چکیده:
انسان ها همواره در طول تاریخ تمایل به حضور در کناره های آبها داشته اند. اما این حضور تأثیرات گسترده ای بر منابع آبی داشته است و رودخانه ها در این میان از حساس ترین و تغییرپذیرترین منابع می باشند که همواره در معرض تغییر، اصلاح، کانالیزه شدن و آلودگی قرار گرفته اند. می توان گفت دیگر رودخانه ها در زمینه های شهری آزادانه در قلمروی خود جاری نیستند.
با افزایش آگاهی های محیطی در طول دهه های اخیر، ضرورت احیای مناطق متراکم و آسیب دیده شهری و حفاظت و بهسازی منابع طبیعی در شهرها و افزایش کیفیت منابع آبی در کنار ارتقای کیفیت های فضایی به شدت احساس می شود. با توجه به این دیدگاه ها، باززنده سازی رودخانه های شهری نیاز به ادغام کردن رویکردهای اجتماعی با مسائل اکولوژیکی دارد و راهکارها باید به گونه ای انتخاب شوند که تعادلی میان رویکردهای اجتماعی، زیبایی شناختی، هیدرولوژیکی و اکولوژیکی برقرار شود.
رودخانه خشك از ميان شهر شيراز عبور مي­كند و رودي است سيلابي كه در برخي از روزهاي زمستان و در اوايل بهار سيلابها در آن جريان مي­يابد و در سایر روزهای سال خشک و بی آب است. اين رودخانه در گذشته نقش بسيار مؤثري در ايجاد باغات و فضاي سبز به همراه داشته است ليكن به مرور اين نقش كاسته شده است. این رودخانه فراموش شده پتانسیل های قابل ملاحظه ای برای احیاء و تبدیل به فضای سبز و تفریحی دارد. در راستای اقداماتی که اخیراً جهت تبدیل این رود فصلی به یک آبراهه دایمی در دست اجراست، لزوم طراحی راهبردی جهت استفاده از حواشی رودخانه و باز نمایاندن این محور ارزشمند به شهروندان به عنوان یک کریدور بالفعل از نظر اکولوژیکی  اجتناب ناپذیر می نماید.
در اين پژوهش سعي گرديده تا با ارائه راهكارهایی از طريق اعمال برنامه­ريزي صحيح به وضعیت آشفته رودخانه شهر شيراز صورتي دلپذير و زيبا داد و این محور خشک را به کریدوری سبز، به مفهوم سبزینگی و پایداری، تبدیل نمود. با توجه به آنكه شهر شيراز از مناطق طبيعي زيبا و واجد آثار و ارزشهاي فراوان طبيعي و تاريخي و شهرسازي ادوار گذشته است، باززنده سازی این رودخانه به شهر چهره و هويت ويژه­اي خواهد بخشيد كه علاوه بر استفاده ساكنين، پتانسيل جذب سياح و توريست را از سراسر كشور و فراتر از آن افزايش خواهد داد؛ كه اين خود در رشد و توسعه اجتماعي ـ اقتصادي شهر سهم به سزايي خواهد داشت.
اهداف طرح:
اهداف کلی این طرح را می توان به دو صورت کلان و خرد بیان نمود:
– اهداف کلان:
باززنده سازی رودخانه در مقطع مورد نظر جهت تبدیل آن به محوری سبز و یک حاشیه فعال شهری جهت حضور مردم
احیای حیات طبیعی رودخانه
– اهداف خرد:
به حداقل رساندن تهدیدات سیلابی رودخانه توسط راهکارهای مدیریتی
ایجاد امکان دسترسی به لبه آب و استفاده از حاشیه رود جهت پیاده روی و گذراندن اوقات فراغت به نحوی که کمترین آسیب به منابع اکولوژیکی وارد شود
به حداقل رساندن آلودگی های القاء شده به این کانال
استفاده بهینه از آب رودخانه جهت محافظت و احیای باغات قصرالدشت
سرفصل ها:
فصل 1: طرح پژوهش
1-1-مقدمه
1-2- طرح موضوع
1-3-اهمیت و ضرورت پژوهش
1-4-اهداف طرح
1-5-فرضیه ها
1-6-محدودیت ها و مشکلات
1-7-دستاوردهای پژوهش
1-8-روش و مراحل پژوهش طرح
1-8-1-روش پژوهش
1-8-2-ابزار پژوهش
1-8-3-مراحل پژوهش
1-9-ساختارپژوهش
1-9-1-تبیین موضوع برای رسیدن به ساختار پژوهش
1-9-2-ارائه ساختار پژوهش
1- 10-فرآیند طراحی

فصل 2:  اصول و مبانی نظری
مقدمه
2-1-حضور طبیعت در فضای شهری
2-1-1-نقش و اهمیت فضای سبز در زندگی شهری
2-1-2-نحوه تاثیرگذاری فضای سبز بر شهرها
2-1-3-نگاهی اجمالی به تاریخ فضای سبز در جهان
2-1-4-انواع فضای سبز
2-1-4-1-تاریخچه فضای سبز عمودی
2-1-4-2-فواید ایجاد فضای سبز عمودی
2-2- شهر و نیازهای انسانی
2-2-1-تعریف فراغت و تفرج
2-2-2- برنامه ریزی تفرج
2-2-2-1-رویکرد خدمت به مردم
2-2-2-2-رویکرد نوسازی محیط های مجاور
2-2-2-3-رویکرد حفاظت از فضای باز و سبز
2-2-3-نیازهای تفرجگاهی
2-2-4-فعالیت های تفرجگاهی رودکنارهای شهری
2-2-5-اهداف، راهبردها و سیاست ساماندهی روددره های شهری با توجه به نیازهای انسانی
2-2-6-توقعات انسانی از کناره رود فصلی
2-3- حضور آب در فضاهای شهری
2-3-1-آب و آرامش بخشی در فضای شهری
2-3-2-آب و ارزش های زمین و کاربری اراضی
2-3-3-آب در باورهای ایرانیان
2-3-4-جلوه های آب
2-3-4-1-عناصر بصری آب
2-3-4-2-شناخت خواص تاثیر گذار فرم آب
2-4- رودخانه ها، منابع آبی پایدار شهری
2-4-1-رودخانه­ها و پيدايش تمدن­هاي اوليه بشري
2-4-2-تقابل شهر با رود دره های شهری
2-4-3-رودخانه­ها و منظر شهري
2 -4-3-1-تاثیرات شهر بر روددره های شهری
2-4-3-2-تاثیرات روددره ها بر شهر و منظر شهری
2-4-4-لبه آبی شهرها
2-4-5-روددره های فصلی
2-4-6-ضرورت ساماندهي و توجه به رود دره­هاي شهري
2-4-7-رود دره ها و زیست محیط شهری
2-5-مهندسی رودخانه و کنترل سیلاب
2-5-1-انواع رودخانه ها
2-5-2-تعاریف واژه های مرتبط
2-5-3-مدیریت سیلاب
2-5-3-1-سیلاب
2-5-3-2-چرخه هیدرولوژیک
2-5-3-3-طبیعت مسئله سیلاب
2-5-3-4-تغییرات هیدرولوژیک
2-5-3-5-فلسفه مدیریت
2-5-3-6-BMP  بهترین اقدامات مدیریت محیطی
2-5-3-6-1-اصول و فنون بهترین اقدامات مدیریتی
2-5-4- کنترل فرسایش و رسوب گذاری
2 -5-4-1-روش های سنتی حفاظت سواحل رودخانه ها(مشاور رهشهر،1375 )
2-5-4-2-روش های پیشرفته حفاظت از فرسایش رودخانه و آبراهه ها (مشاور رهشهر)
2-5-5-نتیجه گیری از مبحث مهندسی رودخانه
2-6-اصول طراحی و برنامه ریزی رودکنارهای شهری از سه دیدگاه اجتماعی- زیبایی شناختی- اکولوژیکی
2-6-1-اصول اجتماعی
2-6-2-اصول زیبایی شناختی
2-6-3-اصول اکولوژیکی
2-7- اکولوژی رود دره های شهری
2-7-1-اکولوژی منظر
2-7-2-ساختار منظر (الگوها)
2-7-3-اکولوژی منظر رود دره های شهری
2-7-4-تغییرات منظر
2-7-5-مقیاس
2-7-6-اکولوژی منظر رودخانه ها
2-7-7-اصول اکولوژی روددره های شهری
2-7-7-1-چارچوب های اکولوژیکی طراحی رودخانه ها
2-7-7-2-راهکارهای طراحی اکولوژیکی رودکنارها
نتیجه گیری

فصل 3:  بررسی نمونه های موردی
مقدمه و اهداف
3-1-بررسی نمونه های خارجی
3-1-1-رودخانه  Cheonggycheon  در کره شمالی
3-1-2-رود خانه Guadalupe در کالیفرنیا، سن خوزه
3-1-3-رودخانه Los angles  در کالیفرنیا، لسانجلس
نتیجه گیری
3-2-نمونه های داخلی
3-2-1-رود دره های تهران ( طرح کوهساران )
رود دره مقصود بیک
رود دره ولنجک

فصل 4:  شناخت بستر طرح
مقدمه و اهداف
4-1- شناخت عمومی شهر شیراز
4-1-1-تاریخچه شهر شیراز
4-1-2-موقعيت جغرافيايي شهر شيراز
4-1-3-مشخصه هاي ارتفاعي شهر شيراز
4-1-4-منابع آبی شیراز
4-1-5-فضای سبز شبراز، گذشته و حال
4-1-5-1-شیراز، شهر باغ
4-1-6- مطالعات اقلیمی شیراز
4-1-6-1-دما
4-1-6-2-رطوبت
4-1-6-3-بارندگي
4-1-6-4-باد
4-1-7-جمعیت شیراز
4-1-8-طرح تفضیلی شیراز
4-2-كلياتي پيرامون ويژگي های رودخانه خشك و مسائل آن
4-2-1-معرفی رودخانه خشک
4-2-2-سرشاخه­هاي رودخانه خشك
4-2-3-ویژگی های حوزه رودخانه خشک
4-2-3-1-ویژگی های هیدرولوژیکی حوزه
بارندگی حوزه
بر آورد حجم سیلاب و دبی آب
4-2-3-2- ویژگی های طبیعی رودخانه و حوزه
سیمای طبیعی و مورفولوژی رودخانه
پوشش گیاهی حواشی رودخانه
ویژگی های کالبدی رودخانه
ساخت و ساز های حوزه آبریز رودخانه
سازه های موجود در رودخانه
بررسی تاثیرات احداث زیر گذرها بر رفتار هیدرولوژیکی رودخانه
4-3-ویژگی های رودخانه در مقطع مورد نظر
4-3-1-مطالعات شهری رودخانه
4-3-1-1-کاربری های وضع موجود
4-3-1-2-شبکه ارتباطی وضع موجود و پل ها
4-3-2-مطالعت منظر رودخانه
4-3-2-1-جلوه های منظر و دید های سایت
4-3-2-2-فضای سبز موجود
4-3-2-3-آب پخش مقسم اعلی و نحوه بهره برداری از آب رودخانه
تحلیل و ارزیابی وضع موجود
نقشه های تحلیلی وضع موجود و پیشنهادی

فصل 5: راهکارهای برنامه ریزی و طراحی رودکنار
مقدمه
5-1- سیاست های کلان برنامه ریزی جهت تهیه نقشه جامع رودخانه خشک
5-2-سکانس بندی محدوده بر اساس روحیات مجاور
5-3-  اصول به كار گرفته شده در طراحي
5-3-1- دیدگاه اکولوژیکی
5-3-2- دیدگاه طراحی منظر
5-3-2-1-ایده های طراحی اجزای منظر رودکنار
5-4- ارایه برنامه فیزیکی
5-5- ارائه پلان استراتژیکی طرح
5-6- معرفی کانون های طراحی خاص و بزرگنمایی ها

فصل 6: ارایه طرح