چکیده:
شهر تاریخی نوش آباد در فاصله 7.5 کیلومتری از شهر کاشان واقع شده است که دارای 31 هکتار بافت تاریخی می باشد.
این شهر در سیر گذر زمان دارای سیمایی با عناصر شاخصی همچون مسجد جامع با مناره زیبای آن بوده است، اما این سیما به واسطه گذر زمان متفاوت شده است. تفاوتهای این چنینی را در خط آسمان شهر می توان دید. اما در هنگام گذر از شهر در خط افق دید ناظر شاهد دو چهره و صورت از پرداخت های متفاوت شکل زمین هستیم، تفاوت های محسوس در افق بسیار مشهودتر از خط آسمان شهر است که در این مقاله سعی بر قیاس سیمای گذشته و امروز همراه با ارایه دلایل اساسی در این زمینه می باشد.
یکی از نکات قابل تامل در شهر تاریخی نوش آباد، موقعیت ناب این شهر به عنوان یک مورد مطالعاتی قوی است. در واقع به واسطه حضور بافت تاریخی شهر در کنار تخریب ها و ایجاد جرثومه هایی در شهر، تفاوت در برخوردها بسیار مشهودتر می باشد.
بسیاری از فضاهای شهر که در مرکز شهر واقع شده است، دارای ویژگیهای کالبدی تشخیص پذیر و به نوعی ثبات زمانی می باشند که چنین ویژگیهایی سبب تبدیل فضاها به مکان شده است. این چنین مکان هایی تجارب اجتماعی – فرهنگی ویژه ای را مطرح می سازند. برای نمونه در یک مسیر دسترسی به حسینیه می بایست از گذری باریک با ارتفاع محدود از کد صفر به کد 3- می رفتیم، در عین حال در حین گذر با یک نورگیر مواجه می شدیم
.
سلسله مراتبی این چنینی در راه رسیدن به یک مرکز ریشه در  فعالیت های عرفی و قراردادی مثل حسینیه دارد که با موقعیت هایی فضایی مثل نور، فرم و بافت – که شرح آن رفت – آمیخته شده است.
در یک دسته بندی کلی فضاهای شهر به فضاهای دسترسی و مراکز مقصد برای مثال حسینیه و یا مسجد و یا بناهای مسکونی – که به نسبت وسعت شهر دارای کثرت زیادی می باشند – قابل تقسیم بندی هستند که برخی از فضاها مثل فضاهای دسترسی به این آسانی ها تبدیل به مکان نمی شوند، اما شاهد آن هستیم که در یک گذر رسیدن به حسینیه و نحوه پرداخت آنچنان است که این گذر سبب ایجاد خاطره و انتظار شده است که بحث شکل گیری مکان حضور جدی دارد. این مسیرها نه تنها امکان حرکت از جایی به جایی دیگر را فراهم می کنند، بلکه به ما در یادآوری آنچه دیده ایم و تجربه کرده ایم کمک می کنند.
مفاهیمی پویا در سیر هر حرکتی به ناچار تجربه می شود که آن هم همراه با ذهنیت های ما در گذشته است. برای توضیح بیشتر در نمونه مشروح در بالا، اما برای ما در ابتدا، گذر از آن کوی دالان مانند چندان خوشایند نبود اما در تجربه های بعدی مثل عکس زیر تجربه اول ما را قادر ساخت تا ناشناخته ها را بی آنکه خطر چندانی برایمان داشته باشد پیش بینی کنیم و همین امر موجب ایجاد نقشه ای ذهنی می شود که یکی از مسایل اساسی معماران وشهرسازان امروز می باشد که با مسایل جهت یابی سر وکار دارند. علاوه بر این مسأله، این بار به نیاز استقرار هم به نوعی پاسخ می دادیم.

یکی از جالبترین تجربه های این گردش در شهر، همین Layout جدیدی از گذر بود، آنچنان که ما دیگر به گذرها این چنین رویکردی نداریم، به عنوان یک پس زمینه هم در انتظار ذهنی خود چنین گذری را تصور نمی کنیم، در حالیکه این الگوی دسترسی با کمترین انحراف از جهت، الگویی ایرانی می تواند محسوب شود.
در یک بررسی به دلیل الگوی مشخص شاهد حضور هویت خاص برای هر یک از محلات هستیم و در عین حال هویت عمومی و وجود شاخص هایی برای تمایز میان قسمت های مختلف شهر هستیم، آنچنان که به اسامی همچون چاله سی و … که بر اساس مجموعه های تاریخی آب انباری دسته بندی شده اند.
اما در یک نگاه کلی به تمام ساختار شهر به دلایل مختلف نحوه پرداخت و شکل زمین دو گونه متفاوت دارد. در گذشته به تصمیم فرمانروایان شاهد تغییر شکل های عظیم در شکل زمین هستیم – نمونه بارز این مسئله در قلعه تاریخی در نوش آباد قابل مشاهده است – اما امروزه با هزینه اندک هر فرد هر چیز بی حساب و کتابی را که بخواهد می تواند برپا کند.
از نکات دیگر روش های کنترل مصنوعی اقلیم می باشد که دیگر شاهد انتخاب دقیق سایت و جهت گیری مدبرانه نیستیم. سهولت دسترسی به نوش آباد هم خود امکان دسترسی به این امکانات رفاهی را فراهم کرده است، آنچنان که گستردگی امروز در خود شهر نسبت به گذشته هم به دلیل دسترسی آسان به این امکانات رفاهی است و دیگر شکل زمین و محوطه بر اساس نیازهای گذشته – برای نمونه نزدیکی یا دوری از قنات – شکل نمی گیرند.
وسایل حمل و نقل به ویژه اتومبیل شخصی که باید به دلایل بی چون و چرا در هر خانه ای فراهم باشد، چشم انداز شهری را دگرگون ساخته است. سرعت های بالا نیازمند مسیرهایی است که در تمامی موارد توپوگرافی و پیشینه محلی فاقد حساسیت لازم برای آن هستند.
تمام این تغییرات با آنچنان سرعتی صورت می گیرد که فرصتی برای طراحی و برنامه ریزی میسر نمی شود،اما سازندگان قدیمی این شهرها با تجارب مختلف و با آزمون و خطا فرصت تعیین و تعریف تدریجی مکان های دسته دوم یعنی مکان های همگانی را داشته اند.
البته در پایان ذکر این نکته بسیار ضروری است که به علت متروکه شدن چنین مکان هایی دیگر شاهد ثبات زمانی گذشته و همچنین ویژگیهای فیزیکی نیستیم – دیگر مراسم محرم در این مکان برگزار نمی شود – در واقع این چنین مکان هایی نقش خود را به مثابه مشاهده تاریخ به درستی ایفا کرده، همچنین به عنوان موقعیتی در آینده که ما هم اکنون در روبروی خود آن را تجربه می کنیم نیز موفق بوده است.

اما ما به عنوان وارثان چنین مکان های ارجمندی که امروز طراوت دیروز را به واسطه عدم کاربری ندارند، متاسفانه دیگر هیچ انتظاری از چنین مکان هایی نداریم و صرفاً شنونده خاطرات گذشتگان مان هستیم که این تناقض محسوس هم بر اثر گذشتن همان خاطرات هم دیگر از بین می رود و منابع اصلی شکل گیری چنین مکانی به مثابه چشم انداز کاملاً از بین می رود.

"دانلود فایل های پیوست مطلب"
-----------------------------------------------------------------------------------------
محوطه و منظر نوش آباد (175.4 KB)
       تعداد دانلود: 0
       زمان آخرین دانلود: دوشنبه, 30 نوامبر -0001
------------------------------------------------------------------------------------------