چکیده
این نوشتار به بررسی منظر فرهنگی به عنوان یکی از موضوعات مورد بحث در مرکز میراث جهانی یونسکو می پردازد و تعریف، تاریخچه، دسته‌بندی و معیارهای ثبت یک منظر فرهنگی در اسناد یونسکو را ارائه می‌نماید.
واژگان کلیدی
منظر فرهنگی، مرکز میراث جهانی یونسکو
تاریخچه و واژگان فنی
در سال 1992، انجمن میراث جهانی، اولین مرجع رسمی بین المللی برای تشخیص و محافظت از منظر فرهنگی شد. کمیته در شانزدهمین نشست خود، رهنمودهایی برای آن ارائه کرد و منظر فرهنگی را محصول ترکیب کار انسان و طبیعت تعریف کرد. (بند 1 کنوانسیون)
منظرهای فرهنگی نشان دهنده اجتماع بشری و زیستگاه آنهاست که در طول زمان، تحت تاثیر محدودیت های فیزیکی و فرصت هایی که نشان دهنده محیط طبیعی و توالی اجتماعی و فشارهای اقتصادی و فرهنگی داخلی و خارجی آنها است، شکل گرفته است.
عبارت منظر فرهنگی تنوع ارتباط میان نوع بشری و محیط طبیعی آنها را آشکار می‌سازد. منظر فرهنگی غالباً تکنیک های خاص استفاده پایدار از زمین، در برگیرنده مجموعه خصوصیات و محدودیت های محیط طبیعی و نوعی ارتباط روحی خاص با طبیعت را منعکس می کند.
حفاظت از منظر فرهنگی، می تواند به تکنیک های مدرن استفاده پایدار از زمین کمک کند و همچنین ارزش های طبیعی منظر را نگهداری کند و یا ارتقاء بخشد.
توالی استفاده از روش های سنتی بهره‌گیری از زمین، تنوع زیستی در بسیاری از مناطق دنیا را حمایت می‌کند؛ بنابراین حفاظت از مناظر فرهنگی سنتی در نگهداری از تنوع زیست محیطی کمک شایانی می‌کند.
دسته ها و زیر دسته ها
منظرهای فرهنگی در سه دسته زیر تقسیم بندی می شوند: (رهنمودهای عملی 2008، ضمیمه 3)
منظرهایی که راحت تر از همه قابل شناسایی هستند، آنهایی هستند که به وضوح از روی قصد توسط بشر طراحی و ساخته می‌شوند. این منظرها شامل باغ، پارک و منظرهای مصنوعی می‌باشند که به دلیل زیبایی شناختی ساخته می شوند، و غالباً (و نه همیشه) با بناهای یادمانی و مجموعه های مذهبی در ارتباط هستند
دومین دسته منظرهای ارگانیک تکامل پیدا کرده می باشند. این منظرها نتیجه یک اجتماع بدوی، اقتصادی – مدیریتی و یا یک الزام مذهبی است و فرم کنونی آن به وسیله پیوستگی با محیط طبیعی اش و در پاسخگویی به آن رشد یافته است. این چنین منظرهایی فرآیند سیر تکاملی شکل شان و خصایص اجزای سازنده را منعکس می سازند. این منظرها به دو زیر گروه قابل تقسیم هستند:
1.منظر متروکه یا فسیلی، یکی از آنهایی است که یک فرآیند تکاملی در آن در زمان گذشته، یا به طور ناگهانی و یا طی دوره‌ای، پایان یافته است. اگر چه اجزای مهم قابل تشخیص آن، هنوز قابل رویت است.
2.منظر لا‌ینقطع (مداوم)؛ منظری است که نقش اجتماعی فعال در نظام اجتماعی معاصر، ارتباط نزدیکی با زندگی سنتی و اجدادی دارد و فرآیند تکاملی در آن هنوز ادامه دارد.
آخرین دسته منظر فرهنگی تداعی گر است. منظرهایی که تداعی گر مذهب، سنت و فرهنگ خاص می باشند.
معیارها
جهت قرارگیری در لیست میراث جهانی، سایت ها می بایست دارای ارزش های برجسته جهانی بوده و حداقل یکی از ده معیار انتخاب را دارا باشند. این معیارها در متن دستورالعمل اجرائی کنوانسیون میراث جهانی شرح داده شده اند و جزء اصلی ترین اساس کار در میراث جهانی می باشند. معیارها دائماً توسط کمیته بررسی می شوند تا منعکس کننده تکامل ایده میراث جهانی باشند.
تا اواخر سال 2004، میراث جهانی بر اساس 6 معیار فرهنگی و 4 معیار طبیعی انتخاب می شدند. پس از تصویب دستورالعمل اجرائی کنوانسیون، تمامی معیارها به یک دسته ده معیاری تبدیل شد.
معیارهای انتخاب
موضوع مورد نظر می بایست:
درمعیاری به شرح زیر قرار گرفتند:
1.معرف شاهکاری از هوش خلاق بشری باشد.
2.نمایانگر یک تبادل مهم ارزش های انسانی در توسعه معماری یا تکنولوژی، هنرهای یادمانی، برنامه ریزی شهری یا طراحی منظر در یک بازه زمانی و یا در یک محدوده فرهنگی از جهان باشد.
3.شاهدی یگانه یا حداقل استثنائی از سنتی فرهنگی یا تمدنی زنده و یا از بین رفته را در برداشته باشد.
4.نمونه ای برجسته از گونه ای بنا، مجموعه معماری یا صنعتی و یا منظر که نمایانگر مرحله یا مراحلی خاص از تاریخ زندگی انسان باشد.
5.نمونه برجسته ای از زیستگاه های سنتی انسان، بهره برداری از زمین، یا بهره برداری از دریا که فرهنگ (یا فرهنگ هایی) را نمایندگی می کند، یا اثر متقابل انسان و محیط به ویژه زمانی که تحت فشار تغییرات غیر قابل بازگشت، آسیب پذیر شده باشد را نشان می دهد.
6.به گونه مستقیم یا محسوس با رویدادها یا آداب و رسوم زندگی، ایده ها، اعتقادات، آثار هنری و ادبی برجسته جهانی پیوند داشته باشد.
7.ممتازترین پدیده های طبیعی یا مناطقی با زیبایی طبیعی استثنایی و اهمیت زیبایی شناسانه را در برگیرد.
8.نمونه برجسته ای که نشان دهنده مراحل اصلی تاریخ زمین باشد؛ نشانه هایی از حیات، روندهای زمین شناسی جاری مهم در توسعه تغییرات سطح زمین در اثر عوامل طبیعی و یا ویژگی های مهم ژئومرفیک یا فیزیوگرافیک را دربرداشته باشد.
9.نمونه برجسته ای باشد که روندهای جاری اکولوژیکی و بیولوژیکی در سیر تکامل و توسعه زمینی، آبهای شیرین، اکوسیستم های ساحلی و دریایی، و جوامع حیوانی و گیاهی را نشان می دهد.
10.مهمترین و شایان توجه ترین سکونتگاه های طبیعی برای حفاظت تنوع بیولوژیکی در زیستگاه اصلی خود را در برداشته باشد.
محافظت، مدیریت، اصالت، و سلامت آثار ثبت شده نیز مهم و قابل ملاحظه است.
جمع بندی
چنانکه از تعاریف و دسته بندی مرکز میراث جهانی یونسکو بر می‌آید، منظر فرهنگی مقوله ای مهم در میان مباحث مورد توجه این مرکز می باشد که بخش قابل توجه ای از میراث جهانی را تحت پوشش قرار می دهد. از این رو لازم است در ایران که گنجینه ای باارزش از منظرهای فرهنگی را در خود دارد، بیش از این به منظر فرهنگی به مثابه بخشی از میراث فرهنگی توجه گردد.
منابع:
http://whc.unesco.org/en/culturallandscape
http://whc.unesco.org/en/criteria
http://en.wikipedia.org/wiki/Cultural_landscape
"دانلود فایل های پیوست مطلب"
-----------------------------------------------------------------------------------------
منظر فرهنگی از نگاه مرکز میراث جهانی یونسکو (62.9 KB)
تعداد دانلود: 10
زمان آخرین دانلود: دوشنبه, 6 نوامبر 2017
------------------------------------------------------------------------------------------