عمارت خسروآباد در بلوار خسرو آباد «شبلی» شهر سنندج قرار دارد. این عمارت در نوع خود بی نظیر و مركز.حكومت اردلان به ویژه خسروخان اردلان بوده است. عمارت خسروآباد شاخص ترين بناى استان كردستان است كه به عنوان مقر حكومت واليان اردلان مورد استفاده قرار مى گرفت. از سال ۱۳۷۳ عملیات مرمت این بنای تاریخی آغاز گردید اگر چه در سال ۱۳۷۹ بیشترین مرمت و باز سازی این بنا انجام گردید. عمارت خسرو اباد با شماره ۱۴۹۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیده است.
این بنای تاریخی به سال ۱۲۲۳ هجری قمری توسط امان ا… خان اردلان والی ، حاکم شهیر کردستان در مساحت ۶۰۰۰ متر مربع ساخته شده است.
نظریات گونا گونی در خصوص این بنای عظیم و مقر حکومتی کردستان وجود دارد بطوریکه بعضی صاحبنطران قسمت شرقی بنا را که قصر نامیده می شود مربوط به دوران زندیه می دانند و توسعه و تکمیل آن را توسط امان ا… خان اردلان می دانند. هنگام ساخت و تاسیس کاخ خسرو آباد دژ حکومتی سنه در مرکز شهر همچنان مقر حکومتی سیاسی و نظامی باقی ماند و اعتبار خود را از دست نداد. اگر چه بعد از مدتی نیز خسرو آباد بعنوان مقر حکومت مورد استفاده قرار گردید اما بیشتر به عنوان محل تشریفات و استقبال از شاهان و محل اقامت والیان اردلان مورد استفاده قرار می گرفت بطوریکه مراسم عروسی با شکوه حُسن جهان خانم تنها دختر فتحعلی شاه قاجار با خسرو خان پسر امان ا… خان در سال ۱۲۳۲ هجری قمری د این کاخ صورت پذیرفت.هنگام ورود ناصرالدین شاه به کردستان در سال ۱۲۷۵ هجری قمری « ۱۲۳۳ هجری شمسی » در خسرو آباد برای وی خیمه دایر گردید. در سال ۱۳۱۷ قمری « ۱۲۷۵ شمسی » علی اکبر خان شرف الملک اردلان نوه امان ا… خان والی و وارث باغ و کاخ خسرو آباد این مجموعه را به میرزا صادق خان اعزاز الملک فروخت و از آن تاریخ در اختیار خاندان وی « صادق وزیری » قرار گرفت از آن زمان تا حدود ۵۰ سال پیش چندین بنا با سبک های مختلف دوره قاجار و پهلوی در این مجموعه ساخته شد که در شمال شرقی و شمال غربی و جنوب شرقی و جنوب غربی واقع شده اند.
با پی گیری مسیر آب به حوضی می رسیم مربع شکل و در پس آن سردری فاخر نمایان می شود و یادآور حوض و جوی آب باغ شازده ماهان می شود. آب این مجموعه جاری و شرب و از مجموعه قنات های تعبیه شده در روی کوه آبیدر نشات می گیرد.
در مقابل عمارت و حوض مذکور مسیر آب و چهار ردیف دختان یادآور چهار باغ اصفهان است.
طاق بزرگ سر درب اصلی باغ خسرو اباد که روبروی مقبره شرف الملک قرار داشت تخریب گردیده است درب اصلی بنا رو به حوض مرمری مربع شکل عمارت واقع گردیده و از ۴ تکه بزرگ تنه درخت گردو به سبک دروازه های قلعه های حکومتی ساخته شده است.
سنگ نوشته ورودی بنا:
در زمان دولت خاقان عهد کسری جم شوکت خیرونژاد
ظل حق فتحعلی شاه آنکه حق جابر اورنگ شهشنشاهیش داد
والی عالی امان الله خان آنکه شد با ملک و دین را اعتضاد
انکه شبهش دیده دوران ندید وانکه مثلش مادر گیتی نزاد
داد خاک خصم را روز نبرد آب تیغ آتش افشانش بباد
بهر فرزند عزیز نامیش کز قضای آسمانی دورباد
چارباغی ساخت کز لطف و صفا داغ حسرت بردل جنت نهاد
کرد در وی دلنشین قصری بنا کان چنان قصری ندارد چرخ یاد
چون بنام خسروش بنیاد کرد نام از آن رو خسروآبادش نهاد
باد یارب تا ز گلزارست انام خسرو ثانی درین گلزار شاد
الغرض چون این سرابستان تمام شد به حکم والی والا نژاد
خامه خرم بتاریخش تو شب این سرای خسروی آباد باد
سنه 1223
دو طبقه بنای سردر از بیرون قابل تشخیص است و طبقه سوم از داخل نیز به دلیل وجود درختان بلند به سختی دیده می شود. طبقه دوم سطح کمتری را اشغال می کند و در دو طرف دارای غلام گرد های ستوندار است با دیده به داخل و خارج باغ.
جهت اصلی مجموعه یعنی راستای ورودی به عمارت اصلی شرقی به غربی است و حوضی صلیبی شکل در وسط باغ قرار دارد نکته جالب توجه اینست که برخلاف دیگر باغ های ایرانی که معمولا محور حوض دقیقا بر محور ورودی و عمارت اصلی منطبق می شود این حوض از این محور فاصله دارد.
عمارت اصلی نیز سه طبقه دارد و ورود به طبقه دوم مستقیما از حیاط بوسیله ورودی ای رفیع و ستون دار با 18 پله بلند (حدود 30 سانتی متر، متغییر) صورت می گیرد. 7 پله اول منحنی ( نیم دایره) زیر سقف بیرون زده با 6 ستون احاطه می شوند و باقی بطور مستقیم در فضای داخلی عمارت قرار می گیرند. با ورود به طبقه دوم عمارت فضای باز مستطیل شکلی وجود دارد که دیگر اتاق ها و فضا ها حول آن شکل گرفته اند. حوضی عمیق با شکلی چشم مانند در وسط این فضا قرار دارد و پس از گدشتن از اتاق های مجاور در راست و چپ به بام طبقه اول دسترسی می یابیم و بوسیله پلکانی از درون مجموعه به بام طبقه دوم و از پشت دیوار ورودی ای به طبقه سوم که گویا بسته شده است. این سه طبقه از للاظ اندازه با بالا رفتن کوچکتر می شوند و نمایی پلکانی را به نمایش می گذارند که البته بخاطر ارتفاع زیاد و بلندی درختان (بخصوص در فصل تابستان) قابل دیدن نیست.
فضای مجاور عمارت اصلی (شمال غربی) خود دارای حیاط کوچک مرکزی با پنج دری های گشوده با آن دارد و حوضی 8 ضلعی کوچکی که بوسیله چهار باغچه کوچک مثلثی در 4 ضلع محاط شده است.
بیرون این حیاط کوچک در فضای اصلی باغ حوض دیگر مربع شکلی دیده می شود که در پلان ارائه شده دیده نمی شود که علت آن می تواند جدید بودن آن باشد.
مجموعه عمارت و باغ آن افزون بر دو بخش اصلی یعنی قصر سلطنتی با ورودی ستون دار در بخش غربی و ساختمان شرقی با غلام گردش ها و ایوان ستون دار مشرف بر صحن عمارت و فضای بیرونی بنا دارای فضاهای دیگری چون حمام ، اتاق قاپچیان « یا قاپوچی یعنی حاجب و دربان » و خدمتكاران است. (1)
تزئینات معماری این بنا شامل گچبری ، آجركاری ، اروسی های زیبا است. آنچه که بر اساس وضعیت ظاهری و ترکیب بنای خسروآباد قابل تامل است هم به نوع بودن بافت و ترکیب مصالح و سبک مشترک قصر،آشپزخانه ،حمام و اسطبل به انضمام دیوارهای حفاظ شرقی غربی و جنوبی می باشد که مربوط به یک دوره می باشد. سبک ارسی های موجود در قصر تفاوت قابل توجهی با قسمت شرقی بنای خسروآباد دارد و همچنین تزئینات بنای غربی با آجر و در قسمت شرقی و سر درب بیشتر از گچ بری استفاده شده است. نمای شرقی بنا از آجر و گچ بری های زیبا تزیین شده است اما دیگر بخش ها از آجر و به شکل ساده تری ساخته شده اند. (1)
معرفی عمارت خسرو آباد سنندج (549.3 KB)
تعداد دانلود: 5
زمان آخرین دانلود: شنبه, 12 می 2018
------------------------------------------------------------------------------------------