مقدمه
كتابشناسي ذيل ابتداي راهي است كه پژوهشكده نظر براي كتابشناسي كامل باغ ايراني در آن قدم برداشته است اين کار در گروهي متشکل از آقايان دکتر سيد امير منصوري، مهندس وحيد حيدر نتاج و احمد شفيعي انجام گرفته است. كتابشناسي كامل باغ ايراني شامل تمامي كتابهاي قديم و جديد كه به نحوي به معرفي باغ ايراني، نمونه هاي خاص، كاشت گياهان در باغ، عناصر باغ يا ساير موضوعات مرتبط پرداخته اند، شامل مقالاتي كه صاحبنظران در اين باب نوشته اند و در نهايت شامل تمام كتابها يا سفرنامه هاي خارجي خواهد بود كه در مقوله باغ ايراني به ارائه مطلب پرداخته اند.
لذا در مرحله اول كتابهاي مرتبط فارسي معرفي گشته اند، اميد است كه كتابشناسي حاضر راهنماي پژوهشگران باغ ايراني بوده و سبب سهولت دسترسي به منابع مربوطه گردد.

1. آربري، ا.ج و سيزده تن از خاور شناسان. ميراث ايران.، مترجم احمد بيرشك و ديگران._ تهران : بنگاه ترجمه و نشر كتاب، 1336.

اين كتاب از سيزده فصل و 600 صفحه تشكيل شده است و تمامي تصاوير كتاب سياه و سفيد مي باشد. فصل دهم كتاب از صفحه 399 تا 437 بطور تقريباً جامعي به باغهاي ايران پرداخته كه توسط خانم ويكتوريا سكويل وست نوشته شده است. در اين مقاله به مباحث مفهومي باغ، فرهنگي و تاريخي و توضيح و نقد گفته هاي سفرنامه نويسان پيشين كه باغهاي ايران را ديده اند پرداخته شده است.

2. آريان پور،‌عليرضا. پژوهشي در شناخت باغهاي ايران و باغهاي تاريخي شيراز._ چاپ اول._ تهران : فرهنگسرا، 1365.

اين كتاب از سه فصل و 390 صفحه تشكيل شده است. در فصل اول اشاره اي به باغهاي ايران و شيوه باغ آرايي ايراني شده است سپس تاثير هنر باغسازي بر ديگر هنرها و سرگذشت باغهاي دل انگيز شيراز بررسي شده، همچنين عنصر آب در باغ ايراني مورد توجه قرار گرفته است. در بخشي از فصل دوم به باغهاي دوران گذشته شيراز و آثار آن اشاره كرده و در بخش ديگر باغهاي ارزشمند سده اخير و دوره حاضر آمده است. فصل سوم به طور اخص به باغ ارم شيراز اختصاص يافته است. دركل كتاب پلانها و تصاوير سياه وسفيد و رنگي برخي باغها منعكس شده است.

3. ابن بلخي. فارسنامه ابن بلخي : ‌بر اساس متن مصحح لسترنج و نيكلسون.، توضيح و تحشيه منصور رستگار فسايي._ چاپ اول._ شيراز : بنياد فارسي شناسي، 1374.

اين كتاب از 516 صفحه تشكيل شده است و مي توان اين كتاب را در 4 بخش مقدمه، بخش تاريخي، بخش جغرافيايي و بخش سياسي _ اجتماعي تقسيم نمود. در بخش جغرافيايي كه از صفحه 284 تا 387 اين كتاب مي باشد فارس به 5 شهرستان و به نامهاي قديمي پادشاه آن زمان تقسيم شده كه در هر بخش بناها و باغهاي آن آمده است و به طور مجزا از صفحه 368 تا 372، در قسمت مرغزارهاي معروف پارس به وسعت،‌ آب و هوا و گياهان موجود در آن باغ به طور كوتاه اشاره شده است.

4. ابونصر هروي، قاسم بن يوسف. ارشاد الزراعه.، به اهتمام محمد مشيري._ تهران : انتشارات دانشگاه تهران، 1346.

كتاب از 8 فصل و 310 صفحه تشكيل شده است و از رسائل فارسي در علم زراعت مي باشد كه در زمان اوايل سلطنت پادشاهان صفويه نگارش شده است. بخش اعظم كتاب مربوط به گياهان و خواص و طريقه كاشت آنها است. فقط در فصل هشتم در 4 صفحه طرح چهار باغ و عمارت آنرا توضيح داده و بيشتر به نحوه و ترتيب كاشت گياهان در آن اشاره كرده است.

5. اردلان، نادر و بختيار، لاله. حس وحدت : سنت عرفاني در معماري ايراني.، ترجمه حميد شاهرخ._ چاپ اول ._ اصفهان : نشر خاك، 1380.

كتاب از سه بخش و 174 صفحه تشكيل شده كه عكسها و طرحهاي كتاب بجز بخش مربوط به مفاهيم رنگ، سياه و سفيد مي باشد. در صفحه 101 نماي چهارباغ از كتاب فلاندن آمده و در بخش دوم صفحه 68 كتاب به موضوع باغ با گرايش به مفاهيم پرداخته است.

6. استروناخ، ديويد. پاسارگاد.، مترجم حميد خطيب شهيدي._ تهران : سازمان ميراث فرهنگي كشور،‌1378.

كتاب در قطع بزرگ و از 616 صفحه تشكيل شده است. كليت كتاب گزارشي از كاوشهاي انجام شده توسط موسسه مطالعات ايراني بريتانيا از سال 1961 تا 1963 مي باشد. در قسمتهاي مختلف كتاب درباره اشياي دقيقه، كاوشهاي آن و بخشهاي مختلف پاسارگاد توضيح داده شده است. در بخشي از كتاب درباره باغ سلطنتي، كوشكها و آبنماها توضيحات مختصري آورده شده است. تصاويركتاب از منطقه پاسارگاد و اشياي كشف شده به صورت سياه و سفيد مي باشد.

7. استيرلن، هانري. اصفهان تصوير بهشت.، ترجمه جمشيد ارجمند._ چاپ اول ._ تهران : نشر فرزان روز،‌ 1377.

كتاب از 7 فصل و 208 صفحه تشكيل شده است. كل كتاب مربوط به تأثير انديشه هاي مذهبي و توصيفات بهشت در طراحي مساجد، بناها  و تزئينات آنها مي باشد. و عكسهاي رنگي بزرگ و با كيفيتي از مساجد و هنر كاشيكاري وجود دارد. موضوعات باغ شهر اصفهان از صفحه 50 تا 54، باغهاي محصور از صفحه 160 تا 165 كه منظور حياط مساجد و تشبيه آنها به باغ بهشت مي باشد و چهار باغ بهشت در قرآن از صفحه 178 تا 179 كه به مفهوم چهارباغ و چهار شهر اشاره دارد، از مطالب مربوط به بحث باغ ايراني مي باشد.

8. اصفهاني، محمد معصوم بن خواجگي. خلاصه السير : تاريخ روزگار شاه صفي صفوي.، زيرنظر ايرج افشار._ چاپ اول ._ تهران : انتشارات علمي، 1368.

اين كتاب از 350 صفحه تشكيل شده است و فاقد تصوير مي باشد. نويسنده كه از درباريان زمان شاه صفي مي باشد وقايع، خاطرات و رويدادها را در كتاب همراه اشعار و خطبه ها آورده است. بخشي از كتاب به دستور بناي عمارتها در آن زمان اشاره شده است و روند آن ذكر گرديده است.

9. افسر، كرامت ا.. . تاريخ بافت قديمي شيراز._ چاپ دوم._ تهران : انجمن آثار و مفاخر فرهنگي و نشر قطره، 1374.

اين كتاب از 7 فصل و 320 صفحه تشكيل شده است و در 2 فصل آخر توضيحاتي درباره باغ آمده است و گنبد باغ، باغهاي عمومي شيراز، خيابان باغ شاه،‌ باغ و عمارت پادشاه كچل، حافظيه، فردوس، دلگشا و باغ نو به ترتيب در صفحات 108،132و144و159و174و226،143و161و147و149و149و161،188 تا 185،238 تا 237 آورده شده است. تصاوير محدود كتاب سياه و سفيد و با كيفيت نامطلوب مي باشد.

10. افشار، ايرج. نامواره دكتر محمود افشار.، با همكاري كريم اصفهانيان._ چاپ اول ._ تهران : بنياد موقوفات دكتر افشار، 1365.

اين مجموعه كتاب شامل مقالات ادبي و تاريخي مي باشد. در جلد دوم و از صفحه 1016 تا 1023 به يكي از موقوفات دكتر افشار كه باغ فردوس شميران مي باشد اشاره شده و همراه چند عكس رنگي از بناهاي اين باغ شرحي از آن آمده است. اين مقاله از آقاي منوچهر ستوده مي باشد.

11. افشار، ايرج. يادگارهاي يزد : معرفي ابنيه تاريخي و آثار باستاني خاك يزد._ تهران : انجمن آثار و مفاخر فرهنگي، 1374.

اين كتاب از سه جلد تشكيل شده، در جلد اول آثار و ابنيه قديمي واقع در بيرون شهر يزد آورده شده است. در بخش چهاردهم درباره باغ خان يا باغ والي يا ناصريه در 2 صفحه توضيح داده شده است و در بخش پاياني تصاوير سياه و سفيد مربوط به جلد اول آمده است. جلد دوم مربوط به ابنيه خود شهر يزد مي باشد. در قسمت اول و در بخش 6 خيلي كوتاه درباه باغ عبدالرحيم خان و در بخش 13 صفحه 87 نيز درباره نجف آباد و باغ كلاه فرنگي يا سيفيها نيز مطلبي آمده است. در بخش دهم بطور اخص پيرامون باغها توضيح داده و از باغهاي دولت آباد، باغ معين و باغ ميرزا عباس بمي نام برده است. دو باغ معين و ميرزا عباس به يك صفحه و خيلي كوتاه تشريح شده اند، ولي در باغ دولت آباد علاوه بر آوردن صورت وقفنامه به طور مفصل به معماري بناهاي باغ و قنوات آن اشاره كرده است. جلد سوم ضميمه عكسهاي جلد دوم مي باشد و تمامي تصوير سياه وسفيد است.

12. الئاريوس، آدام. سفرنامه آدام الئاريوس : بخش ايران.، ترجمه احمد بهپور._ چاپ اول._ بي م : ابتكار، 1363.

اين سفرنامه از سه قسمت و 420 صفحه تشكيل شده و تصاوير انتهاي كتاب تماماً نقاشي و با كيفيت پايين و سياه وسفيد مي باشد. الئاريوس در سفر خود به ايران از شهرهاي اردبيل، رشت، قم، كاشان و اصفهان ديدن كرده است. در صفحات 245 و 244 به توصيف كامل چهارباغ پرداخته است. از صفحه 213 باغ هزار جريب را نام برده و جريان شكار در آن باغ را توضيح داده و در صفحات 155 و 154 باغي را بدون ذكر نام در قزوين شرح داده كه توصيف دقيق باغها در پاورقي به سفرنامه كمپفر ارجاع داده شده است.

13. الفتي، هادي. تاريخ كشاورزي و دامپروري در ايران.- چاپ اول.- تهران : اميركبير1374

جلد اول اين كتاب از 11 فصل و 788 صفحه تشكيل شده است و تصاوير كتاب سياه و سفيد است. مطالب كتاب مربوط به تاريخچه رشته هاي مرتبط با كشاورزي مي باشد. و در انتهاي فصل دوم و از صفحه 373 تا 386 با عنوان باغهاي ايراني به موضوع مورد بحث پرداخته است. تاريخچه باغسازي در ايران،‌ويژگي باغهاي ايراني به نقل از منابع مختلف و معرفي برخي از كتب مرتبط با موضوع باغ ايراني از جمله مطالبي مي باشد كه در اين بخش به آن پرداخته شده است.

14. امداد، حسن. شيراز در گذشته و حال ._ بي م (شيراز) : اتحاديه مطبوعاتي فارس،‌ 1339.

اين كتاب از 10 بخش و 616 صفحه تشكيل شده است. در بخش سوم كه به جغرافياي انساني اختصاص دارد از صفحه 94 تا 109 در مورد باغهاي شيراز و به نقل از مقاله خانم سكويل وست و برخي سفرنامه ها توضيح داده است و در ادامه باغهاي شيراز را در دوره هاي صفويه، نادرشاه، كريم خان، قاجاريه و باغهاي كنوني ذكر كرده است. از صفحه 204 تا 208 نيز باغ نظر يا موزه پارس شيراز را شرح داده است.

15. بابا عسگري، علي. بهشهر : اشرف البلاد ._ چاپ اول._ تهران : شركت سهامي ايران چاپ، 1350.

اين كتاب جغرافيايي و تاريخي از سه فصل و 395 صفحه تشكيل شده است و بيشتر تصاوير، پلانها و نقشه هاي كتاب سياه و سفيد مي باشد ولي تعدادي تصاوير رنگي نيز وجود دارد. مطالب كتاب به جغرافياي طبيعي، انساني، سياسي و اقتصادي تقسيم مي شود. در بخش جغرافياي انساني و از صفحه 176 تا 148 تحت عنوان شهرستان بهشهر در قرون جديد (عصر صفويه – شاه صفي_ شاه عباس دوم_ افشاريه – زنديه و قاجار) و به نقل از سفرنامه نويسان و منابع قديمي خود شهرستان و بخشهاي آن و برخي از بناها شرح داده شده است. در بخش هفتم از فصل اول كه به امكنه تاريخي و آثار باستاني اختصاص دارد از صفحه 196 تا 226 اشرف و باغهاي آن توصيف شده اند كه مطالب جامعي را در بر مي گيرد.

16. باستاني پاريزي، محمد ابراهيم. از پاريز تا پاريس ._ چاپ هفتم ._ قم :‌ نشر خرم، 1378.

اين كتاب از 8 فصل و 572 صفحه تشكيل شده است. فصول اين كتاب سفرنامه عراق، سفرنامه شيراز، سفرنامه پاكستان، سفرنامه تبريز، سفرنامه روماني، سفرنامه مشهد و سفرنامه اروپا مي باشند. در فصل سفرنامه پاكستان و از صفحه 174 تا 176 باغ شاليمار لاهور را توصيف كرده است.

17. بهرامي، تقي. تاريخ كشاورزي ايران._ تهران : انتشارات دانشگاه تهران، 1330.

تاريخ كشاورزي در ابتداي اين كتاب به سه بخش، كشاورزي ايران پيش از هخامنشي، از هخامنشيان تا پايان ساسانيان و از پايان دوره ساساني تا امروز تقسيم شده است و در آن مطالبي از سفرنامه نويسان قبلي مانند فلاندن و گزنفون آورده شده است كه مربوط به باغداري، زراعت و دامپروري ايران مي باشد.

18. پولاك، ياكوب ادوارد. سفرنامه پولاك : ايران و ايرانيان.، ترجمه كيكاووس جهانداري._ چاپ اول._ تهران: خوارزمي، 1361.

اين كتاب از 2 بخش و 515 صفحه تشكيل شده است كه فاقد عكس مي باشد و سفرنامه او مربوط به نيمه دوم قرن نوزدهم و اقامت او در ايران مي باشد. در بخش اول و قسمت دوم و از صفحه 74 تا 78 به موضوعات باغات در تهران و ويژگيهاي آنها، علاقه مردم ايران به باغ و ويژگيهاي درختان باغها در ايران پرداخته كه از باغهاي قصر قجر، دولت آباد ري و باغ واقع در كن نام برده است. در صفحه 72 نيز توضيح مختصري از باغهاي سلام، قدامي و نارنجستان آورده است.

19. پيرنيا، محمد كريم. آشنايي با معماري اسلامي ايران : ساختمانهاي درون شهري و برونشهري.، تدوين غلامحسين معماريان._ چاپ دوم._ تهران : انتشارات دانشگاه علم و صنعت. 1374.

اين كتاب از 15 بخش و 390 صفحه تشكيل شده است. بخش دهم اين كتاب به مبحث باغ اختصاص دارد و از صفحه 285 تا 314 بطور جامع و كلي مطالبي ذكر گرديده است.

20. پيرنيا، محمدكريم. تحقيق در معماري گذشته ايران.، تدوين غلامحسين معماريان._ چاپ اول._ تهران : انتشارات دانشگاه علم و صنعت، 1378.

اين كتاب از 5 بخش و 120 صفحه تشكيل شده است و مقداري از زندگينامه استاد پيرنيا و تعدادي از مقالات و سخنراني هاي او در آن چاپ شده است. در دو صفحه 74 و 75 و پيرو توضيح كتاب ويلبر، توضيحات و سوالات مفهومي خوبي را درباره باغ ايراني مطرح مي نمايد.

"دانلود فایل های پیوست مطلب"
-----------------------------------------------------------------------------------------
كتابشناسي باغ ايراني - قسمت اول (81.1 KB)
       تعداد دانلود: 16
       زمان آخرین دانلود: دوشنبه, 22 آوریل 2019
------------------------------------------------------------------------------------------