چکیده :
این مقاله به بررسی عوامل موثر بر وندالیزم یا تخریب گرایی در مبلمان شهری می پردازد. در همین راستا پس از شناخت واژه وندالیزم به شناسایی عوامل تاثیر گذار در ایجاد حس تعلق شهروندان به مبلمان های شهری پرداخته شده. بی مسوولیتی نسبت به نگهداری و مراقبت از مبلمان شهری نتیجه عدم علاقه شهروندان به آنهاست که در این مقاله سعی شده دلایل آن شناسایی شود. عدم توجه به نیاز و از همه مهمتر فرهنگ شهروندان یک شهر که حتی ممکن است با توجه به مدت سکونت و تعلق خاطر به فضای زیست، برخوردهای متفاوتی با عناصر و تجهیزات شهر وجود داشته باشد و در صورت عدم پاسخگویی به آنها و یا عدم آموزش فرهنگ استفاده از این عناصر ، تخریبگرایی را به همراه خواهد داشت. که در حقیقت این امر در مقوله مبلمان شهری، طراحان و مسوولان شهری را با محدودیت زیادی مواجه ساخته است. به ویژه در برخی از مناطق که از نظر جمعیتی دارای جمعیت مهاجرنشین بوده و تا حدودی تعلق خاطری نسبت به فضای شهری پیرامون خود و همچنین سایر مناطق شهرداری ندارند، که این امر نه تنها موجب تخریب عناصر مبلمان شهری و بلا استفاده کردن آنها می شود بلکه تاثیر منفی زیادی در دید شهروندان بالاخص کودکان داشته و شاید دیگران را نیز به این امر تشویق نماید. با توجه به معضل تخریب گرایی شاید در انتخاب بعضی از مواد و مصالح در مبلمان شهری نتوان کاملاً زیبایی آنها را تامین کرد که همین امر در نازیبایی عناصر و تجهیزات شهری موثر بوده و بر آشفتگی محیط های شهری، به عنوان یکی از اساسی ترین معضلات شهرها دامن می زند. که باید سعی کرد میان این عوامل تعادل برقرار کرده و تا حد ممکن بتوان تخریب گری را کاهش داد.
واژگان کلیدی:  وندالیزم، تخریب گری، مبلمان شهری         

مقدمه
اضافه نمودن برخی از عناصر و یا تخریب آنها از سوی شهروندان نشان از پاسخگو نبودن این اجزاء برای شهروندان دارد. البته پدیده تخریبگرایی (وندالیزم) از علل گوناگونی منشاء می گیرد. در راستای مباحث فوق در این تحقیق ضمن معرفی و شناساندن واژه وندالیزم این سوال را بررسی خواهیم کرد که ارتباط بهینه فضاهای شهر ، مبلمان شهری و شهروندان در چه صورت برقرار می گردد؟ بدیهی است که ایجاد این ارتباط می تواند در کاهش نارضایتی ها و تخریب مبلمان شهری موثر واقع شود.

تعریف وندالیزم(vandalism):
وندال و وندالیزم در غرب ریشۀ تاریخی دارد، براساس فرهنگ آکسفورد، در طی سال 1663میلادی این کلمات بر رفتارهای اجتماعی مانند تخریب جاهلانه و یا آگاهانه هر چیزی زیبا، محترم و حفاظت شده ای استعمال می شد و سپس گسترش یافت و دایرۀ قلمرو کاربردش وسیعتر شد.
وندالیزم، هرگونه رفتار تخریب گرانه، بی پروا، بی فرهنگ و بی رحمانه ای است که این تعبیر ابتدا در حیطۀ هنر و آثار هنری رواج یافت و سپس عمومیت یافت. به عقیدۀ صاحب نظران، رفتاری را می توان وندال و وندالیسم خواند که ضمن دارا بودن جنبه های خشونت و تخریب عناصر زیر را داشته باشد:

1. صدمه به چیزهایی که متعلق به دیگران است
2. صدمه به اموال عمومی
3. در کل هر خسارتی که دیگری باید آن را جبران کند.

در پی رفتارهای وندالیزمی دکانها و مارکتها اماکن عمومی و دولتی و مردمی به آتش کشیده می شود و خطوط تلفن قطع می شود و اماکن عمومی و ملی تخریب می شود. در شرح و توضیح وندال و وندالیزم بر اساس آنچه که در کتابها، فرهنگها و دایره المعارفها آمده است می توانیم بگوییم که (وندال) به معنای خرابگر، کسي که از روى حماقت يا بدجنسى چيزهاى هنرى يا همگانى را خراب مي کند و (وندالیزم) به معنای دشمنى با علم و هنر، وحشيگرى، خرابگرى، رفتاری که عمدا یا موجب ورشکستگى، نابودى، خرابى، خرابه، ويرانه، تباهى، خراب کردن، فنا کردن، فاسد کردن چیزهای عادى، غير دولتى، پوشيده، شخصى، اختصاصى، خصوصى، محرمانه، مستور و سرباز می شود.و(وندالیز) یک رفتار، حرکت، وضع، سلوک، اخلاق است و به معنای ويران کردن، خرابگرى کردن آثار هنرى و تاريخى است.

عوامل موثر بر وندالیزم و راههای مقابله با آن:
از اصلی ترین عواملی که می تواند نقش بسزایی در طراحی بهینه مبلمان و ا لمانهای شهری و نحوه نصب و استقرار آن ها داشته باشد توجه به مساله تخریب گرایی  به عنوان یک معضل اجتماعی است که سبب آسیب پذیری تجهیزات عمومی شهر می شود . طراحی مبلمان مقاوم در برابر تخریب گرایی مستلزم درک صحیح طراحی از شرایط جامعه مورد نظر و بررسی عوامل تاثیر گذار در بروز این معضل و ارائه راهکارهای سودمند در کاهش خسارات است. به طوری که طراح می تواند جزئیات را  به گونه ای کارا و زیبا طراحی کند که امکان برخورداری آسان را برای مخاطبین فراهم کند تا توهم ومشکلی در استفاده ایجاد نشود و همراه با آفرینش محیطی انسانی ، احساس احترام را در افراد برانگیزد و علاوه بر این حس تعلق و تعهد اجتماعی را در برابر تملک فردی افزایش دهد . ظهور و شیوع تخریب گرایی حوز ه هایی از مناطق شهری که در تحلیل روانشناسی محیطی قلمروهای ثانویه نامیده میشوند بیشتر است ، این مناطق کمتر نقش مرکزی و انحصاری دارند و نظارتی را که در فضای خصوصی و اماکن عمومی می بینیم در اینجا کمتر حاکم است . در بررسی اسکار نیومن(Oscar Newman) عدم ارتباط درست و تضادی که ممکن است بر سر قلمروهای ثانویه رخ دهد می تواند منجر به بی مسوولیتی در حفظ و نگهداری این مکانها و تجهیزات و اموال عمومی مربوط به آ نها شود . از اینرو نیومن این فضاها را قلمرو های غیر قابل دفاع می نامد. اساساً تخریبگرایی به عنوان یک پدیده اجتماعی در مناطقی که بافت جمعیتی ناهمگونی دارند و نظارت دقیقی بر فضاها و تجهیزات آنها وجود ندارد و یا اینکه با افزایش جمعیت ، یا مهاجرت و دگرگونی در نظام ارزشی روبه رو هستند به وفور یافت می شود. ناگفته پیداست که هرکس به طور ذاتی تمایل دارد به محیطی که جذاب است و خوب حفظ می شود احترام بگذارد  بنابراین طراحی مناسب، نصب و اجرای کارآمد و نگهداری و نظارت دقیق، فرصت کمتری را به تخریب گران جهت آسیب رسانی و تخریب بیشتر می دهد. تحقیقات نشان می دهند که مبلمان شهری با طرح های زیبا که ارتباط مناسبی با مخاطبان ایجاد می کنند کمتر در معرض خطر تخریب گرایی قرار دارند. وقتی صحبت از زیبا‌سازی‌ شهر می‌کنیم در واقع به دو نکته اشاره کرده‌ایم؛ یکی ایجاد زیبایی و دیگری حذف و رفع تمام عواملی که موجب بد منظر شدن و نازیبایی شهر می‌شود. بسیاری عقیده دارند که مورد دوم مهم‌تر است زیرا با تحقق آن عامل اول می‌تواند کارساز باشد. عامل مهم تاثیر گذار در زیبایی مبلمان شهری تناسبات است. تناسب، رابطه نسبی و قیاس بین اجزاء برای ایجاد ارتباط و هماهنگی در کل فضا و عنصری مشترک و فعال است. هر شیئی دارای تناسبات خاص است. این تناسب موزون با ترکیب و ارتباط با اشیای مجاور زیبایی را به وجود می آورد. بنابراین در طراحی شهری برای ایجاد زیبایی عناصر به کار گرفته شده باید با فضای پیرامون مناسب باشند. تناسب بر دو نوع است: شهودی و هندسی. تناسب شهودی تناسبی است که در آثار هنرمندان طراحی شهری برای ایجاد آرامش در انسان است که با ایجاد تعمیق و قدرت در دید بصری انسان میسر می شود. یک اثر هنری در این مقوله با توجه به شرایط محیطی و قوام آن با شرایط فنی و تکنیکی خلق می شود و نخستین شرط طراحی تناسبات انسانی در ابعاد مختلف است و اما در تناسبات هندسی کیفیت نسبت ها مورد نظر است، به طوری که هر جزیی از یک عنصر با خود و مجموعه ای که در آن قرار گرفته باید تناسب داشته باشد. در اینجا نسبت طلایی را می توان مطرح کرد. با تلفیق تناسب هندسی و شهودی، بهترین آثار هنری خلق شده اند، بنابراین با سنجش تناسب اجزا با خود و محیط اطراف و عناصر مجاورشان و ملحوظ کردن تناسب و کاربرد انسانی ، اصول زیبایی شناسی شکل می گیرد. عناصر مبلمان شهری به طور کلی عبارتند از: 1.عناصر تسهیلات گذران اوقات فراغت 2.عناصر زیست محیطی و بهداشتی  3.عناصر اطلاع رسانی  4.عناصر تسهیلات ترافیکی   5. عناصر تاسیسات و تجهیزات شهری 6. سایر عناصر. که در همه اینها به نوعی رعایت تناسبات و ایجاد زیبایی لازم می باشد تا باعث ایجاد ارتباط مناسب بین این عناصر و مخاطب گردد.

نتیجه گیری:
در هر یک از فضاهای شهری، وجود مبلمان شهری مناسب و کارآمد می تواند تاثیر مطلوبی در ذهن شهروندان در جهت ایجاد حس تعلق خاطر در میان آنها داشته باشد. آموزش شهروندان و در واقع ایجاد فرهنگ شهروندی در چگونگی استفاده از عناصر مبلمان شهری یکی از موارد بسیار مهم در مقوله مدیریت شهری و ایجاد نظم در سطح شهرهاست.
از این رو با توجه به هزینه های زیاد طراحی ،نصب و نگهداری هر یک از اجزای مبلمان شهری، بایستی طراحان و مسوولان شهری در انتخاب مبلمان شهری به نحوی عمل نمایند که علاوه بر استحکام ،دوام، ایمنی و طرح مناسب، بتوانند از زیبایی بالایی نیز برخوردار باشند. ولی با توجه به معضل تخریب گرایی شاید در انتخاب بعضی از مواد و مصالح در مبلمان شهری نتوانند کاملاً زیبایی آنها را تامین کنند که همین امر در نازیبایی عناصر و تجهیزات شهری موثر بوده و بر آشفتگی محیط های شهری، به عنوان یکی از اساسی ترین معضلات شهرها دامن می زند. که باید سعی کرد میان این عوامل تعادل برقرار کرده و تا حد ممکن بتوان تخریب گری را کاهش داد.

منابع:

1. خدابخشی، شهره، “شهر،مبلمان شهری و شهروندان”، نشریه ساخت و ساز، شماره 24
2. صادق پور، لیلا، “فرسودگی بر قامت مبلمان شهری”، نشریه اعتماد، 24/7/84
3. انتشارات شريعه،توس مشهد، شهریور 1383 “طراحی و برنامه ریزی مبلمان شهری” 3.زنگي آبادي، علي،
4. کامیار، غلامرضا، “حقوق شهری و شهرسازی”، نشر مجد، چ1، 1385
5. مرتضایی، سیدرضا، “رهیافتهایی در طراحی مبلمان شهری”، انتشارات سازمان شهرداریهای کشور
6. نخعی، نفیسه، (پاییز1380)، ” مبلمان شهری”، فصلنامه سبزینه، حوزه معاونت امور عمرانی استانداری سیستان و بلوچستان، پاییز1380
7. ندایی، علی اکبر، “ترکیب هنرمندانه عناصر شهر”، نشریه همشهری، 1/6/86
8. یاسینی، علی، “متهم به وندالیزم نشویم”، نشریه جهان صنعت، آبان 83
9. oxford advanced learner’s dictionary of current English, 1996
10. http://aftab.ir/articles/social/urban/c4c1226317888_city_beautiful_p1.php

"دانلود فایل های پیوست مطلب"
-----------------------------------------------------------------------------------------
عوامل موثر بر وندالیزم و راه های مقابله با آن (93.5 KB)
       تعداد دانلود: 1
       زمان آخرین دانلود: چهارشنبه, 15 آوریل 2015
------------------------------------------------------------------------------------------