نخستین دوسالانه مجسمه‌سازی فضاهای شهری به همت سازمان زیباسازی شهر تهران با همکاری فرهنگستان هنر، خانه هنرمندان ایران و انجمن هنرمندان مجسمه‌ساز ایران از اول آبان تا 15 آذرماه در نگارخانه برگ برگزار ‌شد.
شورای هنری سازمان 40 اثر را برای اجرا در سطح شهر انتخاب کرده که این آثار در آرشیو نگهداری خواهد شد تا امسال و سال آینده در مناطق مختلف سطح شهر تهران اجرا و نصب شود.
در این گزارش تعریف اجمالی مجسمه شهری و کارکرد های آن ارائه می شود. عکس ها همگی از مجسمه های نمایش داده شده در نخستین دوسالانه مجسمه های فضای شهری گرفته شده اند. که بعضی در مقیاس شهری ساخته شده و بعضی مجسمه ها با ابعاد کوچک تر هستند که می توانند به عنوان نمونه در این زمینه استفاده گردند.

تعریف مجسمه شهری
مجسمه شهری، حجمی سه بعدی و دارای فرم و بیان هنرمندانه است كه از جهات مختلف قابل نظاره است و جزیی از مبلمان شهری است كه خارج از فضای بسته قرار گرفته است.
كاركرد اصلی مجسمه تزئین، هویت بخشی یا انتقال پیامی به ناظران است و از مصالحی نظیر سنگ، بتن، فلز، چوب، فایبرگلاس ساخته میشود.
مهمترین وجه تمایز مجسمه های شهری با مجسمه هایی كه در فضای بسته قرار گرفته اند، آن است كه بینندگان مجسمه های فضای باز بیشتر، تواتر دیدار آنها فزونتر و تركیب ناظران آن متنوع تر است، بدین ترتیب افرادی كه حتی سواد خواندن و نوشتن ندارند بیننده این حجمها هستند. مجسمه سازی شهری كار مشترك مجسمه سازان، طراحان منظر و مبلمان شهری، برنامه ریزان و طراحان شهری است كه با حمایت و هدایت مدیران شهری انجام می پذیرد هر یك از این عوامل در این فرایند نقشی را بر عهده دارند. ساخت مجسمه به وسیله هنرمند مجسمه ساز انجام میشود و سایر متخصصان در انتخاب مقیاس و مكان مناسب نقش دارند. هدف این همكاری آن است كه ضمن رعایت ملاحظات عملكردی بیشترین لذت بصری برای ناظر به وجود آید.
مجسمه تنها اثر حجمی زینت بخش میادین نیست، آثار حجمی متنوعی در فضاهای شهری استفاده میشوند كه اگرچه گاهی تشابه نزدیكی با مفهوم مجسمه دارند اما دارای هویت متمایز هستند. بهره برداری هوشمندانه از این آثار حجمی نیز میتواند در ارتقای كیفیت فضایی شهر موثر باشد.

نقشها و كاركردهای مجسمه  شهری
1.تقویت حس مكان:
یكی از مهمترین كاركردهای مجسمه ایجاد حس مكان تعریف شده، القا روحیه خاص در فضا یا تقویت روحیه یك فضاست. «مكان بخشی از فضاست كه به وسیله شخص یا چیزی اشغال شده است و دارای معنایی ارزشمند است» در صورت هماهنگی مجسمه با محیط و تقویت انسجام بصری محیط پیرامون، شهروندان احساس رضایت و آرامش بیشتری میكنند و حس مكان تقویت میشود.

2. تعریف و هویت بخشی به فضاهای شهری:
« حدی كه شخص میتواند یك مكان را به عنوان مكان تمایزی از سایر مكانها شناخته و یا بازشناسی كند به طوری كه شخصیتی مشخص، بی نظیر و یا حداقل مخصوص به خود را دارا شود». مجسمه هایی كه از طراحی خلاقانه و هنرمندانه ای برخوردارند میتوانند هویت بخش باشند.

۳. ارتقای كیفیت و ایجاد سرزندگی فضاهای شهری:
فضای خالی از هنر، جذابیت ندارد و فقدان جذابیت از كیفیت فضا میكاهد و مانع ایجاد حس سرزندگی و نشاط در فضای شهری است، مجسمه میتواند این هر دو را در صورت وجود سایر شرایط به فضا، ارزانی دهد.

۴. ارتقای آگاهی های عمومی و معرفی نمادها و ارزشهای فرهنگی:
مجسمه ها و توضیحات متصل به آنها میتوانند سطح دانش و آگاهیهای عمومی شهروندان در خصوص حوادث های فرهنگی یا سایر زمینه ها ارتقا بخشند به عنوان مثال میتوانند مردم یك منطقه را با شخصیتها یا رویدادهای تاریخی یك منطقه آشنا سازند یا نمادهای فرهنگی آن منطقه را معرفی كنند.

5.  معرفی عملكرد و روحیه میدان یا محدوده پیرامون آن یا تداعی عملكرد تاریخی یا فرهنگی آن:
بسیاری از میادین محل وقوع حوادث تاریخی منحصر به فرد هستند، مجسمه ای كه موضوع آن این رویداد تاریخی باشد تا سالها بعد از آن میتواند تداعی گر این واقعه باشد، همچنین عملكرد فعلی میدان میتواند به وسیله مجسمه بیان شود، مثلا نصب مجسمه كوهنورد در میدانی كه مبدا عزیمت كوهنوردان به كوهستان است، بیانگر روحیه ورزشی حوزه پیرامونی میدان است

۶. تعریف مركز ثقل و نقطه تمركز میدان:
مجسمه به عنوان عنصری در مركز میدان از هر دو طرف دیده و درك میشود و می تواند نمایانگر مركز میدان باشد به همین دلیل است كه حتی در میادین خالی از خودرو نیز بسیاری از طراحان، مجسمه را در مركز ثقل میدان نصب میكردند، تا حس مركزیت را تقویت و نوعی نظم بصری به وجود آورند.

7. ایجاد یك نشانه شهری:
 نشانه از عناصر اصلی سازنده سیمای شهر است از نظر كوین لینچ «نشانه ها عواملی در تشخیص قسمتهای مختلف شهر هستند خصوصیات نشانه باید چنان باشد كه بتوان آن را از میان عوامل بسیار بازشناخت اگر نشانه ها فرمی واضح داشته باشند، با زمینه خود متضاد و به اطراف خود غالب و مسلط باشند شناخت آنها به آسانی میسر است و احتمال بیشتری هست كه بر آنها معنایی متصور باشد، مجسمه ها در بسیاری موارد به ویژه اگر اندازه آنها بزرگ باشد میتوانند به عنوان نشانه در سطح محله، منطقه یا حتی شهر مطرح شوند.

۸. ایجاد انگیزه برای بهسازی محیط توسط شهروندان:
نصب مجسمه ای مطلوب در میدان و بهسازی آن موجب میشود كه ساكنان اطراف میدان انگیزه ای برای كیفیت بخشی به محیط خود پیدا كنند و تلاش كنند كه محیطی متمایز به وجود آورند.

۹. مكان نمایی:
منظور از مكان نمایی این است كه طراح، مجسمه و پیرامون آن را به نحوی طراحی كند كه تداعی كننده یك فضای به خصوص مثلا میدان جنگ، یك بیشه یا یك چراگاه باشد.

۱۰. تناسب بخشی به نام میدان:
 مجسمه ها در میادینی كه از سابقه تاریخی خاصی برخوردار نیستند و نامی قراردادی برای آنها تعیین شده است می توانند به نحوی طراحی شوند كه نام میدان را در اذهان بینندگان تثبیت كنند مثلا نمادی از لاله در میدان لاله چنین كاركردی دارد.

۱۱. معرفی سبكها و سنتهای هنری:
مجسمه ها هنر را به میان مردم می آورند از این رو می توانند مردم را با سبكهای هنری قدیمی یا جدید آشنا سازند و بر دانش هنری و سواد بصری آنها بیفزایند.(همان منبع)
مجسمه های شهری را به روش های مختلفی می توان طبقه بندی کرد.
در تقسیم بندی ذکر شده بیشتر توجه به بکار گیری آنها در میادین شهری بود.
شاید یکی از انواع آنها که بیشتر در فضاهای عمومی و پارک ها  قرار می گیرند، مجسمه هایی باشند که با تداعی کردن حرکت و نشاط ، تعریف آن فضا را تغییر داده و به عنوان حلقه ارتباط دهنده روح انسان با محیط اطرافند.
حرکت خصوصیت مشترک آنهاست و گویی کودک وجود انسان ها را مخاطب قرار می دهند تا از خشکی و جدیت فضا های شهری بکاهند.
در نمایشگاه مورد نظر نمونه هایی از این دست مشاهده می شد.

پی نوشت:
عمارت عین الدوله با زیربنایی بیش از پنج هزار متر مربع واقع در مبارک آباد پاسداران یکی از ساختمانهای تاریخی است که توسط طراحی فرانسوی در محوطه ای بالغ بر چهل هزار متر مربع بدستور سلطان احمد میرزا ملقب به عین الدوله – داماد مظفرالدین شاه- ساخته شده است. این عمارت پس از مرمت و باز سازی با عنوان نگارخانه برگ در بهار 1386  همزمان با یکصدمین سال تاسیس بلدیه تهران افتتاح شد.
عمارت عین الدوله با زیربنایی بیش از پنج هزار متر مربع واقع در مبارک آباد پاسداران یکی از ساختمانهای تاریخی است که توسط طراحی فرانسوی در محوطه ای بالغ بر چهل هزار متر مربع بدستور سلطان احمد میرزا ملقب به عین الدوله – داماد مظفرالدین شاه- ساخته شده است.
(عین الدوله از افراد مهم سیاسی قاجر بود که گاه به گاه با تغییر چهره های مختلف سیاسی از دشمنان مشروطه و بعدها از هواداران و گردانندگان آن شد و پست های سیاسی بسیاری نظیر امیرنظام هشترود و میاندوآب و حکومت کردستان و پس از مرگ ناصرالدین شاه امیر دربار و به ریاست حکومت تهران منصوب گشت پس از سرنگونی امین السلطان به فاصله چند روز، وزیر داخله و پس از آن صدراعظم و اتابک اعظم شد.
وی در این زمان از مخالفان سرسخت مشروطه بود و از همین رو توسط شاه – مظفرالدین شاه- عزل گردید و پس از آن با توجه به سیاستی که خود نشان داد با حمایت مردم مجدداً به صدر اعظمی انتخاب شد.
پس از پیروزی مشروطه و عزل محمد شاه در سال 1330 ه.ق در کابینه دولت مشروطه به وزارت داخله منصوب و سپس به صدر اعظمی ریاست دولت نائل گشت.)
اواخر جنگ جهانی دوم، عمارت عین الدوله میزبان سران متفقین (روزولت، چرچیل و استالین) بود.جلسه ای که آخرین تصمیمات علیه حزب نازی در آن اتخاذ گردید.
در سال 1301 ه.ش املاک مبارک آباد توسط بصیرالدوله هروی به مبلغ 835000 ریال خریداری شد و در سال 1324 ه.ش یک مرکز گل و گیاه به نام باغ رضائیه توسط پسر ارشد بصیرالدوله هروی (مهندس علی اکبر هروی) در آن راه اندازی شد.
چهارم تیر ماه 1377 این عمارت در فهرست آثار ملی به ثبت رسید و در نیمه اول سال 82 عملیات احیای بنا آغاز شد. و نهایتاً در بهار 1386، گالری برگ در آن استقرار یافت.

منابع:

http://www.barg-gallery.com
http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=791920
http://aftab.ir/articles/art_culture/arts/c5c1159345487_sculpture_p1.php

"دانلود فایل های پیوست مطلب"
-----------------------------------------------------------------------------------------
مروری تصویری بر نخستین دوسالانه مجسمه های فضای شهری (888.4 KB)
       تعداد دانلود: 5
       زمان آخرین دانلود: جمعه, 11 دسامبر 2015
------------------------------------------------------------------------------------------