مجموعه مبلمان شهري اجزاء و امكاناتي هستند كه با ويژگي هاي مختلف خود (مثل شكل، رنگ، تعدد يا فراواني، نوع مكان گيري مناسب و امثالهم) در ارتقاي كيفيت و كميت محيط، در ويژگي هاي بصري، در خدمت رساني به مردم و رفع نيازهاي مختلف آنها نقشي در خور توجه ايفا مي نمايد. اهم اين ويژگي ها و ضوابط مرتبط با اين مبلمان ها تحت عناوين تابلوها، ايستگاهها، تجهيزات روشنايي، نيمكتها، ظروف زباله، كيوسكها و … ارائه مي شوند.
ايستگاه اتوبوس و تاكسي
- كانال هاي آب بين پياده روها و محل ايستگاه بايد سرپوشيده باشد
- محل پهلو گيري اتوبوس های آزاد راه برای سوار و یا پیاده کردن مسافر و محل تاكسي های ویژه اتوبان به شهر، بايد بوسيله تورفتگي، تغيير آرايش با خط کشی لازم در كف مشخص گردد.
- در ايستگاه ها بايد جايگاه نشستن با سرپناه ايجاد نمود.
- در ايستگاهها بايد جايگاه نشستن با سرپناه ايجاد نمود.
- روشنايي مناسب شب برای مسیر سواره و پیاده ، روشنایی جهت تابلوهاي اطلاع رساني، المان ها و شاخص های هويتي مسير و ساير نقاط لازم بايد تأمين شود.
- در طراحی روشنايي ورودي شهر اعم از مسيرهاي سواره، پياده، فضاهاي سبز و امثالهم ،بايد از نورهاي متمركزي كه در زاوية ديد رانندگان يا عابران قرار گرفته و سبب خيرگي مي گردد احتراز شود.
نيمكت ها
- جهت مكث و استراحت عابر پياده در طول مسير استفاده از نيمكت در مناطقي كه در مقابل كاربري هاي پرتردد است الزامي مي باشد.
ضوابط ترافيكي
ايمني و توانايي يك راه، براي عبور تعداد كافي خودرو با حداقل تاخير و حداكثر ايمني، به نظم و ترتيب جريان آمد و شد بستگي دارد . در صورتي مي توان اين نظم را در جاده حاكم گرداند كه علايم ، رانندگان را به طور دقيق و صحيح راهنمايي كنند . علايم گمراه كننده باعث سلب اطمينان رانندگان شده و در نتيجه موجب مي شود كه آنان از فرمانهاي صادرۀ علايم ، سرپيچي كنند . يكي از راههاي وادار نمودن رانندگان و استفاده كنندگان از راه به رعايت علايم رانندگي ، استاندارد نمودن علايم از نظر رنگ ، طرح ابعاد ، حروف و غيره و بكارگيري آنها به طور هماهنگ در تمام راهها مي باشد . زيرا بسيار مهم است كه استفاده كنندگان بدانند كه يك علامت در همه جا و در هر موقعيت يك فرمان را صادر مي كند ، داراي يك معناي خاص است و خواهان واكنش يكسان از طرف استفاده كنندگان راه مي باشد .
وسايل كنترل ترافيك به دو گروه كلي تقسيم مي گردند:
- علائم عمودي مانند تابلو ها و چراغهاي راهنمايي
- علائم افقي مانند خط كشي ها
تابلوها (وسايل عمودي كنترل ترافيك)
- نصب تابلوها در مكان هايي كه خواستار محدوديت و يا ممنوعيت خاص مي باشيم و يا در نقاطي كه خطرات احتمالي به خودي خود مشهود نيست، ضروري است.
- ارائه اطلاعات نظير جهت حركت، محلهاي خدماتی و گردشگاهها و … از وظايف تابلوها است.
- عدم استفاده بيش از حد از تابلوها
- تابلوها بايد طوري نصب گردند كه رانندگان را به موقع از مخاطرات آگاه سازد اما تعداد آنها نبايد بدون دليل زياد شود. استفاده زياد از حد تابلوها نه تنها باعث موثرتر شدن آنها نخواهد شد، بلكه از تاثير آنها به ويژه در مورد تابلوهاي انتظامي و خطر، خواهد كاست .
- توصيه مي شود از طريق استفاده از علائم روي كفسازيها تعداد تابلوهاي راهنمايي و رانندگي به حداقل برسد.
- تابلوهاي بزرگ تبليغاتي در مسيرورود به شهر قرار نگيرند.
- مكانيابي تابلوهاي بزرگ تبليغاتي زير نظر شهرداري و بر اساس طرح مصوب و مطابق ضوابط خاص باشد.
- تابلوهاي اطلاع رساني، به ويژه تابلوهاي تعيين جهت خروج و مسير رانندگان بايستي كاملاً در معرض ديد بوده و در مكاني نصب شوند كه فرصت كافي را براي تصميم گيري و اقدام به منظور پيشگيري از هر گونه تزاحم در اختيار رانندگان قرار دهد.
- ابعاد تابلوها بايد طوري انتخاب شود كه از مسافتی مناسب قابل ديدن و درك كردن باشد. ابعاد تابلوهاي خطر ، راهنمایی و رانندگی و انتظامي بايد مطابق با استاندارد باشد.
محل نصب تابلوها
- تابلوها بايد طوري نصب شوند كه ديدن آنها براي رانندگان به سهولت و به موقع عملي باشد. تابلوها بايد در طرفي از راه كه جهت ترافيك ( سمت راست ) اقتضا مي كند، گذارده شوند.
- در برخي موارد مي توان تابلوها را روي جزيره قرار داد و يا در سمت چپ راه تكرار كرد. در مسيرچند خطه، تكرار تابلوها در سمت چپ مي تواند كمك مناسب براي رانندگاني باشد كه ديد آنها به وسيله حركت اتو مبيلها در سمت راست محدود شده باشد.
- تابلوها نبايد در پشت تابلوهاي ديگر و يا ساير موانع مخفي بماند. محل نصب بايد طوري انتخاب شود كه تابلو در مخروط ديد واضح راننده قرار بگيرد.
انواع تابلو های قابل استفاده در مسیر
- تابلوی پيچ: پيچهايي كه در دو طرف زیر گذر واقع اند و پيچهايي که رانندگان بايد با سرعت كم حركت كنند.
- ورودي راه فرعي به راه اصلي: تقاطع راه فرعي به راه اصلي، محل نصب در راه اصلي تقاطع فرعي به اصلي.
- تابلوی سرعت گیر( دست انداز).
- تابلو عبور عابر پياده.
- تابلوهاي حكم دهنده : حداقل سرعت، ممنوعيت ايستادن يا پاركينگ ، راه مخصوص عبور دو چرخه، راه مخصوص عابرين پياده
- تابلوهای معرفی اماکن
علايم ( تابلوهاي ) اطلاعاتي
- ابعاد و اندازه علايم بسته به حروف تشكيل دهنده پيامي است كه روي آن نوشته مي شود. فاصله درشتي كلمات بايد طوري انتخاب شود كه راننده هنگام گذشتن از تابلو فرصت كافي براي خواندن آن را داشته باشد.
- گذشته از اهميت اندازه حروف، تعداد كلمات روي تابلو بايد به حداقل مقدار ممكن رسانده شود تا راننده در مدت بسيار كوتاهي كه چشم از راه بر مي دارد كلمات را خوانده و درك نمايد.
تابلو پيش آگاهي
- تابلوهاي پيش آگاهي توجه رانندگان را به محل خروجي يا تقاطع غير همسطح بعدي و فاصله آن جلب مي نمايد. اين تابلوها را مي توان در فاصله يك و دو كيلومتري در نظر گرفت.
تابلو جهت نماي خروجي
- اين تابلو تكرار كننده اطلاعاتي است كه قبلا در تابلوهاي پيش آگاهي به آنها اشاره شده بود اين تابلو راننده را در انتخاب راه مطمئن مي كند. تابلو جهت نماي خروجي بايد حداقل 400-800 متر قبل از جزيره جداكننده يا در ابتداي گذرگاه نصب شود.
- چنانچه فاصله بين دو تقاطع يا خروجي اجازه دهد حداقل 150 متر بعد از خاتمه خط شتاب ورود به بزرگراه يك تابلو شناسايي راه، 300 متر دورتر تابلو تعيين سرعت مجاز و 300 متر دورتر تابلو اعلام فواصل تا مقصد را بايد نصب كرد.
علاوه بر تابلوها و متن آنها كه بايد از رنگ و تناسبات و فرمهاي مناسب برخوردار باشند، پشت تابلوها نيز به نحو مناسبي بايد مورد استفاده قرار گيرند و يا حداقل به نحو مطلوبي رنگ آميزي شوند تا از زشتي محيط پيشگيري شود.
خط كشي ها (علايم افقي كنترل ترافيك)
- ايجاد خط كشي عابر پياده در سواره رو در مقابل کاربریهای مهم و محلهاي مناسب جهت عبور الزامي است و مي بايد از مواد رنگي بادوام و داراي خاصيت انعكاس نور بيشتر استفاده شود.
- خط كشي دو بله: براي مناطق خيلي خطرناك و محلهايي كه محدوديت ديد وجود دارد و گاهي براي چند گذرگاه كه ميانه ندارند، می بایست براي جدا كردن جهت هاي مخالف رفت و آمد از خطوط دوبله استفاده شود.
- تاکید بر استفاده از ترسيم حروف و علايم روي راه براي راهنمايي و تبیین قوانين رانندگي به رانندگان در پیشبرد هدف کاهش علائم عمودی
اگر تابلوها و علائم ترافیکی و راهنمایی و رانندگی شهر ها ، بیشتر به صورت افقی در سطح معابر مورد استفاده قرار گیرند، سهولت در انتخاب مسیر را توسط رانندگان به دنبال دارد.
علاوه بر علائم افقی ترافیکی ، نام معابر نیز اگر به صورت افقی و نوشتاری در سطح خیابان ها درج گردد ضمن ارزانتر بودن نسبت به تابلو ها و سایر علائم عمودی، سهولت در مشاهده، دوام بهتر و امکان اطلاع رسانی وسیعتر، زیبایی بیشتری را نیز در محیط شهری ایجاد می کند.
رنگ آميزي جداول
- جداول ميدانها، جزاير و نظاير آنها كه در مسير حركت خودروها قرار گرفته اند به رنگ سبز بسیارکمرنگ و سبز تیره، رنگ آميزي شوند.
عابرين پياده
توجه به نياز هاي اساسي پياده يكي از اصول اساسي بخش حمل و نقل شهري مي باشد.
- همانطور قبلا نيز ذكر گرديد در يك راه شرياني درجه يك، برتري حركت به وسايل نقليه موتوري داده مي شود و ساير وسايل نقليه و عابرين پياده بايد به صورت دیگری عبور کنند. با توجه به اين كه در يك بزرگراه مسيرهاي رفت وآمد از يكديگر مجزا مي باشند، بنابراين در تمام نقاطي كه امكان عبور عابر پياده وجود دارد بايد براي عبور آنها از زير گذر و يا رو گذر استفاده نمود.
- متاسفانه مشكل اصلي در تنظيم عبور پياده ها از عرض اين راهها اين است كه پياده ها نسبت به طولاني شدن فاصله و تغيير ارتفاع حساسيت بسيار نشان مي دهند و به اين علت از زير گذرها و رو گذر ها استفاده نمي كنند مگر آنكه عبور همسطح پياده ها از عرض راه با استفاده از موانع فيزيكي جلو گيري شود. يكي از راههايي كه در ايران براي كنترل عبور عابرين پياده استفاده مي شود استفاده از نرده در رفوژ مياني مي باشد. ارتفاع نرده مخصوص كنترل عبور پياده (با در نظر گرفتن نرده حفاظ وسط) نبايد از 80/1 كمتر باشد البته اين نرده ها داراي منظر مناسبي نبوده ولي چنانچه بتوان آنها را با نوعي پوشش گياهي پوشش داد مي توان منظر نامناسب آنها را كاهش داد.
- پياده ها به شبكه پيوسته اي نياز دارند كه همه مبدا ها را به همه مقصد ها، با کمترین بريدگي ارتباط دهد.
- پياده ها نسبت به فاصله ها فوق العاده حساس اند و هميشه كوتاهترين مسير را انتخاب مي كنند.
- پياده ها خود را كاملا بي دفاع حس مي كنند و به مسيرهايي نياز دارند كه در آنها احساس امنيت كنند و به علاوه اگر مسير پياده ها جذاب باشد، تعداد بيشتري از آن استفاده مي كنند.
پاركينگ
سفرهايي كه با اتومبيل و يا ساير وسايل نقليه انجام مي شوند، در مبدا، مقصد و گاهي در بين راه، به محل پارك نياز دارند و اگر اين نياز بررسي و برنامه ريزي و فراهم نشود، اتومبيلها ناچار در جاهاي غير مجاز توقف مي كنند و سطح جاده هايي را كه بايد براي عبور وسايل نقليه مورد استفاده قرار گيرد، اشغال كرده و به ايمني و رواني جريان ترافيك و همچنين به محيط زيست لطمه مي زنند.
پاركينگ حاشيه اي ، استفاده درستي از خيابانها به خصوص راههاي شرياني درجه يك نيست. براي عرضه در مقابل تقاضاي پاركينگ حاشيه اي در آزادراه ، فراهم ساختن پاركينگ خارج از سطح راه در فواصل مناسب ضروریست.
ذکرآن رفت که در شرق محدوده، در امتداد اتوبان، مجموعۀ خدماتی – رفاهی در حال مراحل پایانی ساخت می باشد و به عنوان پارگینگ بین راهی برای مسیر قزوین به تهران عمل خواهد کرد .اما مسیر تهران به قزوین هم نیاز به چنین مجموعه ای دارد که در طرح پیشنهادی منظور خواهد شد.
تجهيزات ايمني
تجهيزات ايمني تجهيزاتي است كه به منظور ايمن كردن راه براي وسايل نقليه موتوري و سرنشينان آنها در راه نصب مي گردد.
- طراح بايد با به كارگيري ضوابط هندسي مناسب و طراحي صحيح تا آنجا كه بشود از خروج ناگهاني وسايل نقليه موتوري از سطح جاده جلوگيري كند. هندسه صحیح ازطراحی پلان و نيمرخ طولي ، عرض كافي خط، وجود نشانه و ساير ضوابط هندسي احتمال خارج شدن اشتباهي وسايل نقليه را از سطح جاده كم مي كند. اما بايد دانست كه حتي با به كار گيري عاليترين استانداردها هم نمي تواند به طور كامل از خارج شدن ناگهاني وسايل نقليه موتوري جلوگيري كرد.
اصول كنترل موانع خطر آفرين
موانع خطر آفرين اشيائي هستند كه در صورت برخورد وسيله نقليه موتوري به آنها، وسيله و سرنشينان آن آسيب شديد مي بينند. پرتگاه، ديوار، ستون و پايه، سنگهاي بزرگ، شيبهاي تند خاكريزي و خاك برداري، درختها، تيرهاي چراغ برق، كانالهاي تخليه آب و بالاخره لبه آبرو و پل از اين نوع موانع هستند. براي بي خطر و يا كم كردن خطر آنها بايد به ترتيب يكي از راه حلهاي زير را انتخاب كرد:
- مانع را از ميان بردارند
- مانع را تا حد امكان از لبه راه دور كنند
- حافظهاي طولي و ضربه گير نصب كنند
- مانع را با رنگ آميزي و علايم شب نما مشخص كنند
حافظ هاي ميانه
حافظ ميانه، حافظي طولي است كه براي جدا كردن ترافيك دو طرف در داخل ميانه نصب مي شود. حافظ ميانه در موارد زير به كار مي رود:
نمونه ای از حافظ میانه ( نیوجرسی )
- جداكردن ترافيك دو طرف مخالف
- جلو گيري از امكان دور زدن غير مجاز وسايل نقليه
- جلو گيري كردن از استفاده غير مجاز وسايل نقليه از قسمتهاي اختصاصي نظير اتوبوس رو
نمونه اي از حافظ ها در شكل زير نمايش داده شده است.
نمونه ای از حافظ ها
با توجه به توضيحات بالا، استفاده از حافظ هاي طولي در قسمت هایی از محدوده مورد مطالعه لازم می نماید. نوع حافظ ها می بایست طوری باشد تا آلودگی بصری ایجاد نکند. البته وضع موجود از لحاظ حفاظ های طولی از شرایط نسبتا مناسبی برخوردارست.فقط در پیرامون پل عابر پیاده ، طرفین اتوبان حافظ های طولی ( guard rail) نابود شده اند که می بایست احداث شوند .
حافظ های میانه در طول مسیر ورودی به شهر ، در موقعیت های لازم ، با استفاده از رفوژهای میانی در طرح تامین خواهند شد.
سطح سواره رو
همانطور كه در گزارش شناسايي ذكر شد وضعيت آسفالت از پارامترهاي مهم ترافيكي مي باشد كه باعث كاهش سرعت، عدم ايمني و ايجاد تصادفات مي شود. در این محدوده وضعيت آسفالت( به جز در چند قسمت محدود ،بصورت لکه ) از وضعيت خوبي برخوردار مي باشد.