نمایشگاه معماری و کمیک استریپ از ابتدای تابستان امسال در «مرکز معماری و میراث فرهنگی پاریس» در حال برگزاری است. این نمایشگاه به ارائه تصویر شهر در طرح‌های کمیک استریپ از سال 1900 میلادی تا به امروز می‌پردازد و هدف از برگزاری آن، بررسی رابطه متقابل میان معماری، به عنوان «هنر اول»، و کمیک استریپ، به عنوان «هنر نهم»، است. در این نمایشگاه 350 اثر از 150 هنرمند عرصه کمیک استریپ به همراه ماکت‌ها، اسکیس‌ها، پروژه‌ها و طرح‌های معماران بزرگ در معرض دید عموم قرار گرفته است.
از ابتدای قرن بیستم، هنرمندان عرصه «کمیک استریپ»، شهر را به عنوان نماد یک جهان در حال زایش در آثار خود به نمایش گذاردند و از شهر و معماری به عنوان زمینه‌ای ایده‌آل برای بازتاب جنبه‌های زیباشناسانه دنیای معاصر استفاده کردند.
تقسیم‌بندی آثار کمیک استریپ به صورت موضوعی و کرونولوژیک (تاریخی) است. نمونه‌های مورد بررسی در این نمایشگاه سه شهر «نیویورک»، «پاریس» و «توکیو» هستند؛ نیویورک به عنوان خاستگاه کمیک استریپ، پاریس به عنوان شهری که دارای دو بعد تاریخی و مدرن است و توکیو به عنوان سمبل پیشرفت و تکنولوژی در سال‌های اخیر. آنچه معماری و کمیک استریپ را در این نمایشگاه کنار هم قرار داده، «تخیل» به عنوان دستمایه اصلی کار و توجه به شهر به مثابه موضوع طراحی است.
در کارگاه‌هایی که به عنوان بخش جنبی نمایشگاه برای عموم و به‌خصوص کودکان برنامه‌ریزی شده، نگاه خلاقانه به مناظر شهری و آفرینش دوباره شهر با یک رویکرد شاعرانه، به عنوان هدف، مطرح شده است. به عنوان نمونه، در کارگاهی که توسط دو هنرمند جوان طراحی شده، پلان شهرهای پاریس و توکیو به یک پازل بزرگ تبدیل گردیده و بازدید کنندگان ایده‌های خود برای شهر را بر روی این پازل پیاده می‌کنند.
آشنایی با دنیای کمیک استریپ در این نمایشگاه از نیمه اول قرن بیستم آغاز می‌شود. در این دوره، بخش مربوط به نیویورک خودنمایی می‌کند؛ شهری بزرگ با قهرمانان افسانه‌ای. در آغاز دورة پس از جنگ، فقدان نگاه واقع‌گرایانه در آثار، نمایان است.
در بخش دوم نمایشگاه که بیشتر به آثار عصر طلایی «مکتب بلژیک» اختصاص دارد، ایده‌های آرمانگرایانه در شهر خودنمایی می‌کند. در این بخش از نمایشگاه می‌توانیم گشت کوتاهی در خیابان‌های تاریخی و مدرن پاریس داشته باشیم. نمایش پیشرفت و نگاه متعالی به شهر، جوهره این بخش از نمایشگاه است.
در بخش سوم، شهرها از ورای عینک کمیک استریپ دیده می‌شوند. در دهه 60، شهر به صورت موجودی نورانی، آشفته و خشن با آسمان خراش‌ها، هنر پاپ، گرافیک، رنگ‌ها و قاب‌های مکانیکی عرضه شده است. سال‌های دهه 70، شهر ایده‌آل را به نمایش می‌گذارند و شهرهای هزاره سوم نماینده شهرهای آخرالزمان هستند. در این بخش اروپاییان به مقصدی شگفت‌انگیز سفر می‌کنند : “ژاپن”.
به این ساختار سه‌گانه، یک بعد چهارم نیز افزوده شده است. بخشی که در آن آثار و پروژه‌های معماری به نمایش درآمده است و به گونه‌ای دیگر رابطه بین این دو هنر را نشان می‌دهد. طرح‌هایی چون «موزه ارژه»، «خانه شیشه‌ای» و «شهر سرخ» در این بخش عرضه شده‌است.
نقش بنیادی معماری در جامعه و تأثیر آن بر شکل زندگی روزمره مردم و تخیل جمعی آنها، انکارناپذیر است. از آغاز تولد هنر نهم، نمونه‌هایی از عناصر معماری در آثار کمیک استریپ نمایش داده شده‌است. در اوایل قرن بیستم، طراحان کمیک استریپ، مجذوب جهان در حال ظهور، به کاوش در شهرها و ساختمان‌ها پرداختند. در این دوره، تفکری خوش‌بینانه و آرمانگرایانه نسبت به آینده بر این هنر حکمفرما بود. جستجوی «شهر ایده‌آل»، ایده‌ای بود که توسط «لوکوربوزیه» در دنیای معماری دنبال شد؛ معماری که می‌خواست تمامی مشکلات جامعه را حل کند.
در نقاشی‌های کمیک استریپ، شهر نقش‌های متفاوتی را ایفا می‌کند. در بعضی از طرح‌ها، هنرمند ادراک خود را از وضع موجود به نمایش می‌گذارد. این ادراک می‌تواند کاملاً واقع‌گرایانه، با تمامی جزئیات، یا ساده شده و تحلیلی با بیان گرافیکی و مینی‌مال باشد. در‌حالتی دیگر، شهر، یک پس زمینه (دکور ساده) و یا یک بازیگر در کل داستان است و سرانجام، گاهی معماری، خود موضوع نقد هنرمند کاریکاتوریست قرار گرفته و شهر در تمامی اشکال و با تمامی ویژگی‌های مثبت و منفی آن عرضه می‌شود. در طرح‌های تخیلی، «شهرِ آینده»، ایده‌آل، رویا‌ گونه و شاعرانه به نمایش در می‌آید.
با وجود اینکه نمایشگاه تلاش می‌کند به معرفی روابط نامکشوف معماری و کمیک استریپ و تأثیرات هریک بر دیگری بپردازد، اما در حقیقت بیشتر بر جستجوی ردپای شهر و معماری در آثار کمیک استریپ متمرکز است. معماری به عنوان یک هنر، در ارتباط تنگاتنگ با زندگی روزمره، همواره از ادبیات و سایر هنرها همچون نقاشی، مجسمه‌سازی و موسیقی الهام گرفته است. این نمایشگاه می‌تواند سرآغازی بر تأثیر‌پذیری معماران و شهرسازان از نگاه ویژه هنرمندان عرصه کمیک استریپ به مقوله شهر باشد.

تصویر 1: شهر به عنوان بستر حوادث یک داستان – چرا نهنگ‌های آبی در سواحل ما سرگردان شده‌اند؟ Emmanuel Moynot, 2006

تصویر 2: شهر به عنوان موضوع اصلی داستان – تاریخچه آمریکا، Robert Crumb, 1979

 

تصویر 3: بیان معمارانه از شهر در آثار کمیک استریپ – مجموعه داستانهای بلیتز، Floc’h & François Rivière, 2009

تصویر 4: شهر و معماری به عنوان موضوعاتی قابل نقد – مرز نامرئی از مجموعه شهرهای مبهم، François Schuiten &Benoît Peeters, 2002

تصویر 5: بیان روح شهر – نمایش باید ادامه یابد، Daniel Authouat, 2006

تصویر 6: شهر، نمادها و نشانه‌ها – جزئیات توکیو، Florent Chavouet, 2009

تصویر 7: شهر، نمادها و نشانه‌ها – شهر لحظه‌ای، Peter Cook, Archigram Architects, 1968

منبع
Thévent, Jean-Marc & Rambert, Francis (2010) Archi & BD, La ville dessinée, Monografik-Editions, Paris

منایع تصاویر
http://www.actuabd.com/Archi-BD-le-mariage-heureux-du-1er
http://www.bodoi.info/evenements/2010-06-18/archi-bd-une-exposition-investit-la-ville-dessinee/35078
Thévent, Jean-Marc & Rambert, Francis (2010) Archi & BD, La ville dessinée, Monografik-Editions, Paris