزرگراه  26
3-1-4- تعيين دروازه هاي بصري در بزرگراه  26
3-1-5- ادراك شهروندان از كيفيت هاي بصري  26
3-1-6- طبقه ‌بندي انواع ديد  27
3-1-7- معيارهاي ايجاد نظم بصري در منظر شهري  28
3-2- ويژگی های بصري منظر  31
3-2-1- پيچيدگي  31
3-2-2- معما و رمز  32
3-2-3- خوانايي 33
3-3- تحليل بصري  34
3-3-1-  اهميت و جايگاه تحليل بصري  34
3-3-2-  حفظ كيفيت بصري  34
3-3-3- تحليل بصری در ارتباط با ارزش هاي جامعه  35
3-3-4- فرآيند تحليل بصري منظر  36
3-3-5-  كاربرد تحليل بصري منظر  37
نتيجه گيري  38

"دانلود فایل های پیوست مطلب"
-----------------------------------------------------------------------------------------
طراحی منظر بزرگراه های شهری (250.3 KB)
       تعداد دانلود: 42
       زمان آخرین دانلود: جمعه, 10 آگوست 2018
------------------------------------------------------------------------------------------