ادینبورگ شهری است که به اصطلاح دوستار عابرپیاده می باشد به طوریکه شهروندان بسیاری را می توانید مشاهده کنید که اصلاً نیازی به داشتن اتومبیل احساس نمی کنند. از این رو گمان کردم تا مقاله ای در این مورد نوشته و این تجربه جالب را با دوستان منظر از طریق نشریه الکترونیکی در میان بگذارم. در طراحی پیاده رو عوامل متعددی از مقطع خیابان گرفته تا جوب و جدول و درخت و گل و بلبل دخیل هستند. به همین علت این مطلب را به چند بخش تقسیم کردم و این بخش را به مقطع خیابان اختصاص داده ام.
مقطع خیابانهایی که در شهرهای ایران امروز دیده می شود از اتوبان گرفته تا یک کوچه 6 متری، همگی از یک الگو تبعیت می کند. به عبارت دیگربه برکت کدها و استاندارهای شهری موجود، اگر کسی کل ایران را بگردد فقط یک تیپ مقطع برای معابر مشاهده می کند که بسته به عرض معبر، اندازه و مقیاس آن تغییر می کند.
عکس بالا یک نمونه ساده شده از این مقطع را نشان می دهد. همانطور که مشاهده می کنید عناصر این پیاده رو عبارت است از: جداره، پیاده رو، باغچه، جوب و سواره که در سمت دیگر نیز به همین منوال تکرار می شود. البته جدول که به مراتب بین این عناصر قرار گرفته، به مهمترین عنصر طراحی فضاهای شهری ما تبدل شده است که گاهی رنگ آنها سیاه و سفید می شود گاهی در پارکها به برکت طراحی مهندسین فضای سبز رنگ سبز و سفید به خود می گیرد.
عکس بالا نمونه ای از این مقطع را که مسیر هرروزۀ شهروندان را تشکیل داده نشان می دهد، مقطعی که از اتوبان همت گرفته تا یک کوچه بن بست قابل مشاهده است! همتی که طراح بر لزوم جداسازی فضاها از هم بکارگرفته است دراین مقطع چشم گیر است بطوریکه علاوه بر بکارگیری فضاهای مختلف مانند باغچه و یا عناصر مختلف مانند جدول حتی بین درختان نیز از شمشاد استفاده کرده تا بر جداسازی سواره از پیاده تاکید شود و سواره بیش از پیش و به راحتی در شهر جولان دهد. در طرح جامع تهران دقیقا برچنین مقطعی تاکید شده است به طوریکه حتی کاشت شمشاد بین درختان به عنوان یک قانون شهری به وضوح در آن ذکر گردیده است. سرانجام پیاده روهای شهری ما، گذشته از اینکه گاهی عرض پیاده رو به کمتر از یک متر می رسد و یا اینکه قسمتی از آن توسط یک پلاک مسکونی اشغال شده (عکس زیر) و شهرداری هم نیازی به تملک و بهسازی آن نمی بیند کم و بیش از همین منوال تبعیت می کند.
اما در انگلستان دقت بالایی برای طراحی پیاده رو می شوداز جمله آنکه بسته به خیابان و کاربری آن، مقطع خیابانها با هم متفاوت است. مثلا شکل زیر، پیاده رو خیابان اصلی را نشان می دهد که هیچ تاکیدی بر جداسازی فضایی در آن دیده نمی شود؛ یک پیاده رو فراخ با کمترین مانع حرکتی برای عابرین که حداکثر با سنگی به ارتفاع 10 سانتیمتر از سطح خیابان جدا شده است فضای پیاده رو را شکل می دهد.
و یا در شکل زیر با توجه به اینکه نوع دسترسی اصلی نمی باشد، یک مقطع یکسان سنگفرش برای آن درنظر گرفته شده است، که در آن سکوی پیاده با ارتفاع کمی برای ایمنی بیشتر از سطح خیابان جدا شده است. در بسیار از موارد، بسته به نوع محله، حتی این اختلاف ارتفاع نیز حذف می شود.
به عنوان مثال در شکل زیر اختلاف ارتفاع بین پیاده رو و مسیر با حفظ حریم پیاده، توسط کفسازی و دیگر عناصر حذف شده است. البته این مسیر تنها مخصوص عابرین پیاده می باشد که ماشینهای مجاز مانند اورژانس، اتومیل ساکنان، آتش نشانی و امثالهم نیز در آن حق تردد دارند. گمان نکنید که اینجا یک محله ثروتمند نشین یا یک محله تجاری است که با یک پیاده راه مخصوص پیاده تزئین شده است. اینجا مرکز شهر ادینبورگ بوده و ساکنان بلوکهای ساختمانی اطراف آن نیز در سطح متوسطی از اجتماع می باشند که در بسیاری از موارد حتی اتومبیل نیز ندارند. طراح با استفاده از دو نوع غالب مصالح به همراه یک مقطع متفاوت از محیط شهری اطراف به راحتی موفق به ایجاد تنوع فضایی در این محدوده گشته و بر خاصیت مسکونی بودن این محدوده در مرکز شهر نیز تاکیدی دو چندان کرده است. این مسائل آن قدر پیچیده نیستند که به چشم طراحان شهری و معماران منظر ایران نیایند. این مسئله ساده، ناکارایی و ضعیف برنامه ریزی و مدیریت شهری و تا حدی طراحی شهری جامعه ایران را در استانداردسازی و تصویب کدهای شهری می رساند که از قضا دچار تکرار نیز شده است.
در بسیاری از موارد پیاده رو نه فقط حرکت عابرین را کنترل می کند بلکه به واسطه پهن و باریک شدن، حرکت سواره، محل پارک سواره و غیره را نیز کنترل می کند. به عنوان مثال در همجواری مدارس گشایش پیدا کرده و باند کند رو سواره را تصاحب می کند و سواره رو را باریک تر ساخته تا سواره ها کندتر و با احتیاط بیشتر حرکت کنند. مبلمان بکاررفته، عناصر استفاده شده جهت کمک به پیاده در عبور از خیابان، رها نکردن پیاده در وسط خیابان و طراحی فضاهای مشخص برای مکث عابرپیاده در هنگام عبور از خیابان (شکل زیر) از نکات دیگر می باشند که در نوشتاری دیگر به آنها پرداخته خواهد شد.
منبع اصلی: http://omidscape.blogspot.com
برگرفته از مطلبی در وبلاگ شخصی