دکتر مجتبی انصاری دارای مدرک دکتری معماری از دانشگاه تهران در سال 1378 با موضوع رساله “ارزش های باغ ایرانی، دوره صفوی، اصفهان” می باشد. وی از سال 1378 به عنوان عضو هیئت علمی دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرس در بخش معماری مشغول به تدریس شده است. وی در دانشگاه های هنر تهران، الزهراء، تهران، شهید رجائی، امام خمینی و شاهد نیز تدریس کرده است. متن زیر خلاصه ای از مصاحبه با ایشان در مورد تعریف معماری منظر و جایگاه آن در جامعه مهندسی کشور و همچنین ارائه راهکارهایی برای گسترش شناخت دیگران از این رشته است.

معماری منظر را چگونه تعریف می کنید؟

هنگامی که ما لغت معماری را به کار می بریم شامل دو مقوله طراحی و برنامه ریزی است، در حقیقت طراحی و برنامه ریزی محیط های باز پیرامون زیستگاه های انسانی بر اساس دیدگاه فرهنگی آنها از محیط مصنوع شکل می گیرد، معماری منظر را می توانیم با این تعریف ارائه کنیم. این محیط ها شامل محیط های باز که در بر گیرنده محیط های خصوصی، نیمه عمومی و عمومی می باشد. محیط های باز شهری و روستایی و تفرجگاه ها و مکان های اسکان موقت در خارج از شهرهاست، یعنی هم محیط های باز شهری و روستایی و هم تفرجگاه های خارج از شهرها. البته شاخه های متفاوتی از Landscape تحت عنوان Landscape Planning و Landscape Architecture  و Urban Landscape را هم داریم.Urban Landscape  به ابعاد منظر در طراحی فضاهای شهری می پردازد و Landscape Design  خرد شده و محدود شده Landscape Architecture است که هم طراحی و هم برنامه ریزی را شامل می شود. مبحثی نیز تحت عنوان Environmental Design & Planning را هم داریم که بیشتر به محیط های فراتر از محیط های باز و مصنوع و سکونتگاه های انسانی می پردازد و به طور کلی محیط زیست را هم شامل می شود، پس معماری منظر رشته ای است محدود شده تر نسبت به Environmental Design & Planning و بر خلاف رشته معماری و شهرسازی که به عناصر و کالبد ساختمان و فضای شهری می پردازد، به فضاهای خارج از کالبد ساختمان می پردازد که می تواند هم فضای شهری و هم روستایی و هم تفرجگاه های خارج از شهرها را شامل شود.

اهداف مورد نظر در معماری منظر چیست؟ طراح منظر قصد دارد از طریق پروژه خود به چه هدف هایی دست یابد؟

اساساً می توان گفت که معماری منظر نوعی خلق مجدد می کند، فضاهای بیرونی (محیط های بیرون از سکونتگاه انسان) را بر اساس دیدگاه حکمی و فلسفی آنها در هر فرهنگی ساماندهی می کند که ابعاد زیباشناختی را نیز تحت پوشش قرار می دهد و همچنین این ساماندهی برای رفع نیازهای مادی و روانشناختی نیز انجام می پذیرد. در حقیقت معمار منظر بر اساس ابعاد زیباشناختی که آنها برآمده از دیدگاه های فلسفی و حکمی است، خلق مجددی انجام می دهد تا نیازهای مادی و روانشناختی انسان را رفع کند. زیبایی و رفع این نیازها می تواند هدف های معماری منظر را تشکیل دهد.

پروژه ها و زمینه کاری معماری منظر در جامعه حرفه ای چگونه است؟

 معماری منظر در دو زمینه طراحی و برنامه ریزی در دو مقیاس کلان و خرد می تواند فعالیت داشته باشد. در مقیاس های کلان پروژه هایی مثل طراحی پارک های فرا شهری، ساماندهی رود دره ها، ایجاد امکانات گردشگری در سایت های طبیعی، پارک های طبیعی حفاظت شده، جنگل ها، بیابان ها، حوزه دریاچه سدها و … و در مقیاس خرد می تواند به طراحی پارک های شهری در هر مقیاس، محوطه های شهرک های صنعتی، محوطه پارک های تحقیقاتی، طراحی فضای باز شهری، محوطه سایت های آموزشی، بیمارستان ها، ادارات دولتی، وزارتخانه ها، میادین، تقاطع های غیر همسطح، شهربازی و … را در بر گیرد.

رشته معماری منظر چه نیازهایی را برآورده می کند که رشته معماری و شهرسازی قادر به تامین آنها نیستند؟

 معماری و شهرسازی را اگر آنچه در دوره مدرن به صورت علمی مطرح شد، بدانیم؛ معماری مدرن به دلیل فلسفه خاصی که بر آن حاکم بود (فلسفه کارکردی و عملکردی) به محیط زیست بی توجه بود. به هر حال ضرورت توجه به محیط و طراحی پایدار شهری و استفاده بهینه از پتانسیل محیط های شهری در فضاهای زیستی احساس می شد. این همان حلقه مفقوده ایست که در معماری و شهرسازی مدرن مورد غفلت قرار گرفت. در گذشته تاریخی معماری و شهرسازی که ما آن را به عنوان معماری و شهرسازی اسلامی می شناسیم، یا در گذشته غرب (قبل از قرون وسطی) و … طراحی معماری و فضاهای باز شهری با توجه کامل به فضاهای زیستی صورت می گرفت. اساساً در مکتب معماری و شهرسازی صفوی به خصوص دوره متاخر در دوره معماری و شهرسازی ایران با توجه به ابعاد تمثیلی گستره بهشت در معنای قرآنی آن شهر اسلامی نوعی بهشت گسترده در پهنه زمین از طریق توسعه باغ ها و محل های استقرار بر اساس الگوی چهار باغ بوده است. در واقع اشاره به همان مدینه فاضله داشته است. در معماری و شهرسازی ایران در گذشته عناصر طبیعی و باغ سازی ایرانی به عنوان الگوی توسعه فضای سبز و فضاهای طبیعی همیشه مورد توجه قرار داشته است. معماری و شهرسازی مدرن با توجه به توسعه صنعتی که بعد از انقلاب صنعتی پیش آمد، به طبیعت و محیط زیست بی توجهی کرد و آنها را مورد تعرض قرار داد. بنابراین معماری منظر سعی می کند که به این نقیصه که در فضاهای خارج از ساختمان و فضاهای باز شهری وجود دارد، بپردازد و بین معماری، شهر و محیط زیست یک آشتی برقرار کند. به این علت رشته های معماری منظر و طراحی و برنامه ریزی محیط در دوره های متاخر به عنوان رشته های جدید در این زمینه ایجاد شده اند. در معماری و شهرسازی ما به کالبد و محیط مصنوع می پردازیم و آنچه را به عنوان معمار منظر باید بدان بپردازیم، حضور عناصر طبیعی مانند: آب، زمین، گیاه و محیط طبیعی که مشتمل بر این عناصر است در فضای شهری چه نقشی می تواند ایفا کند و این قضیه می تواند عناصری را که به این عناصر وابسته هستند مانند عناصری که آب و گباه را سامان می دهند و یا عناصری که ما از آنها به عنوان مبلمان های شهری یاد می کنیم را در بر بگیرد. در حقیقت ابزار و وسایلی که لازمه تفرج و سکونت در محیط های طبیعی هستند را نیز شامل می شود. فضاهای باز خارج از محیط مصنوع که فضاهای باز شهری هستند حیطه کار معمار منظر را تشکیل می دهند.

برای توسعه معماری منظر در ایران چه باید کرد؟

اولین کار توسعه آموزشی است. این رشته باید در دانشگاه های کشور توسعه پیدا کند تا فارغ التحصیل متخصص این رشته وارد بازار کار شوند. این نقطه اول کار توسعه محسوب می شود، دومین قدم تشکیل جامعه حرفه ای و توسعه معرفی این رشته در فرهنگ و توسعه آبادانی کشور است؛ یعنی آشناسازی عموم افراد جامعه و مخصوصاً برنامه ریزان جامعه با مقوله معماری منظر می تواند نقش اساسی ایفا کند و جایگاه این رشته را در برنامه ریزی کلان کشور مشخص کند. سومین قدم طراحی و اجرای پروژه های مناسب است؛ یعنی باید پروژه های مطلوب شناسایی و به ارگان ها و ادرات دولتی معرفی شوند و سعی کنیم با طراحی پروژه های بهینه و خوب رشته را معرفی کنیم. چهارمین قدم رفع موانع قانونی و تصویب ضرورت حضور معمار منظر به عنوان عضو تیم طراحی در پروژه های کلان کشور است. نقش معمار منظر در چنین پروژه هایی باید پر رنگ باشد و ضرورت قانونی برای آن تصویب شود.

حرف آخر

هنگامی که یک رشته ایجاد می شود، دو نوع برخورد می تواند صورت گیرد: یکی برخورد هویت بخش است که این رشته بتواند خود را در قالب یک رشته حرفه ای به سایر رشته ها معرفی کند. این نوع برخورد می تواند برخورد از نوع همکاری باشد و از طریق همکاری و عضویت در تیم های طراحی رشته خود را معرفی کند و برخورد دیگر می تواند این باشد که به طور مستقل خود را تعریف کند. به نظر می رسد که برخورد از نوع اول می تواند در توسعه پایدار در آینده کمک بیشتری بکند تا اینکه ما بخواهیم به بحث های بین رشته ای دامن بزنیم و سعی کنیم هر رشته ای قطعه ای از این محیط مصنوع را طراحی کنیم و سعی در افزایش سهم داشته باشیم. به نظر می رسد که ما باید به عنوان یک عضو تیم طراحی و عضو جوامع حرفه ای مهندسی از طریق ارائه تخصص در طرح خود را به اثبات برسانیم.

"دانلود فایل های پیوست مطلب"
-----------------------------------------------------------------------------------------
مصاحبه با دکتر مجتبی انصاری، رئیس دانشکده هنر دانشگاه تربیت مدرس (64.4 KB)
       تعداد دانلود: 3
       زمان آخرین دانلود: سه‌شنبه, 1 آوریل 2014
------------------------------------------------------------------------------------------