نگاهی به جایگاه گل و گیاه در مینیاتور ایرانی
چکیده
در بررسی هنر مینیاتور در برهه های مختلف تاریخی این امر به اثبات می رسد که هنر مینیاتور بصورت انتزاعی و مستقل از متون ادبی ، شعر ، قصه ، رمان و تاریخ وجود خارجی ندارد و اصالت آن متکی به یکی از این عرصه ها می باشد.
بررسی ها نشان میدهد توان هنر مینیاتور عینیت بخششیدن به متن واقعی متون می باشد و کمتر توانسته است به مفاهیم معنوی تکیه نماید به همین دلیل باید آنرا نوعی عکاسی تلقی نمود تا نقاشی.
در تحقیق حاضر مشخص گردیده جایگاه گل ، گیاه و درخت در هنر مینیاتور کاملا منطبق با واقعیت است که بر اساس متن بصورت واقعی یا نمادین از آن بهره گرفته شده است.
کلید واژه ها: مینیاتور ، گل ، گیاه ، درخت ، طبیعت ، نمادین ، واقعی.
فرضیه
گل و گیاه و درخت موجود در هنر مینیاتور برگرفته از توصیف های متن شعر، داستان و قصه و متون تاریخی می باشد به همین دلیل منطبق با واقعیت وجودی آنها در طبیعت است که گاهی بصورت واقعی و گاهی نمادین از آن بهره گرفته شده است
مقدمه
انسان از آغاز تاکنون با طبیعت اطراف خود رابطه ای گسست ناپذیر داشته این رابطه در زندگی و در آرزوها ، آمال و اندیشه و به تبع آن در هنر و در اشکال شعر ، موسیقی ، نقاشی و … نیز نمود پیدا کرده است و هیچیک از بخش های هنر انسان بخصوص انسان شرقی و در نهایت انسان ایرانی خالی از جلوه های طبیعت نیست چنانچه زمینه اصلی هنرهای تصویری ایران را از دیر باز ” نقش بوستان و باغ ” می ساخته است مینیاتور بعنوان بخشی از هنر ایرانی از این قاعده مستثنی نیست و ارتباط تنگاتنگی با طبیعت دارد.
یکی از ویژگی های هنر مینیاتور این است که در آن مضامین تشبیه ، استعاره ، کنایه ، ابهام ، خشم ، غضب و خیر وشر و بطورکلی مفاهیم معنوی قابلیت ارائه را ندارند، بلکه تنها بصورت تصویر عینی از حوادث و رویدادها در آن ارائه می شود در آن تنها می توان نمادین یا واقعی بودن تصاویر را تشخیص داد. کوه همیشه در مینیاتور مفهوم کوه را دارد و کمتر بعنوان صلابت و استواری بکار گرفته شده است.مینیاتوریست عکاس است نقاش نیست ، روایت گرا است تحلیل گر نیست، توصیف می کند ، تخیل نمی کند.
مینیاتوریست طبیعت را از زبان شعر توصیف می کند ،تاریخ را از نگاه مورخ می نگارد
مینیاتور قصه را از زبان راوی می نویسد . مینیاتور راوی واقعی و خیال انگیز ( نه خیالی) است که در آن هر آنچه که در متن برجسته بوده توسط مینیاتوریست برجسته تر می شود. به همین دلیل گاهی بوته گل بزرگتر از اسب است و گاهی انسانی بزرگتر از انسان های دیگر تصویر شده است.
در مینیاتور گیاهان ، گل ها و درخت ها نیز منطبق با واقعیت و بر اساس اسامی ذکر شده در متن شعر و یا توصیف قصه و شرح فضا و مکان حادثه می باشد.به عنوان مثال در شعر زیر همانگونه که شاعر گونه های گیاهی را با دقتی ستودنی نام می برد و خصوصیات و ویژگی های هر یک را بیان می کند مینیاتوریست نیز در تصویر همان دقت را بکار می گیرد.
در وسط باغ مرغ چمن سایه فکن گشته بر آن نارون
نخله امرود فراوان در آن از همه نوعی که شمردن توان
باز مدور چمنی دلپسند در وسط آن سه چنار ارجمند
گرد به گردش زده گیلاس سر در دل گردون ز فروغش اثر
نتیجه گیری
• یازده اثر هنری مینیاتور ، از نظر گونه های مختلف گل و گیاه مورد بررسی و بازشناسی قرار گرفت . که عموما نشان می دهد که اکثر گونه های گل و گیاه و درخت گونه های شناخته شده و واقعی می باشند.
• بررسی ها نشان می دهد مینیاتوریست ها عمدتا از متن شعر و قصه برای نقاشی گونه های گل و گیاه و درخت بهره گرفته اند.
• مینیاتوریست ها عموما برای مفاهیم گلزار ، گلشن ، راغ ، باغ از ترکیب نمونه های مشخصی از درختان و گیاهان بهره جسته اند.
• بررسی های نشان می دهد که گونه های گل و گیاه و درخت در هر دوره نماد خاص خود را داشته است.
• نمونه های ناشناخته گل و گیاه و درخت عموما در اثاری بکار گرفته شده است که متن توصیفی نبوده بلکه بصورت استعاری و نمادین بوده است.
• شاخص ترین درختان عبارتند از: انواع سروها،چنار،درختان زینتی از قبیل سیب زینتی،گیلاس زینتی
• شاخص ترین گل هاعبارتند از: ختمی،نیلوفر
منابع :
1-باغ ایرانی به روایت مینیاتور – معماری فرهنگ شماره 17- 1383
2-باغهای قزوین به روایت عبدی بیگ –معماری فرهنگ شماره 17-1383
3- نفیسی نوشین – باغهای خیال انگیز مینیاتور ایران -مجله ایران زمین شماره 1
4-دوستی راضیه – پردازش گیاهان باغ در تگارگری ایران –معماری فرهنگ شماره 17 – 1383
5- شریف زاده ، عبدالمجید – تاریخ نگارگری در ایران – سازمان تبلیغات اسلامی 1383
6-کاشفی جلال الدین – مینیاتورهای ایرانی و هنر انتزاعی – فصل نامه هنر شماره 10
7- مظفریان -دایرۀالمعارف درختان و درختچه های ایران