دره فرحزاد در شمال غرب تهران در دامنه جنوبی ارتفاعات البرز قرار گرفته است. این محدوده تقریباً 10 کیلومتر طول دارد که از شمال دره فرحزاد، با 1800 متر ارتفاع شروع و به میدان صادقیه ختم می شود. عرض محدود با محور رودخانه فرحزاد در حدود 500 متر تا 1 کیلومتر است که از طرف غرب به بزرگراه اشرفی اصفهانی محدود می شود. رودخانه فرحزاد دارای سطح حوزه آبریزی به مساحت 12 کیلومتر مربع است که برآورد سالانه آن 8 میلیون متر مکعب تخمین زده می شود.
رود دره فرحزاد علاوه بر جاذبه هاي طبيعي، ارزش هاي طبيعي و فرهنگي هم دارد، چرا كه از يك سو راه قديمي و معروف امامزاده داوود (ع) از درون آن مي گذرد و از سوي ديگر، امكان امتداد آن تا نماد ميدان آزادي نيز وجود دارد.
رودخانه فرحزاد از كنار روستاي فرحزاد و در ادامه مسير از بزرگراه شهيد همت تا بزرگراه رسالت در مجاورت پارك پرديسان جريان دارد و پس از بزرگراه رسالت به رودخانه كن مي ريزد. محله فرحزاد از سمت شرق به خيابان گلپاد و جاده قديم امامزاده داوود و همچنين مرز بين شهرك هاي مسكوني و تپه هاي مشرف به منطقه فرحزاد مي رسد.
جایگاه دره فرحزاد در الگوی نظام گردشگری تهران:
بر اساس مطالعات طرح جامع ساماندهی گردشگاه های تهران، به 3 حوزه درون شهری، حاشیه شهری و برون شهری تقسیم می شوند. عمده ترین حوزه های گردشگاه های حاشیه شهری که دره فرحزاد در آن قرار دارد عبارتند از:
– مبادی و مسیرهای کوهستانی شمال تهران
– پارک های جنگلی حاشیه شهر
– آثار و بناهای تاریخی – مذهبی حاشیه شهر
نکات مثبت رود دره فرحزاد
جاذبه طبیعی: یکی از دره های زیبای البرز که به عنوان یکی از تفرجگاه های سنتی عامه مردم تهران شناخته شده است
مشکلات رود دره در حال حاضر
– توسعه شهرک سازی و اشتغال اراضی کشاورزی و باغات
– قطعه قطعه شدن سراسر دره با احداث چندین بزرگراه شهری
– از بین رفتن بافت های روستایی و هویت طبیعی و کالبدی
– آلودگی شدید مسیر رودخانه و دره
– توسعه حاشیه نشینی و مهاجرت ساکنان بومی
اهداف طرح:
- کنترل رشد شهر به درون طبیعت
- حفظ باغ های موجود
- توسعه فضاهای سبز و عمومی چند منظوره
- نظام بخشیدن به سازمان کالبدی و فضایی بافت های پیرامون دره
- ساماندهی منظر کوهستانی و تپه ها و یال های دره
- جلوگیری از انواع آلودگی محیط زیست
- مقابله با حوادث طبیعی
اجرای پروژه:
- احداث پیاده رو: مسیر عابر پیاده به صورت یک محور با کف سازی آجری و زیرسازی سبک و درجوار بلافصل رودخانه پس از احتساب حداکثر دبی عبوری آن و سواحل متناسب آن می باشد. این مسیر سراسری است و هنگام برخورد با خاکریزها با حفر تونل از آن عبور خواهد کرد. حداقل عرض مسیر پیاده 3 متر است. این مسیر در دو طرف رودخانه احداث می شود.
- احداث مسیر دوچرخه: این مسیر حتی الامکان به صورت سراسری و به موازات مسیر عابر پیاده و سمت راست (سمت دیواره دره) احداث می شود و از مسیر عابر پیاده جدا می شود.
- احداث دسترسی سواره: آنچه که به عنوان نتیجه مطالعات ترافیکی دره فرحزاد حاصل می شود، این است که دسترسی بلوکه ای بین بزرگراه برای ساکنین آن دشوار می باشد. احداث زیرگذر و رو گذر در پل های همت، نیایش و رسالت جزء اقدامات اساسی است و تعدیل عرض مسیر جنوبی خیابان اتحاد از 20 متر به 12 متر .
- احداث پارکینگ: فلسفه طراحی شهری دره فرحزاد عمدتاً براساس کمترین استفاده از وسیله نقلیه شخصی استوار است. از اینرو تعداد محدودی محل پارکینگ برای افرادی که با وسیله نقلیه خود به آن رجوع می کنند پیش بینی می شود.
برنامه تامین روشنایی:
به علت طویل بودن مسیر و پراکنش مصرف در طول، استفاده از منابع تامین کننده برق به صورت متمرکز، غیر اقتصادی خواهد بود. به علت وجود شبکه های متعدد پیرامون، امکان تامین موضعی و خطی وجود دارد.
سیاست های پیشنهادی برای تحقق طرح
- طراحی مسیرهای شمالی – جنوبی پیاده و دوچرخه به عنوان اعضای حرکتی.
- استقرار فضاهای خدماتی با تنوع های فعالیتی و با هویت مشابه جهت ایجاد خوانایی در کل دوره.
- استقرار فعالیت های پذیرایی، تفریحی و ورزشی در مکان هایی مناسب از لحاظ شیب و دسترسی و ایجاد دیوار های حائل برای جلوگیری از رانش خاک.
- استقرار پارکینگ های جمعی جهت استفاده عمومی در خارج از حریم رود دره وتامین دسترسی پیاده به فضاهای پیشنهادی.
- تداوم ارتباط پیاده در کل رود دره با استفاده از رو گذر های عابرپیاده روی بزرگراه ها.
- حتی الامکان بهره گیری از دسترسی سواره موجود جهت خدمات رسانی به کلیه فعالیت ها و خدمات پیشنهادی.
درصد زیادی از اهداف این پروژه مربوط به حفاظت محیط زیست است. از جمله حفظ باغ ها و طبیعت موجود و جلوگیری از انواع آلودگی و غیره. اين دره داري طبيعت متنوع و زيبايي است كه از مبدا كوهستان تا عمق بافت شهر به طول 10 كيلومتر نفوذ مي كند. در مسیر این هدف تعدادی زمین برای احیاء خریداری شد. با اجرای چنین پروژه هایی، با حضور در کنار لبه رودخانه حس تعلق و مسئولیت مردم نسبت به سلامت اکولوژی رودخانه افزایش می یابد. هر چند در این پروژه برای رسیدن به ایده آل از لحاظ حفاظت محیط زیست فاصله زیادی وجود دارد.
رودخانه هاى تهران پس از گذر ميليونها سال، بسترى را براى جريان آب در دره هاى تهران باز كرده اند اما حريم اين رودخانه ها در حال حاضر با بافت هاى متراكم مسكونى احاطه شده و اين درحالى است كه با توجه به سابقه سيلاب هاى بزرگ در تهران همچون سيل سال ۶۴ تجريش بايد حريم رودخانه ها آزادسازى شود زيرا با توجه به دوره بازگشت ۱۰۰ ساله سيلاب ها، تخريب هايى غيرقابل تصور در محدوده رود دره هاى تهران رخ مى دهد. مقدار رطوبت خاك، پوشش گياهى، عمق برف، ميزان بارندگى ها و همچنين پوشش هاى غيرقابل نفوذ شهرى احتمال وقوع سيل را تشديد مى كند. از طرفى، پس از سيل تجريش بستر طبيعى رودخانه هاى تهران به بستر سيمانى تبديل و به تبع آن بخش عمده اى از پوشش گياهى اين مناطق نابود شد. اين بستر نفوذناپذير مانع از نفوذ آب به لايه هاى زيرين زمين شده است.
براى احداث بزرگراه هاي اطراف بخش هايى از رود دره فرحزاد، با خاكريزى پر شده و تنها، كانالى سر پوشيده براى عبور آب رودخانه جارى در رود دره در نظر گرفته شده است كه اين مجرا در مواجهه با سيلاب هاى بزرگ به طور حتم بخش عمده اى از اين بزرگراه ها را تخريب مى كند.
در صورتى كه در برخورد با رود دره هايى چون فرحزاد، دربند و … در بخش راهسازى شهرى بايد از پل هاى روگذر استفاده شود اما به منظور كاهش هزينه ها سد پل ها به عنوان جايگزينى براى پل هاى روگذر مورد استفاده قرار گرفتند.
علاوه بر آن، آبهای نفوذی در خاک پر شده زمین های منطقه دره فرحزاد، سستی زمین و ساخت و سازهای غیر اصولی از عوامل رانش و حرکت زمین در این محدوده است.
عامل بارگذاری بر روی زمین های سست و همینطور وزن سازه های به کار گرفته شده در ساختمان ها باعث گردیده شاهد حرکت خاک های باتلاقی شده باشیم.
براساس مشاهدات عکس های هوایی که در سال 45 از این منطقه گرفته شده، نشان می دهد که این محدوده به صورت تپه ماهور و زمین های کشاورزی بوده که در آنها چند قنات نیز دیده می شود. به طور کلی ساخت و ساز دراین منطقه بدون توجه به وضعیت سابق آن صورت گرفته، غافل از اینکه زمین های این منطقه را با خاک دستی شاید به ارتفاع 20 متر پر کرده اند. ساخت و ساز آپارتمان های چند واحدی که سازه های سنگینی در آنها به کار رفته به همراه حجم آبی که هر یک از این واحد های مسکونی مصرف می کنند و این آبها وارد خاک می شود، همگی دست به دست هم داده و باعث رانش زمین در منطقه دره فرحزاد شده است.
در اهداف طرح توسعه دره فرحزاد به جلوگيري از بروز حوادث طبيعي اشاره شده است اما عملاً با استفاده از مصالحي چون بتن و سيمان در مقياس زياد بستري سخت براي نفوذ آب به لايه هاى زيرين زمين ايجاد شده است در صورتي كه براي مرمت بستر و كناره رودخانه تراس بندي كناره ها و تغيير آن به منظر نرم به جاي منظر سخت لازم است و همچنين براي تثبيت كناره رودخانه و ايجاد زيستگاه به جاي مصالحي چون بتن و سيمان بايد از گابيون ها (سبد هاي توري فلزي) استفاده كرد.
مزاياي احياي كريدورهاي رودخانه اي درون شهري
- بستر سرزمين منابع محيطي و امكانات تفريح و تفرج متعددي در اختيار طراح مي گذارند كه از لبه رودخانه تا محلات بالادست، تپه ها وتراس ها ادامه مي يابند. با اتصال اين منابع به رودخانه، منظر طبيعي. منظر فرهنگي ناحيه ارتقا مي يابد. محلات با تاكيد و حفظ مشخصه هاي طبيعي شاخص مي شوند و ساكنان از امكانات محيطي و تفريحي افزون تري بهره ميگيرند. با حضور مردم در كنار لبه رودخانه حس تعلق و مسئوليت نسبت به سلامت اكولوژي رودخانه براي بلندمدت جامعه اي آگاه مي سازد. ساخت و سازهاي جديد را به راحتي مي توان در قالب يك طرح جامع كه ساكنين را به منظر رودخانه متصل كند طراحي كرد.
- ساخت و ساز و توسعه در سطح عمومي و خصوصي كه باعث شود مردم براي انجام كارهاي روزمره زندگي، خوردن، خريد، استراحت كردن، تفريح و شركت در وقايع فرهنگي به كنار آب كشيده شوند حس تعلق و مسئوليت را نسبت به رودخانه به همراه مي آورد.
- رودخانه ها اگر كاركردهاي سالم خود را دارا باشند براي ساكنين و كسبه محل مكان جذاب هستند. مردمي كه از مشخصه هاي طبيعي در كنار رودخانه لذت مي برند در مورد سلامت بلند مدت آن نيز حساس مي شوند. مردم كم كم با قدرت و جذبه يك محيط رودكناري طبيعي و فوايدي كه عايد ساكنين و گردشگران مي كند آشنا مي شوند. علاوه بر گردشگري اين فوايد شامل كنترل سيلاب كم هزينه، ارتقاي كيفيت آب، كاهش هزينه هاي زيربنايي و افزايش ارزش زمين و ماليات مي شود.
- رودخانه ها همچنين مزاياي طبيعي حياتي در اختيار شهري مي گذارند كه بايستي حمايت شوند. مشخصه هاي طبيعي رودخانه ها همچون پيچ و خم ها، آب باريكه ها، تالاب ها وحاشيه هاي شيب دار كاركردهاي اكولوژيكي مهمي ايفا مي كنند. آنها همچنين از نظر انسان مفيد هستند، در بسياري از محيط هاي شهري بازگرداندن همه اين مشخصه ها ممكن نيست اما اقدامات كوچكي با تاثيرات مثبت مي توان انديشيد، حتي تخريب شده ترين رودخانه ها را هم ميتوان از لحاظ زيست محيطي ارتقاء داد.
- در پروژه طراحي يك رود كنار ممكن است لازم شود بر موانع فيزيكي، سياسي، اجتماعي و اقتصادي فائق آمد تا براي عموم مردم به عنوان يك منبع قابل استفاده شود. بسياري از پروژه هاي موفق به نحوي طراحي شده اند كه شامل پارك ها، پياده راه ها، سكوهاي پيش آمده و محل هايي براي كنسرت و فستيوال مي باشند. طرح خوب براي هر مكان مستلزم در نظر گرفتن نيازهاي محله، رده هاي سني و فرهنگ هاي جاري در مردم است. طرحي كه به مردم اجازه بدهد از نزديك رودخانه را تجربه كنند، در ازاي اين تماس فيزيكي و بصري، مكان هايي سر زنده و متنوع متولد مي شوند كه حس جمعي و تقدير از طبيعت را تقويت كنند.
رود دره فرحزاد (283.8 KB)
تعداد دانلود: 15
زمان آخرین دانلود: سه‌شنبه, 24 جولای 2018
------------------------------------------------------------------------------------------