همان قدر که عنوان واضح است هدف از نگارش آنچه در پی خواهد آمد نیز روشن می نماید. عنوان پروژه دانشجویی در عناوین نشریه اینترنتی منظر بهانه ای به دست داد تا این مقوله اندکی گشوده گردد.موضوعی که علی رغم اهمیتش غالبا فرو گذاشته می شود.

اگر آتشی روبروی شما در حال فروزش باشد در توضیح آن برای کسانی که در کنار شما هستند چه می گویید؟ آتش آنقدر بدیهی است که شاید حتی گفتن اینکه این آتش است را هم بی دلیل ببینید. «آتش خورشید است که از کنده ی درخت می تراود؛ وقتی کنده ی سوزان جرقه می زند، یک روز آفتابی مربوط به گذشته های دور را آزاد می کند.» این تعبیر باکمینستر فولر از آتش است. با این تعبیر آیا هنوز هم آنچه بدیهی است را بی نیاز از توضیح می بینید؟ طرح معماری و منظر هم داستانی مشابه دارد. دانشجویان گمان می کنند فرایند طراحی معماری منظری که طی کرده اند همان قدر برای دیگران آشکار است که برای خودشان! پس زمانی که معرفی طرحشان از آنها طلب می شود به ارائه چند نقشه معمول در بیان معماری شامل پلان و سایت پلان، نما، برش، نما-برش، پرسپکتیو، اگزنومتریک و … بسنده می کنند که البته در منظر چند شیت دیگر هم به آن اضافه می گردد: پلان طرح کاشت، مبلمان، دفع آبهای سطحی، پلان شب و … همان چیزهایی که استادان در پایان یک نیمسال تحصیلی انتظار دارند.
آنچه جای خالی آن سخت احساس می شود، فرایند طراحی است. ضرورت بیان فرایند طراحی زمانی آشکار می گردد که قصد دفاع از طرحت را داشته باشی. ایرادی که معمولا در پایان نامه ها از دانشجویان گرفته می شود عدم وجود ارتباط منطقی بین مطالعات و طرح نهایی است. آیا واقعا چنین ارتباطی وجود ندارد؟ شاید این ارتباط صد در صد برقرار نباشد اما آنچه چنین سوالی را در ذهن هیئت داوران شکل می دهد این است که دانشجو نتوانسته آنها را متقاعد سازد. چرا نتوانسته؟ چون فرایند طراحی معماری بر خودش هم پوشیده است! همین ضعف در تبادل اطلاعات بین طراحان حرفه ای و کارفرمایان هم وجود دارد. « در همه فن ها روش کار بر محصول نهایی تاثیر می گذارد.کسی بدون روش نمی تواند ادامه بدهد. اما روش های مختلف نتایج مختلفی به همراه می آورند.» (ترنر،1376: 295) همه ما شاهد نتایج مختلف هستیم اما عموما از روش های مختلف غافلیم. دانشجویان حتی در مطالعه نمونه موردی هم تقریبا همیشه به دنبال محصول نهایی می روند نه فرایند طراحی که باعث پدید آمدن محصول شده است. این خود دو دلیل اصلی دارد:
موجود نبودن فرایند طراحی
عدم درک اهمیت فرایند طراحی.
یکی از عوامل تاثیر گذار در پیشرفت آموزش معماری بیان روش فرایند طراحی معماری از سوی استادان، طراحان و دانشجویان است و اولین گام موثر، ثبت مراحل فرایند طراحی و بازسازی آن پس از تکمیل طرح است.(لنگ،1383) چرا که اغلب موارد پس از پایان یک طرح دانشجویی حتی خود دانشجو فراموش می کند که چه فرایندی طی کرده است. روش های علمی مختلفی برای ثبت مراحل طراحی وجود دارد: از عکاسی زمانی گرفته تا حفظ مدارک. در کارهای کامپیوتری با امکان ویرایش اطلاعات در مقیاس وسیع گاهی مراحل مختلف طراحی ذخیره نمی گردد و همین امر بازیادآوری فرایند طراحی معماری را مشکل می سازد.« فرایند طراحی به کمک کامپیوترcad) ) بر محصول نهایی اثر خواهد گذارد. اتوماسیون هیچگاه یک وسیله کمک طراحی خنثی و بی طرف نخواهد بود.»(ترنر،1376: 295) شاید به همین دلیل است که هنوز استادان اعتقاد دارند که شروع طراحی بایستی بدون واسطه ی کامپیوتر صورت گیرد. در طراحی دست آزاد حفظ کلیه مدارک حتی پوستی هایی که در دید طراح ارزش چندانی ندارند، امکان مطالعه روند طراحی معماری را میسر می سازد.

ضرورت تبیین فرآیند طراحی معماری در رشته منظر که مدت زیادی از تبدیل شدن آن به یک رشته مستقل دانشگاهی نمی گذرد، بیشتر از معماری احساس می شود. اگر مدل دکارتی بیندیشیم بیان فرایند طراحی کاری است آسان چرا که « کل مجموع اجزاست.»  اما اگر مدل کلیتی بیندیشیم آنگاه بیان آنچه در فرایند طراحی معماری منظر رخ داده است سخت می نماید چرا که « کل چیزی بیشتر از مجموع اجزاست.» برای درک فرایند طراحی اشنایی با طرز کار ذهن می تواند راهگشا باشد. در نظریه سه قسمتی بودن مغز( ماتلاک،1379: 92) طرز کار ذهن چنین تشریح می گردد:

1. نیمکره چپ مغز: راست دست، تفکر منطقی، عینی.
2. نیمکره راست مغز: چپ دست، تفکر شهودی، ذهنی.
3. مارمولک باقی مانده در بالای ستون فقرات: میل به بقا (همان،1379)

«ادوارد دبونو(Edward Debono)  بر این اساس فنونی را برای تغییر مسیر تفکر طراحی یعنی بازسازی مدارهای تفکر طراحی ارائه می کند.» (همان : 93) با توجه به ماهیت عینی – ذهنی بودن منظر مدل دکارتی نمی تواند پاسخگو باشد. متاسفانه « ناتوانی عظیم یادگیری در فرهنگ ما ناشی از سیستم آموزشی است که بر درست بودنی تکیه دارد که به قیمت محدود کردن ما تمام شده است.» (همان:87) ما نیازمند یک سیستم آموزشی هستیم که تفکر عقلانی و شهودی را در هم آمیزد. نباید چیزی را به دلیل اینکه نمی شناسیم انکار کنیم.
صاحب نظران بسیاری چون دکارت، آلبرتی، لاگیر، لوکوربوزیه، سالوادوری، جان دوی، هربرت سایمون، چرچمن و … درباره فرایند طراحی به بحث نشسته اند. تا آن جا که امروزه رشته ای به نام روش شناسی طراحی برای درک ساختار فرایند طراحی معماری به وجود آمده است. سه دیدگاه کلی در مورد فرایند طراحی وجود دارد: شهودی، عقلی،جدلی.( لنگ، 1383) هورست ریتل (1972) مدل طراحی را به دو نسل تفکیک می کند:
نسل نخست: عقلایی و عینی. فرایند تصمیم گیری مجموعه ای از اعمال مجرد به حساب آمده که در یک نظم خطی متوالی به وقوع می پیوندد.
نسل دوم: جدلی. طراحی یک فرایند خشک خطی نیست و مسائل طراحی سرکش یا غامض هستند و با به کارگیری فرایند خطی و گام به گام به نتیجه نمی رسند.(همان) ماریو سالوادوری فرایند طراحی معماری را اینگونه تقسیم بندی می کند:

1. برنامه ریزی  2. تدوین انگاره اولیه  3. طراحی اولیه  4. تهیه نقشه های اجرایی  5. اجرا (همان: 43)

در پروژه های دانشجویی بر اساس اهداف آموزشی معمولا مرحله 4و5 حذف می گردد و در درس های مجزا آموزش داده می شود. نحوه ارائه 3 مرحله ذکر شده در یک طرح دانشجویی چیزی فراتر از ارائه نقشه های نهایی است. معرفی پروژه می بایست امکان بازسازی مراحل فرایند طراحی را برای خواننده یا شنونده فراهم سازد. در این راستا به یاری خدا در شماره آتی یکی از طرح های دانشجویی به عنوان نمونه معرفی خواهد گردید.

منابع:
ترنر، تام. 1376. « شهر همچون چشم انداز، نگرشی فراتر از فرانوگرایی(پست پست مدرنیسم) به طراحی و برنامه ریزی شهری)». مترجم: نوریان، فرشاد. شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری. تهران.
لنگ، جان. 1383. « آفرینش نظریه در معماری». مترجم: عینی فر، علیرضا. انتشارات دانشگاه تهران. چاپ دوم. تهران.
ماتلاک، جان. 1379.« آشنایی با طراحی محیط و منظر». جلد1. مترجم: معاونت آموزش و پژوهش سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری تهران. سازمان پارک ها و فضای سبز شهرداری تهران. تهران.

"دانلود فایل های پیوست مطلب"
-----------------------------------------------------------------------------------------
چگونه یک طرح معماری منظر دانشجویی را معرفی کنیم؟ (113.1 KB)
       تعداد دانلود: 11
       زمان آخرین دانلود: دوشنبه, 16 جولای 2018
------------------------------------------------------------------------------------------