چکیده
در این تحقیق به معرفی و بررسی تفکرات و نمود اندیشه های چارلز جنکز در آثار طراحی شده توسط وی پرداخته ایم.چارلز جنکز بیشتر به عنوان منتقد معماری در سطح جهان مطرح است که تفکر پست مدرنیسم را پایه گذاری کرد.وی همواره فردی پیشرو در زمینه ی تئوری و نقد معماری بوده وهمگام با سبک های جدید آثاری تالیف و تنظیم نموده است.بعد از چاپ کتاب معماری پرش کیهانی ،جنکز تفکرات و عقایدش را در خصوص علوم نوین جهان ،در غالب معماری منظر به نمایش گذاشت.در این مقاله به بررسی این تفکرات در نمونه ی موردی باغ تفکرات کیهانی که باغ خصوصی جنکز محسوب می شود پرداخته ایم.این باغ و سایر آثار جنکز متاثر از دیدگاه او نسبت به پاسداشت طبیعت وفرم های ارگانیک و خطوط مواج و منحنی و اشکال فراکتال و… می باشد.جنکز معتقد است جهان امروز ،جهانی کاملا متفاوت خود سامانده و هوشمند تر از جهان مدرنیسم است و معماری امروز باید نمود این پیچیدگی ها باشد وگرنه فاقد ارزش و معنا است.در ادامه به نقد بعضی از نظرات وی نیز پرداخته شده است.

بیوگرافی
چارلز جنکز (Charles Jencks) معمار منظر و منتقد مشهور آمریکایی است که طی چهار دهه اخیر حضوری مؤثر در عرصه سبک‎شناسی، نقد و تدوین مبانی نظری معماری معاصر داشته است. او در سال1939 در شهر بالتیمور به دنیا آمد. نخست در دانشگاه هاروارد به تحصیل در رشته ادبیات انگلیسی پرداخت و پس از گذراندن این دوره، در سال 1961 در همان دانشگاه وارد رشته معماری شد و تحت آموزش تاریخ‎نگاران بزرگ معماری، زیگفرید گیدئون و رینر بنهام به تحصیل در این رشته پرداخت. در این زمان همراه همسرش مگی کسویک(Maggie Keswick)که او نیز نویسنده و معمار منظر می باشد و تالیفاتی در زمینه ی باغ های چینی داراست ،به اسکاتلند آمد و در آنجا ساکن شد. . او در سال 1965 مدرک MA را در رشته معماری اخذ نمود و سپس در سال 1971 موفق به دریافت درجه دکتری از دانشگاه لندن در زمینه تئوری و تاریخ معماری گشت. جنکز از سال 1975 تا 1994 استاد کرسی نقد و تاریخ معماری معاصر دانشگاه UCLA کالیفرنیا بوده است. در حال حاظر او بیشتر در زمینه ی معماری منظر و مجسمه سازی مشغول فعالیت می باشد.

کرونولوژی آثار حرفه ای
جنکز مؤلف کتب متعددی در زمینه مبانی نظری معماری معاصر می‎باشد. در کنار کتب و تحقیقات تحلیلی ویژه معماری، نقد و مقالات متعددی از او در مجلات معماری به ویژه مجله Architectural Design منتشر شده است.جنکز علاوه بر نویسندگی در زمینه طراحی منظر و مجسمه سازی و دکوراسیون داخلی نیز آثاری دارد و اکثر طرح های اونمود تفکرات ذکر شده در کتاب هایش می باشد.

آثار تالیفی
Architecture 2000, London 1971
Modern Movements in Architecture, London 1973.
Le Corbusier and the Tragic View of Architecture, , London 1974.
The Language of Post-Modern Architecture, 1977, .
Bizarre Architecture, , London 1979.
Late-Modern Architecture, , London 1980.
Signs, Symbols and Architecture London 1980.
Skyscrapers – Skycities, London 1980.
Post-Modern Classicism, London 1980
Free-Style Classicism,London 1982,
Architecture Today ,London 1982
Abstract Representation,London 1983.
Kings of Infinite Space, London 1983
Towards A Symbolic Architecture, London 1985
The Architecture of Democracy, London, 1987.
What is Post-Modernism? London 1986.
Post-Modernism, The New Classicism in Art and Architecture London 1987 The Prince, The Architects and New Wave Monarchy, London 1988.
The New Moderns London, 1990.
The Post-Modern Reader, 1992.
Heteropolis – Los Angeles, The Riots & Hetero-Architecture, London 1993.
The Architecture of the Jumping Universe,London 1995.
Theories and Manifestos of Contemporary Architecture, London 1997.
New Science – New Architecture?, 1997.
Ecstatic Architecture, London, 1999.
Architecture 2000 and Beyond, 2000
Le Corbusier and the Continual Revolution in Architecture, 2000
The New Paradigm in Architecture, London, 2002
The Garden of Cosmic Speculation, London 2003
The Iconic Building – The Power of Enigma, Frances Lincoln, London, 2005
Critical Modernism – Where is Post Modernism going London, 2007
The Architecture of Hope – Maggie’s Cancer Caring Centres, London, 2010

آثار طراحی منظر
بیشتر آثار جنکز در زمینه ی طراحی منظر مربوط به دهه ی اخیر می باشد. در واقع بعد از تالیف کتاب معماری پرش کیهانی در سال 1995،جرقه هایی در زمینه ی علوم نوین در ذهن او پدیدار شد که منجر به علاقه ی وی برای نمایان ساختن این ایده ها در طراحی محوطه گشت.مبانی نظری تمامی آثار حرفه ای جنکز، چکیده ای از اظهارات وی در کتاب فوق است.

Landform Ueda, (1
Gallery of Modern Art,
Edinburgh,
1999-2002

Spirals of Time (2
Parco Portello
Milan,
2002-2008

3)Water-War Garden
France
2003-2004

Cells of Life(4
 Bonnington near
Edinburge
2003-2008

Dividing Cells(5
Maggie Center
Inverness
2003-2005

6)Northumberlandia
 north of Newcastle,
2005, 2008

7)Memories of the future,
Altdobern,
Lausitz region,Germany, 2007

8)Black Hole Terracer
Beijing Olympic Park,
2008

9)Scotloch, near Kelty,
Scotland,
2003, 2008

10)The Garden of Cosmice Speculation
Scotland
1990-2000

رویکردها وگرایشات
مهمترین اثر جنکز در دهه هفتاد را می‎توان کتاب زبان معماری پست مدرن نام برد که او در این کتاب تاریخ دقیق مرگ معماری مدرن را روز 15 جولای 1972 در ساعت 32/3 بعد از ظهر (زمان انهدام آپارتمان‎های مسکونی پروت) در شهر سنت لوییس آمریکا) اعلام کرد. او در کتاب یاد شده با یاری گرفتن از آثار معمارانی چون لویی کان، جیمز استرلینگ، چارلز موررابرت ونتوری و..معماری مدرن اوایل قرن را مورد انتقاد شدید قرار داد و طلوع راه و روش جدیدی را به نام معماری بعد از مدرن (Post Modern) اعلام نمود. در این کتاب که زمینه اصلی‎اش بازگرداندن ارزش‎های تاریخی به معماری مدرن بود.
در اواخر دهه هشتاد چارلز جنکز از مدافعین تفکر (Deconstructivism) و معمار برجسته این سبک، پیتر آیزنمن به حساب می‎آمد. وی کتاب و مقالات گوناگونی را در این زمینه انتشار داد، از این رو نقش جنکز در تبیین اندیشه‎های معماری دیکانستراکشن و فولدینگ در طی دو دهه هشتاد و نود میلادی غیرقابل‎ انکار است.
او در دهه نود با کتاب معماری پرش کیهانی به نحوی پیشگویانه از آینده روند معماری صحبت می‎کند و وقوع حوادث را پیش‎بینی می‎نماید. به گفته او در زمان ما تغییرات عظیم در علم و همچنین نگاه کل جهانیان به علوم پدیدار شده است که قابل مقایسه با تفکرات گذشتگان نیست، در دانش امروز جهان منظم و قابل پیش‎بینی نیست و همچون توده‎های ابر در حال تحول است. همچنین جنکز در این کتاب از غیرخطی بودن جهان و غیرقابل پیش‎بینی بودن اجزاء در فیزیک کوانتوم بحث می‎کند ومعماری را به علوم جدید روز پیوند می دهد.
نظریه‎های جنکز در کتاب‎هایش مانند زبان معماری پست مدرن، معماری امروز و معماری پرش کیهانی، فرصت منلسبی را برای ظهور روایت‎های جدید و تمرکز زدایی از ابرروایت‎های کلان مدرنیستی فراهم ساخته است. جنکز در جستجوی معماری برتری است که بتواند معماری را از کارکردها و معانی روزمره‎اش به سطوح و لایه‎های معنایی و کارکردی عالی‎تر همچون معانی علمی، اجتماعی، سیاسی یا مذهبی ارتقاء بخشد.
به اعتقاد جنکز فرم تابع دیدگاه جهانی است (Form follows world view) و معماری باید تابع دیدگاه انسان نسبت به خود و جهان پیرامونش باشد. در نگاه او معماری امروز باید معلول شرایط امروز یعنی معلول علم، فلسفه و فناوری کنونی باشد. او با این فرض که مبانی نظری معماری بر پایه‎های علم و فلسفه استوار است، چنین نتیجه می‎گیرد که هنگامی که علم و فلسفه متحول می‎شود، معماری نیز باید به تبع آن عوض شود. جنکز با طرح این نظریه به استقبال نوعی معماری چندوجهی و پیچیده رفته که نسبت دقیقی میان نیازها و الزامات فنی و زیبایی‎شناختی پیشین و ضرورت‎های تکنولوژيک امروز برقرار می‎سازد.
به گفته ی او در جهان ما تغییرات عظیم در علم و همچنین نگاه کل جهانیان به علوم پدیدار شده است که قابل مقایسه با تفکرات گذشتگان نیست. علوم پیچیدگی پست مدرن (از فیزیک کوانتوم گرفته تا علم آشفتگی) ،مفهوم معنوی و زیبا شناختی طبیعت را دوباره کشف می کند،مفاهیمی که توسط مدرنیته نفی شده بود .مهم ترین زمینه هایی که جنکز در ارتباط با این تغییرات بحث می کند اینگونه است که در تفکر نیوتونی جهان، همانند ساعت در نظر گرفته می شد .نظمی آهنین بر آن حاکم بود که کل کائنات را در بر می گرفت در حالی که در دانش امروز جهان منظم و قابل پیش بینی نیست و کل کائنات به مراتب پیچیده تر از آن است که به سادگی و سهولت یک دستگاه مکانیکی کار کند.بنابراین با سیستم بسیار پیچیده ای سرو کار داریم که به طور دائم تحت تاثیر خورد و باز خورد وتاب و باز تاب می باشد.این مجموعه با دانش امروز قابل پیش بینی نیست و جهان ما بیشتر همانند یک توده ی ابر عمل می کند تا یک ساعت دقیق.
همچنین جنکز از غیر خطی بودن جهان و غیر قابل پیش بینی بودن اجزا در فیزیک کوانتوم بحث می کند.جهانی که چون موج در هم می پیچد و سیاه چاله های کهکشانی همه چیز را در خود فرو می برند ،بدین ترنیب هندسه ی اقلیدسی و دکارتی که با خطوط مستقیم و جهات افقی و عمودی و قائم سر  و کار داشت.

طرح سیاه چاله فضایی پارک المپیک پکن

هندسه غیر خطی و موجی شکل و ابر مانند دیگر خواص ساده ی خود را از دست داده و دریافت تازه ای از جهان را به دست می دهدهمچنین با ریاضیات و هندسه ی جدید که مندلبورت و دیگران از آن بحث می کنند و صرفا معادلات ریاضیات کلاسیک در آنها کارساز نیست،تئوری های پیچیدگی عنوان شده است که سعی می کند محیط های مغشوش و در هم تنیده را بشکافد و رازگشایی کند.
بدین ترتیب هندسه ی توپولوژیک از برآمدگی ها و فرو رفتگی های زمین حکایت می کند و در راه توضیح هندسی این پدیده ها است،در صورتی که هندسه ی ساده ی دکارتی که فقط با سطوح صاف سر و کار داشت نمی تواند در این سطوح غیر مسطح و پر از پستی و بلندی به کار آید.بازتاب این تفکر در آثار جنکز مشهود است به طوری که در اکثر کارهای او تپه هایی بر آمده از زمین به اشکال طبیعی یا آبگیر هایی فرو رفته در زمین به اشکال منحنی و نرم ،می بینیم.

استفاده از هندسه توپولوژیک که شامل بر آمدگی و فرورفتگی هایی در سطح زمین است.(موزه ی هنر های معاصر ادینبورگ)

بر اساس مشاهدات فیزیک جدید جهان از اجزاء خود همانند تشکیل شده است که هر جزء کوچک شبیه جزء بزرگتر خود بوده و در مجموع سیستمی به وجود می آید که اجزاء آن شبیه کل می باشد. هر چند که خواص یک کل ، مجموعه ی ساده ای از خواص اجزا نیست.  مانند برگ ها ی بعضی از  درختان جنگلی که خود دارای اجزای مشابه بوده و در کل نیز این گیاهان همانند اجزاء خود هستند.این خاصیت را که فراکتال نامیده می شود را در بسیاری از طرح های وی می توان یافت.

استفاده از الگوی اشکال فراکتال در طرح آبنما در باغ گمانه زنی کیهانی کیهانی

از نکات دیگری که جنکز روی آن تاکید دارد، خاصیت خود تنظیمی در طبیعت است که بر خلاف ماشین های مکانیکی دست ساز بشر می تواند خود را تنظیم و ترمیم کند ،اینجا نیز جنکز از تفکر مدرن مکانیکی انتقاد می کند که معتقد بود جهان ماشین ساده ایست با نظمی ریاضی و دقیق .خود تنظیمی خاصیتی است که تمام موجودات زنده از آن برخوردارند. البته جنکز پیشبینی میکند تکنولوژی آینده بیشتر شبیه موجودات زنده و خود تنظیم خواهند بود تا ما شین های مکانیکی گذشته.

جنکز در جای دیگری از کتاب همچنین از خاصیت سفت و سخت معماری یاد می کند که چگونه می تواند پا به پای طبیعت نرم و دائما در حال حرکت و تغییر باشد.او معتقد است بر خلاف مدرن که تمامی خطوط صاف با زوایای راست گوشه و فرم های مربع شکل بودند ، در پست مدرن و جهان امروز باید در پی فرم های بر آمده از ذهن و بدن و طبیعت باشیم.فرمهایی که ساختار موجودات زنده ی پیرامونمان را می سازند باید الگوی ساخت وساز مصنوع ما باشند.بدین ترتیب ما می توانیم خود را با آهنگ طبیعت و کیهان هم آوا کنیم.

استفاده از فرم طبیعی بدن یک زن و خطوط غیر خطی و منحنی نرم در طراحی یک پارک عمومی در نیوکاسل انگلستان

الهام گرفتن از فرم انگشتان دست در طرح باغ خاطرات در آلمان

جهان مكانيكي قرن نوزده به يك جهان ارگانيك تبديل شده كه در آن فضا- زمان و اجسام به صورت متحول، فعال، سيال، درگير با يكديگر و در ارتباط غير خطي هستند.
چارلز جنکز با نگاشتن کتاب معماری پرش کیهانی  مباحث نظری علوم آشفتگی را وارد حوزه ی معماری نمود.قوانین آشفتگی نحوه ی مشاهده ی جهان توسط دانشمندان را تغییر داده است .بر این اساس این قوانین تکامل جهان نه به شکل خطی بلکه به صورت پرش است،یعنی هنگامی که به یک حد مشخصی از آشفتگی رسید از یک مرحله به مرحله ی دیگر پرش میکند و پس از هر پرش متفاوت از آن چیزی است که قبلا از آن بوده است.

مرکز مراقبت های سرطانی مگی(اسکاتلند)

در این دو طرح روند تقسیمات سلولی به نمایش در امده است.هر سلول در اثر بالا رفتن میزان انرژی و رسیدن به مرز آشفتگی ،از یک مرحله به مرحله ی بعدی پرش می کند.این فرایند توسط خطوط منحنی و اشکال تپه  مانند  پوشیده از  چمن  طراحی شده  است.

باغ سلول های زندگی(ادینبورگ)

معماری و منظر در میان همه ی ملت ها در طول اعصار از مصر باستان و مسیحیت گرفته تا عصر مدرن ،همیشه دیدگاه رایج زمان خود را به نمایش گذاشته است و برای اینکه در زمان حال نیز مورد قبول واقع شود باید درگیر پیشرفته ترین علوم باشد. اگرچه معماری نباید خود را منحصرا در نوک پیکان علم قرار دهد اما باید همواره سعی در جلو بردن مرزهای دانش داشته باشد.
او معتقد است امروزه نوع دیگری از زیبایی شناسی از این دیدگاه نوین جهانی نشات گرفته است و آن زبان جدید طراحیست که با طبیعت قرین شده است.زبان پیچش ها ،لایه ها و موج ها،زبان فرم های کریستالی شده و سطوح شکسته .غالبا این نوع زیبایی شناسی ،زبان شکلی بر پایه ی حرکت موج است که زیربنای جهان کوانتوم و احتمالا با ابر نخ، زیربنای خود عالم است.
طبق نظر جنکز طبيعت چيز مجزايي از ما نيست؛ ما كاملاً در دام ويژگيهاي مبرم جهان گير افتاده ايم. در حالي كه تكامل فيزيكي ما كم و بيش متوقف شده است، شروع به رشد از لحاظ تكنولوژيكي كرده ايم. اگر معماری و محیط ما ، نگرش مانسبت به جهان را منعكس مي سازند
بايد آنها را طوري تعديل كنيم كه به آنچه ما اكنون در مورد عالم مي دانيم، نظير غير خطي بودن، پيدايش پيچيدگي و خود سازماندهي نزديك شوند. در غير اين صورت ما به ساختن يك محيط بيگانه ادامه خواهيم داد.