مقدمه:
روستاهای ایران در طول حیات خود که به بلندای تاریخ تمدن کهن این آب و خاک است و به دلیل پیوند های گسترده آنها بسترهای طبیعی و تاریخی خود موجد بسیاری از ارزشهای فرهنگ ایران بوده اند. به خاطر داشته باشیم که منازل ساده ی روستایی همواره کارگاه تولید صنایع دستی بوده و آثار آن دستمایه ای برای هنرمندان شهر ها در آفرینش آثار نفیس، ارزشمند و فاخر هنری موجود در سیر تحولات مربوط به تمدن کشور ما محسوب میشده است.

خانه های روستایی به دلیل هم پیوندی با طبیعت مبتنی بر اصول و ارزشهایی است که امروزه همزیستی با محیط زیست و توسعه ی پایدار نامیده میشود زیرا ؛از یکسو متناسب با اقلیم جهت یابی و استقراریافته اند و در نتیجه حد اکثر بهره برداری از قابلیت های طبیعی را دارند و از سوی دیگر با استفاده از مصالح بوم آورد احداث شده که قابلیت بازیافت پس از تخریب بنا ها را دارند ضمن آنکه توان مقاومت در بلایای طبیعی از جمله سیل ، زلزله ،و طوفان های محلی و موسمی را دارند.
شاید در نظر شما این موضوع نقش بسته باشد که هدف ما از ذکر این موارد کهنه پرستی و یا تلاش در جهت محرومیت روستا ها از امکاناتی باشد که هم اینک روستاییان را برای بهره مندی از آنها به سوی شهر ها گسیل نموده است .اما در واقع چنین نیست بلکه هدف ما این است که فرهنگ و ویژگی های روستا را به عنوان بخشی از ارزش های فرهنگی ، طبیعی و تاریخی ملی خود پاسداری نماییم زیرا اولا بسیاری از ارزشهای موجود در روستا تنها در چارچوب ویژگی ها ی روستایی قابل حفظ و نگهداری است ثانیا روستاها همواره پشتیبان و مکمل حیات شهر ها بوده اند و به همین سبب تهدید حیات روستا ها همواره خطری بالقوه برای وجود شهر ها نیز به شمار می رود. ثالثا حفظ روستا ها موجب پایداری در محیط زیست و بهره گیری از ظرفیت ها و مواهب طبیعی موجود در سرزمین ماست.
معرفی:
روستای دیوا در استان مازندران، شهرستان بابل، بخش بندپی غربی و دهستان خشروپی قرار دارد. این روستا از نظر موقعیت مکانی در فاصله حدود 25 کیلومتری شهر بابل در قسمت کوهپایه‌ای و در حاشیه‌ی محور گلوگاه به خشرودپی جای گرفته است. از نظر سیاسی روستای دیوا در بخش خشرودپی و دهستان خشرود واقع شده است.

به طور کلی آب و هوای بابل و منطقه خوشرودپی که در روستای دیوا نیز در آن قرار دارد تحت تأثیر عوامل زیر می‌باشد:
1ـسلسله جبال البرز در جنوب و جهت امتداد شرقی ـ غربی آن
2ـارتفاع این منطقه از سطح آبهای آزاد
3ـپوشش گیاهی طبیعی و جنگلها
4ـنزدیکی به سواحل دریای خزر
5ـموقعیت و عرض جغرافیایی
6ـجریان‌های هوایی
به طور کلی آب و هوای منطقه، معتدل مرطوب و خزری است.
شناخت مراکز تفریحگاهی و جاذبه‌های گردشگری موجود و قابلیت‌های تفریحی در روستا و محدوده‌ آن
به طور کلی می‌توان اهداف گردشگری از سفر به دیوا را به 4 دسته تقسیم کرد:
الف ـ انجام سفر و گردش به منظور اوقات فراغت
ب ـ زمینه تفریحی و تفریحگاهی
ج ـ زمینه علمی، فرهنگی و مذهبی
دـ بازدید از بافت بکر و دست نخورده‌ی روستا.
مراکز تفرجگاهی و جاذبه های گردشگری روستای دیوا
1_مراکز طبیعی : در این روستا تنوع گیاهی، جانوری، آب‌‌وهوای معتدل، خاک مساعد، چشم‌اندازهای زیبا، باغ های میوه، کوچه‌باغها و مزارع سرسبز، ترکیبی زیبا از محیط طبیعی و بومی را به وجود آورده است. روستای دیوا از نظر موقعیت مکانی در قسمت کوهپایه‌ای شهرستان بابل و در حاشیه‌ی محور گلوگاه به خوشرودپی قرار گرفته است. این روستا از طرف شرق، به رودخانه کلارود و از طرف شمال به اراضی کشاورزی (شالیزار) و از سمت شرق و غرب به اراضی ملی (جنگل) محدود می‌گردد. رودخانه کلارود در حاشیه شرقی روستا و آبراههای زراعی کوچک در داخل بافت روستا جریان دارد.
.
2_مراکز فرهنگی و تاریخی: این روستا می‌تواند با داشتن قابلیت‌های فراوان در این زمینه (قریب به 60 اثر با ارزش فرهنگی ـ تاریخی) خدمات فراوانی را به علاقه‌مندان ارائه دهد. این آثار با ارزش عبارتند از :تکیه عمران،تکیه ملکشاه،تکیه آقاسر،امامزاده عباس،قبرستان زینبیه و….
3_مراکز مذهبی: این روستا می‌تواند با داشتن تکایای بسیار زیبا و قرارگیری امامزاده عباس در دل روستا به عنوان یک مکان مناسب برای گردشگری مذهبی مورد توجه قرار گیرد.
تاریخچه و علل پیدایش روستا و مراحل تکوین و توسعه آن
در ارتباط با علل پیدایش روستای مورد مطالعه عوامل طبیعی و سیاسی بیشترین نقش را داشته اند.تعدادی از روستاهای استان مازندران توسط حکومتهای گذشته به صورت کوچ اجباری از سایر نقاط کشور به این منطقه شکل گرفته اند که روستای دیوا نیز از این دسته میباشد.
ساکنان روستای دیوا از دو طایفه ی عمران و ملکشاه میباشند که از غرب کشور به این منطقه آمده اند.
شناخت ساختار کالبدی و سازمان فضایی روستای دیوا و جایگاه بافت با ارزش
در این روستا ساختار خانه ها در هماهنگی کامل بین عناصر کالبدی ،شکل گیری محورهای عبوری و دسترسی ،منطبق بر توپوگرافی زمین بوده و رفت و آمد در ملایم شیب ممکن را امکان پذیر میسازد. در محور اصلی روستا نحوه ی ارتباط فضایی تا حدی تغییر میابد.این محور که دارای شیب ملایم از شرق به غرب است،حد فاصل زمین های کشاورزی و لبه های بافت روستا قرار دارد.بافت روستا در این محور و زمین های کشاورزی در شمال و جنوب محور شکل گرفته اند.چهار معبر اصلی ،فرعی و رودخانه از محوراصلی به سمت بافت روستا جدا می شوند و در جهت بافت با ارزش ادامه پیدا می کنند.

معبر اصلی از بقیه معابر عریض تر است و محور عبوری را به مرکز روستا و قبرستان زینبیه متصل می کند.این معبر مسیر خود را تا تکیه ملکشاه ،تکیه آقاسر ،قبرستان،امامزاده عباس و خارج از روستا به سمت جنگل های انبوه ادامه می دهد.البته به جز عناصر فوق قرارگیری خانه های با ارزش معماری و تاریخی مربوط به دوره های قاجار و پهلوی نیز به غنای این معبر می افزاید.به جز معبر اصلی داخل بافت ،معابر دیگری نیز محور عبوری در به انتهای بافت مسکونی متصل میکنند.
معبری که در منتهئ الیه جبهه شرقی قرار دارد.محور عبوری را به تکیه عمران و نقطه ای به نام پشت سد و رودخانه متصل می کند و معبر واقغ در منتهئ الیه غربی نیز محور عبوری را به پشت قبرستان و تکیه آقاسر و امام زاده عباس می رساند .از سوی دیگر تنها راه دسترسی سواره در بافت با ارزش ،از همین معابر تا تپه های جنگلی روستا ادامه دارد و از آن به بعد برای دسترسی به ارتفاعات باید با پای پیاده رفت.ارتفاعات جنگلی روستا با چشم انداز زیبا بر باغات و اراضی کشاورزی در انتهای محور اصلی داخل بافت جای گرفته و این محور را به عنوان مخور فرهنگی ،تاریخی و گردشگری روستا مطرح ساخته است.
با توجه به توضیحات فوق و شناسایی بناهای با ارزش می توان احتمال داد که :
وجود قبرستان آقاسر در منتهئ الیه جنوب غربی حاکی از این است که هسته ی اصلی بافت روستا در این مرحله شکل گرفته استو شامل محلات مسکونی ،قبرستان و فضاهای مذهبی میشود.در مراحل بعدی ،دو طایفه ی دیگر به نام ملکشاه و عمران که به دلایل مختلف سیاسی به این منطقه کوچانیده شده اند با فاصله ای اندک از هسته ی اصلی در کنار یکدیگر قرار میگیرندو دو هسته ی جداگانه را تشکیل می دهد و محلات مربوط به این دو طایفه شامل فضاهای مسکونی ،مذهبی (تکایا)،حمام و…می شده است.
هسته های سه گانه ی فوق دارای قدمت قاجاری بوده که در مراحل آتی عناصر و بناهای مربوط به دوره ی پهلوی به شکل ستاره ای و با تمایل به سمت کوهپایه ،جنگل،رودخانه و زمین های کشاورزی به بافت روستا اضافه شده است.
شناخت ترکیب‌ بصری مناظر و تسلسل آن‌ها
بافت باارزش روستا همراه با سرسبزی خانه‌باغ‌ها و ترکیب آن‌ها با سیمای جنگلی کوه‌های جنوب روستا منظری زیبا از معماری، نور و رنگ را به وجود آورده است. یکی از چشم‌اندازهای زیبا برای بازدید جبهه‌ی جنوبی، جنوب غربی و شرقی تپه بزرگ روستاست که از پای کوهپایه، انبوه درختان جنگلی،منظره بدیعی را به وجود آورده است. با ایستادن در کنار محور عبوری واقع در شمال روستا هم می‌توان مناظر و دورنمای بسیار زیبایی را از روستا دید. خانه‌های زیبا و واجد ارزش معماری ـ تاریخی و هنری مربوط به دوره‌های اوایل و اواخر قاجار و پهلوی اول و دوم از دیگر زیبایی‌های روستای دیواست. محل برخورد خیابان‌ها و مسیرهای عبوری روستا با پیچ و خم‌های آن موجب ایجاد تنوع بصری شده به طوریکه در این مسیرها بیننده هر لحظه در انتظار خلق ترکیب جدیدی از فضاست.