مقدمه
كتابشناسي ذيل ابتداي راهي است كه پژوهشكده نظر براي كتابشناسي كامل باغ ايراني در آن قدم برداشته است اين کار در گروهي متشکل از آقايان دکتر سيد امير منصوري، مهندس وحيد حيدر نتاج و احمد شفيعي انجام گرفته است. كتابشناسي كامل باغ ايراني شامل تمامي كتابهاي قديم و جديد كه به نحوي به معرفي باغ ايراني، نمونه هاي خاص، كاشت گياهان در باغ، عناصر باغ يا ساير موضوعات مرتبط پرداخته اند، شامل مقالاتي كه صاحبنظران در اين باب نوشته اند و در نهايت شامل تمام كتابها يا سفرنامه هاي خارجي خواهد بود كه در مقوله باغ ايراني به ارائه مطلب پرداخته اند.
لذا در مرحله اول كتابهاي مرتبط فارسي معرفي گشته اند، اميد است كه كتابشناسي حاضر راهنماي پژوهشگران باغ ايراني بوده و سبب سهولت دسترسي به منابع مربوطه گردد.

50. فريه، ر. دبليو. هنرهاي ايران.، ترجمه پرويز مرزبان._ چاپ اول ._ تهران : نشر فرزان روز، 1374.
اين كتاب از 20 فصل و 342 صفحه تشكيل شده و تمامي تصاوير كتاب رنگي و با كيفيت مطلوب مي باشد. در بخش معماري از باغهاي هشت بهشت، چهل ستون و فين، در بخش نقاشي از باغهاي چهل ستون، هشت بهشت، چهارباغ، همچنين در بخش كاشيكاري از باغ ارم شيراز نام برده است. در صفحه 162نيز توضيح مختصري در مورد باغ دوره صفويه داده است.

51. كارنگ، عبدالعلي. آثار باستاني آذربايجان : آثار و ابنيه تاريخي شهرستان تبريز._ چاپ دوم._ تهران : انجمن آثار و مفاخر فرهنگي و نشر راستي نو، 1374.
منظور نظر ما از اين منبع، جلد اول آن مي باشد و اما جلد دوم، آثار باستاني شهرستانهاي استان آذربايجان را ذكر كرده كه مطلبي در مورد باغ در آن يافت نشد. جلد اول از 736 سفحه تشكيل شده كه تصاوير آن سياه و سفيد مي باشد. در فصل عمارات تبريز و از صفحه 143 تا 175 از باغها و بناهاي باغي استخر شاه يا شاه گلي، شمال، صاحب آباد، صفا، ربع رشيدي، شمس العماره و هشت بهشت نام برده و هر يك را شرح داده است.

52. كخ، ابا. معماري هند در دوره گوركانيان.، مترجم حسين سلطانزاده ._ چاپ اول._ تهران : دفتر پژوهشهاي فرهنگي، 1373.
اين كتاب از 140 صفحه تشكيل شده است و با توجه به عنوان كتاب به معماري هند در دوره گوركانيان اشاره شده است. به همين منظور در هر قسمت از اين كتاب به يكي از پادشاهان اين دوره از قبيل بابر، همايون، اكبر،‌ جهانگير، شاه جهان و اورنگ زيب پرداخته و بناهاي مربوط به آنها را توضيح داده است. قسمتي از هر بخش به باغسازي در زمان آن پادشاه اشاره دارد. بيشتر تصاوير كتاب سياه وسفيد مي باشند و چند عكس رنگي از بناهاي معروف هند آورده شده است.

53. كخ، هايدماري. از زبان داريوش.، ترجمه پرويز رجبي._ چاپ سوم._ تهران : نشر كارنگ، 1377.
كتاب حاضر از 10 فصل و 352 صفحه تشكيل شده است و در فصل هشتم بخش اول به موضوع زمينهاي كشاورزي و باغها پرداخته و بيشتر به تصور باغهاي زمان هخامنشي و آثار و نشانه هاي آن، همچنين طريقه آبياري، حفر قنوات و وحشگاههاي سلطنتي اشاره كرده است. در صفحه 93 پلان كاخهاي پاسارگاد و باغها و جويهاي آن و در صفحه 311 تصوير شماتيك طرح يك قنات ترسيم شده است.

 54. كلاويخو، گنزالس. سفرنامه كلاويخو.، ترجمه مسعود رجب نيا._ چاپ دوم ._ بي م (تهران) : انتشارات علمي و فرهنگي، 1366.
اين كتاب ارزشمند از 378 صفحه و هفده فصل تشكيل شده است. در هرفصل بخشي از مسير قادس تا سمرقند توصيف شده است. از فصل هفتم تا دهم (خوي تا نيشابور) به ايران آن زمان پرداخته است. در فصول يازدهم تا شانزدهم كه به سمرقند و پادشاهي تيمور اشارده دارد به توصيف دقيق رويدادها و مشاهدات پرداخته و به باغهاي دلگشا، نو و چنار اشاره كرده است و از صفحه 228 به توصيف باغ دلگشا پرداخته است.

55. كمپفر، انگلبرت. سفرنامه كمپفر.، ترجمه كيكاووس جهانداري._ چاپ دوم._ تهران : خوارزمي، 1360.
كتاب از 16 بخش و 285 صفحه تشكيل شده است. در دو فصل 12 اصفهان پايتخت ايران و 13 كاخها و باغهاي اصفهان به موضوع باغ و توصيف دقيق و جامع باغهاي چهلستون، خلوت، انگورستان گلستان، اوج مرتبه، بلبل يا هشت بهشت، هزارجريب، باغ طويله، عالي قاپو و چهار باغ پرداخته است (از صفحه 195 تا 220). همچنين در كل كتاب نقاشي هاي قديمي مربوط به بناها با كيفيت مطلوب وجود دارد و در صفحه 192 و 193 تصاوير كاخها و باغهاي سلطنتي از نماي دور و تخت صفه وجود دارد.

56. كوركيان، ا.م و سيكز، ز.پ. باغهاي خيال : هفت قرن مينياتور ايران.، ترجمه پرويز مرزبان ._ چاپ اول ._ تهران : نشر فرزان روز،‌ 1377.
اين كتاب از 12 بخش و 240 صفحه تشكيل شده و در آن نقاشي هاي مينياتور در سبكهاي مختلف همراه شرحهاي آنها وجود دارد. در صفحات 30، 45، 58و83 تصاويري در رابطه با باغ وجود دارد همچنين در فصل باغهاي بيابان از صفحه 58 تا 60 در رابطه با مفاهيم باغ ايراني و نمود آن در نقاشي هاي مينياتور مطالبي بيان شده است. كليه تصاوير كتاب رنگي و با كيفيت مطلوب مي باشند.

57. كياني، محمد يوسف. معماري ايران (دوره اسلامي) : فهرست بناها (جلد دوم) ._ بي م : سحاب، 1368.
كتاب از 16 فصل و 365 صفحه تشكيل شده است. هر فصل به يك نوع بنا اختصاص دارد و در آن فصل به ترتيب در هر شهر بناي مورد نظر با موقعيت جغرافيايي، قدمت و تاريخ ثبت ذكر شده است. همچنين تعدادي عكس از هر نوع بنا آورده شده كه همگي سياه و سفيد مي باشد. در فصل دهم كه به كاخها اختصاص دارد، باغها نيز بنيان شده و تصاويري از كاخ صفي آباد بهشهر، باغ عفيف آباد، قصر قاجار تهران، نارنجستان شيراز، پلان باغ دولت آباد يزد، باغ شمال تبريز و باغ تخت شيراز آمده ولي عكسها داراي كيفيت خوبي نيستند. در انتهاي كتاب فصلي جداگانه مربوط به كتابشناسي معماري و شهرسازي ايران تأليف آقاي حسين سلطانزاده وجود دارد.

58. كياني، محمد يوسف. ايران : معماري و شهرسازي به روايت تصوير._ چاپ اول ._ بي م (تهران): انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، 1372.
اين كتاب از 392 صفحه تشكيل شده كه : سه بخش تصاوير رنگي، سياه و سفيد و پيوستها قابل تقسيم بندي است. بخش سياه و سفيد بيشتر مربوط به ايران قديم و از منابع گذشته، سفرنامه ها و نقاشي هاي قديمي تهيه شده است كه تمامي تصاوير كتاب كيفيت خوبي دارند. از صفحه 257 تا 290 شرح مختصر عكسهاي رنگي آمده و در قسمت انتهايي منابع تصاوير سياه و سفيد و كتابشناسي معماري و شهرسازي ايران اثر مهندس حسين سلطانزاده و مارتين چارلزورث عرضه شده است.

59. لاكهارت، لارنس. انقراض سلسله صفويه.، ترجمه اسماعيل دولتشاهي._ تهران : بنگاه ترجمه و نشر كتاب، 1344.
اين كتاب از 36 فصل و 6 ضميمه و 687 صفحه تشكيل شده و فاقد تصوير است. از صفحه 563 تا 566 به توصيف مختصري از دو باغ هزار جريب و فرح آباد پرداخته شده است. در شرح خود بيشتر به مسايل جغرافيايي توجه كرده و طريقه تأمين آب اين باغها را شرح داده است.

60. ما فروخي اصفهاني، مفضل بن سعد. ترجمه محاسن اصفهان : از عربي به فارسي.، ترجمه حسين بن محمد بن ابي الرضا علوي آوي._ تهران : شركت سهامي چاپ، 1328.
اين كتاب از 146 صفحه تشكيل شده و مترجم آنرا به هشت فصل تقسيم كرده. ترجمه فارسي كتاب از جهت عبارت متكلف است و انشاء آن زياد طبيعي و ساده نيست. همچنين در كتاب اشعار فراوان آمده و فاقد عكس مي باشد. در فصل دوم كه درباره نواحي و تفرجگاهها مي باشد توصيفاتي آورده شده، مخصوصاً در صفحات 26 تا 28 درباره چهارباغ، فلاسان، احمد سياه، بكر وكاران توضيحاتي آمده است.

61. مستوفي بافقي،‌ محمد مفيد. جامع مفيدي.، به كوشش ايرج افشار._ تهران : اسدي، 1340.
اين كتاب از 3 جلد تشكيل شده است. جلد اول به تاريخ يزد از عهد اسكندر تا امير تيمور گوركان و جلد دوم به پس از آن تا شاه سليمان صفوي و جلد سوم كه مهمتر از 2 جلد ديگر است به شرح احوال رجال و وصف نواحي يزد از لحاظ تاريخي و جغرافيايي اختصاص يافته است. در جلد اول به ترتيب در صفحات 85، 134 و 133، 135، 136، 177 از باغات عزآباد، ابوسعيدي، ساباط، باغ و كوشك تفت و نعمت آباد، لايستان و مكرانيان نام برده و توضيح مختصري درباره هر يك داده است. در جلد سوم، مقاله چهارم، گفتار سوم مزارع وباغات را آورده و از صفحه 673 تا 695 به ذكر باغهاي مهرآباد، عيشاباد، فردوس، شاه، ساباط، سيبك، شاه نگار، عشرت آباد، سعدآباد، ديوانخانه، دلگشا، دولتخانه و خليل آباد پرداخته و پس از شرح كوتاه اشعار زيبايي در وصف هر يك آورده است. كتاب فاقد عكس مي باشد.

62. مصطفوي، سيد محمد تقي. اقليم پارس : آثار تاريخي و اماكن باستاني فارس._ چاپ دوم._ تهران : انجمن آثار ملي و نشر اشاره، 1375.
اين كتاب از 6 فصل و 596 صفحه تشكيل شده است. در فصل دوم و از صفحه 74 تا 76 به باغهاي معروف شيراز : جهان نما، باغ تخت، پارك سعدي، دلگشا، ارم، خليلي و عفيف آباد يا گلشن اشاره كرده و شرح مختصري بر هر يك ذكر گرديده است. تصاوير كتاب تماماً سياه وسفيد مي باشند و از حدود صفحه 259 تا 265 چند تصوير از باغهاي نارنجستان، باغ تخت، دلگشا و ارم آمده است.

63. مصطفوي، سيد محمد تقي. نگاهي به هنر معماري ايران. _ بي م‌ (تهران) : انتشارات شركت سهامي سيمان تهران، بي تا (1346).
كتاب از 5 بخش و 103 صفحه تشكيل شده است و در هر بخش كتاب به طور مجزا به معماري دوره هاي پيش از هخامنشي، دوره هخامنشي، عهد ساساني، معماري اسلامي تا عهد قاجاريه و معماري صد سال اخير پرداخته شده است. در هر بخش تصاوير سياه و سفيد و رنگي از بناهاي مربوطه به آن دوره آورده شده است. در صفحه 85 و 86 درباره كاخها و باغهاي سلطنتي دوره صفويه توضيحات كلي و مختصر آمده است.

64. معيرالممالك، دوستعلي خان. يادداشتهايي از زندگاني خصوصي ناصرالدين شاه._ چاپ سوم._ تهران : نشر تاريخ ايران، 1372
كتاب از 120 صفحه تشكيل شده است و در عين پرداختن به رويدادهاي زندگاني ناصرالدين شاه در فصل شرحي از باغهاي شاهي از صفحه 47 تا 53 به باغهاي دوشان تپه، سلطنت آباد، قصر ياقوت، عشرت آباد، عيش آباد، باغ شاه، صاحبقرانيه، سرخه حصار و قصر فيروزه اشاره دارد. در شرح باغها به جايگيري و توصيف بناهاي آنها توجه بيشتر شده است.

65. موزه هنرهاي معاصر تهران. باغ ايراني : حكمت كهن،‌ منظر جديد.، چاپ اول.- تهران : انتشارات موزه هنرهاي معاصر تهران و موسسه توسعه هنرهاي تجسمي، 1383
كتاب شامل دو بخش عمده حكمت كهن و منظر جديد و 303 صفحه مي باشد كه بخش اول آن تا صفحه 4-2 مقالاتي درباره باغهاي ايراني آورده شده است كه شامل چهارباغ، باغ چهلستون، باغ هشت بهشت، باغ فين، باغ فرح آباد، باغهاي اشرف،‌ باغ ارم، باغ جهان نما، باغ گلشن، باغ دولت آباد،‌ باغ مصلي، باغ شاه گلي و باغ شاهزاده مي باشد. كتاب داراي تصاوير و پلانهاي خوبي از باغهاي ياد شده است.

66. نراقي، حسن. آثار تاريخي شهرستانهاي كاشان و نطنز._ بي م (تهران) : انتشارات انجمن آثار ملي، بي تا (1348).
كتاب از 6 فصل و 350 صفحه تشكيل شده است. در فصل دوم، بخش دوم و از صفحه 52 الي 93 درباره چشمه سليمانيه و باغ شاه فين توضيحات مفصلي آورده شده است. در كل كتاب تصاوير سياه و سفيد قطع كوچك از اماكن و بقاع مورد بحث ذكر شده است.

67. نراقي، حسن. تاريخ اجتماعي كاشان._ تهران : انتشارات دانشگاه تهران، 1345.
كتاب از 8 بخش و 387صفحه تشكيل شده است. در بخش سوم و در قسمت آثار و ابنيه شاه عباس در كاشان، خيلي كوتاه به باغشاه فين و باغ تاج آباد اشاره كرده است. 2  تصوير نيز از نماي خارجي سر در باغ فين و بناي شتر گلوي عباسي در صفحات 258 و 269 كتاب آورده است كه سياه و سفيد هستند.

68. نصير حسيني (فرصت لدوله شيرازي)، سيد محمد. آثار العجم : در تاريخ و جغرافياي مشروح بلاد و اماكن فارس.، به كوشش علي دهباشي._ تهران : فرهنگسرا. 1362.
اين كتاب از 604 صفحه تشكيل شده و فاقد عكس مي باشد. در فصل بساتين شيراز و از صفحه 506 تا 523 از باغهاي زيادي نام برده و بيشتر به نام صاحبان و بانيان باغها جغرافياي آنها اشاره كرده است.

69. نيرنوري، حميد. سهم ايران در تمدن جهان._ تهران : فردوس، 1379.
كتاب از 8 فصل و 590 صفحه تشكيل شده است و كلاً به سهم ايران در هشت عنصر تمدن جهان كه عبارتند از سهم مادي، دولت، دين، حكمت و فلسفه، علم، هنر، ادبيات، اخلاق و آداب پرداخته است. در فصل اول ودر بخش اختراعات و ابداعات در امر كشاورزي به كاريز يا قنات و طرز كندن آن اشاره كرده است. همچنين در بخش ديگري از صفحه 28 تا 30 به طور اخص به موضوع باغ هاي ايراني پرداخته است و در اين بخش بيشتر به جايگاه باغ درنظر ايرانيان و گفته هاي بعضي سياحان اشاره كرده است كه در عين كوتاهي جامع مي باشد.

 70. ويلبر، دونالد. باغهاي ايران و كوشكهاي آن.، ترجمه مهين دخت صبا._ تهران : ‌بنگاه ترجمه و نشر كتاب، 1348.
اين كتاب از 7 فصل و 275 صفحه تشكيل شده است. در فصل اول درباره باغهاي ايران و تأثير توصيفات بهشت و علاقه ايرانيان به آن صحبت شده است. در فصل دوم به باغهاي تيموري از تيمور تا باير پرداخته شده است و در فصل سوم جايگاه شهر سلطنتي اصفهان در دوران صفويه مورد بررسي قرار گرفته است در ادامه و در فصل چهارم باغهاي كرانه درياي خزر در دوران صفويه و ادوار بعد از آن بررسي شده و در فصل پنجم به باغهاي سلطنتي در تهران اشاره شده است. فصل ششم كتاب شيراز را مهد باغهاي زيبا و زادگاه شعرا معرفي مي نمايد و در فصل هفتم به عنوان تتمه مطالب به باغهاي ايران در شمال و جنوب پرداخته است كه مجموعاً كتاب را تبديل به يك منبع مفيد باغ ايراني كرده است.

71. ويلبر، دونالد و گلمبك، ليزا. معماري در ايران و توران.، ترجمه كرامت ا… افسر و محمد يوسف كياني._ چاپ اول._ بي م (تهران) : سازمان ميراث فرهنگي، 1374.
اين كتاب از 10 فصل و 1000 صفحه تشكيل شده است و تصاوير و پلانها و نقشه هاي سياه و سفيد و رنگي از بناهاي تيموريان در انتهاي كتاب آمده است. در فصل هشتم و از صفحه 239 تا 251 و تحت عنوان باغها و ساختهاي باغي به بحث باغ اشاره دارد و كاخها و كوشكهاي شهرهاي سمرقند، هرات، تبريز و يزد را نام برده و توصيف كرده و در ضمن مبحثي را به چادر و نحوه اقامت تيموريان در چادر اختصاص داده است.

72. ويليامز جكسن، آبراهام و. سفرنامه جكسن : ايران درگذشته و حال._ چاپ اول ._ تهران : انتشارات خوارزمي، 1352.
اين كتاب از 28 بخش و 543 صفحه تشكيل شده كه تمامي تصاوير كتاب سياه و سفيد مي باشد. كتاب مربوط به سفر جكسن به ايران و به ترتيب از شهرهاي ارس، تبريز، اروميه، همدان، اصفهان، شيراز، يزد، تهران و مازندران مي باشد. در صفحات 314 و 313 از هشت بهشت و چهار باغ نام برده و مختصري توصيف كرده است و در صفحات 379 و 378 باغ تخت شيراز را شرح داده است.

73. هردوگ، كلاوس. ساختار شكل در معماري اسلامي ايران و تركستان.، ترجمه محمد تقي زاده مطلق ._ چاپ اول ._ تهران : نشر بوم، 1376.
اين كتاب از 18 بخش و 72 صفحه تشكيل شده است و هدف هردوگ از اين كتاب بررسي بناهاي عمومي و خصوصي شهرهاي اسلامي ايران و تركستان است. در اين كتاب به شكل، طرح، عكس و درسنامه بودن آنها تأكيد شده است بنابراين در هر قسمت تصاوير زيبا، پلانها، مقاطع و ترسيمات آگزنومتريك زيادي از بناي مربوط آورده شده است. در دو فصل خانه با باغ (نائين) صفحه 46 و سه باغ (يزد، كاشان، شيراز) به موضوع باغ اشاره دارد. در فصل خانه با باغ بيشتر ويژگي هاي ساختاري طراحي خانه بررسي شده و در فصل سه باغ دولت آباد، فين و ديوانخانه مفاهيم باغ و شرح پلانها و تصاوير به طور كوتاه مورد توجه قرار گرفته است.

74. هولتسر، ارنست. ايران در يكصد و سيزده سال پيش : بخش نخست اصفهان.، ترجمه محمد عاصمي._ بي م (تهران) : مركز مردم شناسي ايران (وزارت فرهنگ)، بي تا 1354.
اين كتاب از 352 صفحه تشكيل شده و بخش عمده آن عكسهايي است كه نگارنده در طول 20 سال اقامت در اصفهان از اواخر سال 1863 گرفته است. در صفحات 101، 105، 106، 111 و 112 تصاويري از چهارباغ آمده و به ترتيب از صفحه 171 تا 185 عكسهايي از چهلستون، آيينه خانه، هشت بهشت، هفت دشت، باغ زرشك و باغ ايراني وجود دارد. در بخش مطالب كتاب بيشتر به زندگي اجتماعي مردم آن زمان پرداخته شده ولي در قسمتي كه هولتسر بر عكسها شرح كوتاهي نوشته از صفحه 78 تا 84 تصاوير بالا را توضيح داده است كه مطالب نسبتاً مفيدي مي باشد.

75. ياقوت حموي بغدادي، ياقوت بن عبدا… . معجم البلدان.، ترجمه علينقي منزوي._ چاپ اول._ تهران : سازمان ميراث فرهنگي، 1380.
اصل اين كتاب مرجع عربي و در 5 جلد مي باشد كه ترجمه جلد اول آن انتشار يافته است. اين كتاب فرهنگ جغرافيايي بزرگي است كه به ترتيب حروف الفبا با نام جايگاهها مرتب شده است. ياقوت در اين كتاب پس از آوردن نام جايگاه، ويژگيهاي محلي، تعيين طول و عرض جغرافيايي و تعيين فاصله آن تا جايگاههاي بزرگتر، شهرها و روستاهاي پيرامون آن، محصولات كشاورزي، صنايع، آثار باستاني سده هاي پيشين كه باقي مانده، مردان بزرگ، پيشامدهاي بزرگ، آداب و رسوم و تاريخچه سياسي و مذهبي را تا آنجا كه بدست آورده ياد مي كند. در اين ترجمه تا پايان همزه از كتاب معجم البلدان ذكر گرديده.

76. يخكشي، علي . مقدمه اي بر پاركهاي ملي و جنگلي ايران._ تهران : انتشارات دانشگاه تهران، بي تا.
اين كتاب از 8 فصل و 135 صفحه تشكيل شده است. در فصل دوم و بخش تاريخچه پاركسازي در ايران از صفحه 12 تا 15 به تاريخ باغسازي در ايران و دوره هاي مختلف آن اشاره كرده است.

"دانلود فایل های پیوست مطلب"
-----------------------------------------------------------------------------------------
كتابشناسي باغ ايراني - قسمت سوم (94.8 KB)
       تعداد دانلود: 10
       زمان آخرین دانلود: دوشنبه, 22 آوریل 2019
------------------------------------------------------------------------------------------