چکیده
رنگ یکی از عناصر تشکیل دهنده منظر بوده و به نوعی از تعامل طبیعت و دست ساخت های انسان حاصل می گردد. بدین ترتیب علاوه بر این که از زندگی انسان ها تاثیر می پذیرند بر آن نیز تاثیر می گذارند. در این مقاله به بررسی موضوع رنگ در سمنان به عنوان منظریدر حاشیه کویر پرداخته شده و فضای چشمه علی دامغان به عنوان نمونه موردی بیان می شود.

کلمات کلیدی: منظر، رنگ، چشمه علی، مجموعه

مقدمه
امروزه هنگامی که در سمنان قدم می زنیم رنگ های مختلف و شاید در بسیاری از موارد نا همگون در کنار هم به چشم می خورد. اما با وارد شدن به بافت های قدیمی شهر با یک مجموعه رنگی موزون و هماهنگی روبرو شویم؛ آبی، سبز و کرم خاکی که شاید با هویت این گونه شهرها گره خورده باشند. آبی آسمان نیلگون، سبزی درختانی که از آب باران و قنات می نوشند، کرم خاک گرم کویر که سالیان دراز است که پیوند ناگسستنی دارند.

رنگ در منظر سمنان
با اندکی گشت و گذار در بافت قدیمی شهر و با اندکی توجه می توان به این نکته پی برد که آبی آسمان پر رنگ تر و آبی تر از شهر های شمالی و کوهستانی کشور می باشد. سبزی درختان تیره تر و کرم خاک و کاهگل بناهای آن روشن تر است. البته قابل ذکر است که در فصل پاییز رنگ های گرم دیگری مانند زرد، نارنجی و خردلی به دلیل خزان برگ درختان به این مجموعه از رنگ ها افزوده می شوند و در هنگام زمستان از مقدار رنگ سبز کاسته می شود. البته رنگ آسمان نیز همواره ثابت نبوده و در بازه های زمانی مختلف دستخوش تغییر های گوناگون می شود. بنابراین همان گونه که رنگ ها در طول فصل ها دچار تغییر تغییر هستند در طول روز نیز  مجموعه ای از رنگ های آبی و در هنگام غروب مجموعه ای از رنگهای گرم  و در هنگام شب ، آسمانی به شدت سیاه رنگ را تجربه خواهیم کرد. بنابراین به جهت گستردگی مطالب در ادامه تنها به بررسی رنگ در منظر چشمه علی دامغان از دید ناظر در هنگام روز  و در فصل پاییز می پردازیم.

رنگ در منظر چشمه علی دامغان
دامغان یکی از شهرهای استان سمنان بوده که عمارت چشمه علی در نزدیکی آنواقع شده است. در این مجموعهنیز مانند سایر شهر های کویری مجموعه ای از رنگ های آبی، سبز و کرم خاکی در منظر دیده می شوند. با این تفاوت که مقدار و نسبت این رنگ ها متفاوت از رنگ های شهر سمنان می باشد. در چشمه علی به دلیل استخر میانی و تعداد زیادی درخت در اطراف آب، رنگ آبی قسمت زیادی از مجموعه رنگی را به خود اختصاص داده و پس از آن رنگهای سبز و کرم خاکی سهم بیشتری دارند.البته تصاویری که در این مقاله به کار گرفته شده  منظر پاییزی که شامل مجموعه رنگ های گرم نیزبوده را به نمایش گذاشته است

از لحاظ ترکیب بندی، رنگ آبی آسمان و انعکاس آن در آب،  بالا و پایین منظر مورد نظر را قاب کرده و در میانه تصویر رنگ کرم خاکی قرار گرفته است. رنگ سبز درختان نیز به صورت پراکنده در نیمه بالایی تصویر خود نمایی می کند. در مجموعه رنگی موجود در هر تصویر رنگ آبی سهم بیشتری را (حدود 40 الی 50 درصد از کل پالت رنگی)  به خود اختصاص داده در حالی که رنگ کرم خاکی و سبز حدود 15 الی 25 درصد را بنا به منظر مورد توجه به خود اختصاص داده اند. اما با توجه به فصل پاییز سهم رنگ سبز اندکی کاهش یافته و جای آن را رنگ های زرد، خردلی و نارنجی گرفته است.

البته اگر در میان عمارت سرچشمه قرار گرفته و تصویر قاب شده درون را تماشا کنیم این منظر را در میان رنگ سفید مشاهده خواهیم کرد. قرار گیری این چند رنگ که به گونه ای مکمل یکدیگر می باشند باعث ایجاد فضایی آرامش بخش شده و در عین آرامش تنوع نیز به همراه دارد به گونه ای که با قرار گیری در فضا برای مدت زمان طولانی احساس خستگی بروز نمی کند. از آنجاییکه هارمونی رنگی در میزان احساس خوشایندی از فضا بسیار تاثیر گذار است بر خلاف بسیاری از فضاهای شهری امروزی چشمه علی همواره جاذب بوده و همراه با علل دیگر، مردم را به سوی خود جذب کرده است.

شاید بتوان گفت حضور عمده این سه رنگ مرتبط با اقلیم و فرهنگ مردم بوده است. مصالح بوم آورد و به کارگیری عمده رنگ کرم متناسب با شیوه زندگی و رنگ خاک پیرامون آنان داشته است. اهمیت به دید آسمان، حضور آب و تجلی رنگ در آن، به کارگیری درختان پیرامونی، اهمیت به منظر کوه و سادگی مصالح به کار رفته در بنا حضور این سه رنگ را تضمین کرده است.همان گونه که منظر از آدمیان تاثیر پذیرفته و بر آنان تاثیر گذاشته، رنگ نیز که یکی از عناصر تشکیل دهنده آن بوده به همین گونه تاثیر گذارده و پذیرفته است.

نتیجه
در پایان نتیجه می گیریم که رنگ های سبز، کرم خاکی و آبی سه رنگ عمده تشکیل دهنده شهرهای کویری از جمله سمنان بوده اند و همان گونه که در عمارت چشمه علی مورد بررسی قرار گرفت مقدار این گونه رنگ ها و نوع قرار گیری آن ها  نسبت به یکدیگر متغییر بوده و بسته به دید ناظر و فضا و زمان  متغییر می باشد . اما با مشاهدات صورت گرفته در  چشمه علی به دست آمد که رنگ آبی سهم بیشتری را به خود اختصاص داده و پس از آن  رنگ های سبز و کرم قرار دارند. همچنین به سادگی می توان وجود ارتباط وجود میان این سه رنگ را با اقلیم و فرهنگ مردم این ناحیه دریافت.