چکیده:
پيش از قرن 18 میلادی، طراحي چشم اندازها به شدت متکي بر هنر و نظرية آرمان گرايي بود و به طور مثال طبيعت را به صورت آرماني و کمال گراي آن تصور مي کردند ولي در اواخر قرن 18 میلادی ، طبيعت معناي جهان طبيعي را به خود گرفت و در نتيجه تقليد از طبيعت براي شکل دادن به آن مسخره آميز گرديد. (رهبر بهبهاني، 1382)  در ادامه، از آغاز قرن 20 میلادی، چشم انداز به عنوان مکاني که منتج از فرآيندها و عوامل شکل دهنده متفاوت است، مطرح شد. حال با توجه به رشد بيش از پيش صنعت و مدرنيته در شهرها و محيط هاي انساني و گذران بيش از دو سوم ساعات شبانه روز از عمر افراد در همين محيط هاي خارجي و بيروني، ضرورت رسيدگي به محيط زيست و کيفيت اين نوع فضاها مد نظر قرار مي گيرد که فرآيند اين ضرورت، شکل گيري شاخه هاي جديدي از علوم مختلف براي ساماندهي محيط و توجه به ابعاد گوناگون آن مي باشد(منصوري، 1383). از این رو معماری منظر را به عنوان اصلی ترین حرفه طراحی فضاهای باز بیرونی باید مورد مطالعه بیشتری قرار داد.
کلمات کلیدی: معماری منظر معاصر، Jacques Wirtz، شاخصه های  طراحی، باغ Alnwick

مقدمه:
در روند شناخت معماری منظر معاصر , یکی از اقدامات اساسی شناخت و بررسی پروژه های عمومی اجرا شده است که از سوی مردم مورد پذیرش قرار گرفته است. زیرا طراحي منظر با طراحي بر روي محيط هاي باز و وسيع مانند فضاهاي باز عمومي (ميادين شهري، پارک هاي شهري، راه هاي سبز و …) سر و کار دارد. لذا مردم به عنوان مخاطب آن از معیارهای اصلی هر پروژه موفق منظر است. در این راستا در این مقاله به شناخت وبررسی  یکی از معماران منظر آلمان Jacques Wirtz می پردازیم که یک معمار منظر موفق است که بیش از 100 باغ طراحی کرده و یکی از باهوشترین و بانفوذ ترین معماران منظر اروپا نامیده می شود.
در اینجا پس از بیان بیوگرافی و کرونولوژی آثار حرفه ای وی, یکی از پروژه های اجرایی موفق آن ( باغ Alnwick ) را بررسی و تحلیل می کنیم.

بیوگرافی و پیشینه طراحی
Jacques Wirtz متولد 1924 در شهر Schoten حومه شهر Antwerp است. وی معماری منظر را در مدرسه باغبانی Vilvoorde شروع کرد, و به عنوان یک طراح باغ شروع به فعالیت کرد, اما کار خود را به عنوان یک معمار منظر گسترش داد, پسران وی martin  و peter  در سال 1990 به وی پیوستند و شرکت طراحی ” Wirtz international” را که اکنون در بلژیک دایر است را تاسیس کردند. Wirtz طراحی های بسیار متنوع و گوناگون و بزرگی را به همراهی پسرانش انجام داده که بسیاری از این پروژه ها در بلژیک است ,  اما پروژه هایی را هم برای مشتریان خصوصی و دولتی در آمریکا, فرانسه, اسپانیا, پرتغال و …  دارند.
وقتی که وی 12 سال داشت , خانواده وی از Antwerp  به مکانی در حومه شهر جابجا شدند , جایی که وی عمیقا تحت تاثیر زیبایی طبیعت حومه شهر قرار گرفت. پس از آنکه معماری منظر را در مدرسه باغبانی vilvoorde  به اتمام رساند,  مشغول به پرورش و فروش گلها و حفظ باغهای محلی کرد . اوکار خود را از یک چرخ دستی شروع کرد و به پرورش گل برای گلفروش ها و مراقبت از باغها مشغول شد. او کارهای کوچک بسیار زیبایی داشت, اما بسیار دیر موفق به دریافت پروژه های برجسته شد.
در سال 1950 وی اولین باغ کامل خود را به سبکی که نشات گرفته از باغهای زمان کودکی اش بود طراحی کرد. طرح  Wirtz در نمایشگاه Expo 70  در اوساکا ی ژاپن به عنوان یکی از طرحهای برتر برنده شد که نه تنها وی را به عنوان یک معمار منظر موفق به دنیا معرفی کرد بلکه این شانس را بدست آورد که به طور مستقیم از باغهای ژاپن دیدن کند , که ترکیبهای خوش منظره و بدیع باغهای ژاپن  بر وی تاثیر عمیق گذاشت. پس از آن بود که وی مشتریان بزرگتری یافت و دامنه طراحی هایش وسعت پیدا کرد.

شاخصه های طراحی:
Wirtz  کار خود را به عنوان یک معمار کلاسیک آغاز کرد, اما پس از طراحی های ممتدی که انجام داد , صاحب ویژگی مشخصی در پروژه هایش شد. نمی توان به صراحت گفت که یک سبک ویژه در کارهای wirtz  وجود دارد, اما یک مشخصه و  ویژگی بسیار قوی بر سایت های وی حاکم است؛ استفاده بسیار هنرمندانه از پرچین ها.
وی به جای پنهان کردن حصار های طبیعی , آنها را آرایش می کند و به جای توجه به المانهای انسان ساخت که بسیاری از باغهای مدرن را زیبا می کند به کاشت گلها , سبزه , درختان هرس شده , پرچین و آب توجه زیادی دارد . او به عنوان یک طراح آشنا به گیاهان , باغچه های گل بسیاری را که معمولا در آکس اصلی دید قرار ندارند , طراحی می کند که زیبایی و مکان یابی آنها مورد توجه بسیار قرار می گیرند . در یک عبارت می توان گفت کهWirtz  دارای گرایش مجسمه سازانه به استفاده از گیاهان همیشه سبز ( به عنوان پرچین ) و گرایش نگارگرانه در استفاده از گلها است.
او از گیاهان همیشه سبز برای ایجاد پرچین های موج دار و منحنی استفده می کند که بدین ترتیب در تمام طول سال  یک منظر سبز وجود دارد و البته آنها را با یک پالت رنگی از گیاهان خزان دار ترکیب می کند تا منظره ای بدیع خلق کند .  ابزار دیگر وی در طراحی فضاهای باز استفاده از چمن است ولی نه فقط به عنوان یک عامل زینتی , بلکه به عنوان یکی از ساختارهای اصلی فضای سبز ؛ به عنوان مثال از چمن به عنوان یک حاشیه نرم در تضاد با  یک ساختمان مدرن با سازه آهنین یا در جایی دیگر به عنوان یک مرز گیاهی بین یک باغ و زمین کشاورزی که در مجاورت آن قرار دارد استفاده می کند.

“ a garden that is not beautiful in winter is not a beautiful garden “
عقیده Wirtz  در آن است که یک باغ باید در تمام فصول بی عیب و کامل باشد به طوریکه می گوید: ” یک باغ که در زمستان زیبا نباشد یک باغ زیبا نیست. ” متریالی که وی در این زمینه استفاده می کند شامل درختان با شاخه های قوی است که حتی بدون برگ هم دارای فرم زیبایی هستند , همچنین از پرچین های ممرز استفاده می کند زیرا در زمستان برگهای آن به رنگ مسی در می آید که نور رنگ پریده زمستانهای بلژیک را منعکس کرده و افزایش می دهد. ( بهترین راه حل برای مکانهایی است که دارای زمستانهای طولانی و افسرده کننده است). ” وقتی که نور ضعیف تر است , آنها شروع به درخشیدن می کنند. ”
به عبارتی می توان چنین بیان کرد که آثار Jacques Wirtz  به طور کمی دارای ابتکار در استفاده از فرم , مصالح و رنگ است و بیشتر ملهم از سنت و هنر باغ آرایی است . استفاده از فرمها و درخت آرایی به طور ماهرانه ای دارای یک زبان سنتی است که ما را به یاد درخت آرایی در قرون قبل می اندازد ؛ کما اینکه از تحریف های سبک التقاطی دوری کرده است : لبه ها که به شکلهای هندسی طراحی شده , به جای ترکیب های معمولی در سایر باغها نقش بازی می کند؛ شمشاد هایی که در لبه ها کاشته شده اند به فرمهای هندسی ساده در آمده و توسط ردیفی از درختان احاطه شده اند .  حتی او در طراحی هایش صحنه هایی از باغهای سنتی را تکرار می کند, مثل بستر گل رز, باغ سبزیجات و زمینهای بازی. نتیجه یک ترکیب معماری متعادل و سازمان دهی شده است که نامتناقض با اصول باغهای تاریخی و سنتی است(Nicolin , 2008).

 معرفی و تحلیل پروژه Alnwick Garden
این باغ در شمال شرقی انگلستان در شهر Alnwick  قرار دارد. این شهر یک شهر تاریخی و توریستی زیبا است که دارای جاذبه هایی زیادی می باشد, از جمله قلعه Alnwick و کتابفروشی هایی که از بزرگترین کتابفروشی های دست دوم کشور هستند. سایتی که باغ Alnwick  در آن قرار دارد, دارای یک تاریخچه رنگارنگ است؛ دوک های ناحیه Northumberland  باغی را برای قلعه Alnwick  که محل سکونت آنها بوده ایجاد کردند و در طی زمان به بسط و گسترش آن پرداختند.

• اولین دوک Northumberland طراحی سایت متصل به قلعه را انجام داد که به  Capability Brown معروف است, امروزه منظره زیبایی از این محدوده از خانه های درختی که در این باغ موجود است دیده می شود .
• دوک سوم که دارای کلکسیونی از گیاهان بود, بذر گیاهان را از سراسر دنیا جمع آوری می کرد و آناناس را در گلخانه باغ پرورش داد.
• در میانه قرن 19 دوک چهارم یک باغ ایتالیایی را احداث کرد که دارای یک دروازه ورودی آهنین فرم دار venetian  بود که امروزه به حالت اول آن بازسازی شده و در ورودی باغ زینتی قرار گرفته است. (ornamental garden) همچنین در آنجا یک هنرستان موسیقی بزرگ وجود داشت که امروزه نمایشگاه ( پاویلیون ) باغ در آنجا دایر است. در پایان قرن 19 این باغ  تبدیل به باشکوه ترین باغ شد مملو از درختان سرخدار هرس شده و مسیرهایی پوشیده با درختان مرکبات (لیمو) و باغچه هایی از گل.
• در طی جنگ جهانی دوم این باغ تخریب شد و پس از آن در طی قرن بیست پیرو فلسفه حاکم بر جامعه باغ تعمیر نشد و به حالت اول خود بازنگشت.
• Jane percy دوازدهمین دوشس Northumberland  شخصی بود که باغ را در سال 1997 مملو از شکسته های آجر و سنگ و خار یافت. بلافاصله وی به قدرت جادویی باغ پی برد و به این نتیجه رسید که این باغ منتظر به بازگشت به حیاط است و آنجا را به عنوان یک باغ عمومی بزرگ که مملو از افراد است , تصور کرد. دوشس باغ را به کمپانی Alnwick Garden  اهدا کرد و Jacques wirtz  و پسرانش را به عنوان تیم طراحی انتخاب کرد. در واقع وی برای زنده نگه داشتن این باغ, آنرا تبدیل به یک مکان عمومی برای استفاده عموم مردم قرار داد.

دوشس خواهان طراحی باغ به سبک مدرن بود , وی اختیار طراحی را به طور کامل به Wirtz سپرد اما خواهان وارد کردن نور و آب در باغ بود . طراحی آنها ترکیب فریبنده ای از فضاهای آرام و شلوغ در کنار هم است که بوسیله ساختارهایی سبز  از هم منفک شده اند. Alnwick در سال 2001 افتتاح شد و شامل آبنمای اصلی , باغ رز و باغ زینتی است و قسمتهایی همچون لابیرنت و باغ گیاهان سمی نیز در حال احداث است.
قلعه Alnwick  که محل زندگی اجداد دوشس بوده, محل اکران قلعه هاگوارتز در فیلم هری پاتر است , به طوری که پس از اکران فیلم تعداد بازدید کنندگان از باغ و قلعه افزایش یافت.

توضیح قسمتهای مختلف باغ:
عمارت کلاه فرنگی : (pavilion  ): دروازه طاقدار که به سمت باغ راه دارد به سمت تراس پاویلیون باز شده که به آبنمای اصلی دید دارد. تراس سرپوشیده توسط باریکه های نوری که در پیاده رو آن می رسد, روشن می شود, در آنجا میز و صندلی هایی برای نوشیدن قهوه وجود دارد.

آبشار عظیم : وقتی که از دروازه های ورودی باغ وارد می شویم , دید ما به سمت قسمت میانی باغ یعنی آبشار اصلی منتهی می شود .  حجم عظیمی از آب به صورت مجذوب کننده ای اجرا می شود , این آبشار , بزرگترین آبنمای موجود در کشور است . در هر دقیقه 72600 گالن آب از 21 پمپ فرو ریخته می شود ,  فواره آب در هوا پرتاب می شود و به سمت تراسی که کودکان زیر آن می دوند, می ریزد.
آبنمای اصلی توسط  آلاچیق هایی از ممرز احاطه شده که فرم دیواره سنگی را منعکس می کند و دارای بازشوهایی به سمت آبنمای اصلی است. دورتر از آلاچیق ها , جوی ها و استخرهای کم عمق قرار گرفته اند. آبنما از نوعی سنگ محلی موجود در منطقه احداث شده و در اتاق پمپاژ توسط کامپیوترهایی موقعیت تجهیزات کنترل می شود. آب دوباره تصفیه می شود و استفاده می شود.

باغ تزئینی : در قسمت بالایی آبنمای اصلی باغ تزئینی قرار گرفته که سراسر با گیاهان پر شده است. در اینجا ترکیبی پیچیده از گیاهان , نور , سایه و آب ایجاد شده است. پس از سپری مسیر پیاده را که با lavender های بنفش و درختان میوه احاطه شده به مکان زیبایی می رسیم که می توان در آنجا نشست و از آفتاب استفاده کرد.
در مرکز باغ تزئینی به یک استخر جوشان می رسیم که جوی هایی از آن ادامه می یابد و حول باغ می گردد و به دو باغ کوچک رمز آلود می رسد.

باغ گیلاس:  در سمت دیگری از آبنمای اصلی در یک شیب ملایم باغ گیلاس با صدها درخت Taihaku cherry  قرار دارد . این درخت به دلیل شکوفه های بزرگ و سفیدش مشهور است وAlnwick  تنها باغی در انگلستان است که به این تعداد زیاد درختان گیلاس را دارد . در زیر این درختان حدود دویست گل  لاله کاشته شده , هر درخت گیلاس از این باغ به یک شخصیت خاص یا روز یا اتفاق ویژه اهدا می شود.

 همچنین این باغ قسمتهای دیگری همچون لابیرنت بامبو , باغ گل رز , باغ گیاهان سمی و … دارد که هنوز در حال ساخت می باشد و ما در اینجا تنها به ذکر اسامی آنها اکتفا کرده ایم.

نقشه باغ alnwick

 نتیجه گیری:
Jacques  Wirtz  که طراحی های خود را به عنوان یک معمار کلاسیک آغاز کرد , به دلیل اشتغالش به کاشت و پرورش گلها بسیار هنرمندانه از قابلیت های هر گیاه استفاده کرد و ترکیب ماهرانه ای که در گزینش و کاشت نوع گیاهان داشته , به طرحهای وی یک ویژگی خاص بخشیده است. او چنین بیان می کند که در طراحی هر فضا حفظ روحیه آن فضا و حتی تقویت ویژگیهای آن از اولویت های طراحی وی است. وی اضافه می کند یک طراح منظر نباید امضای شخصی خود را به فضا اضافه کند , بلکه طبق ویژگیهای موجود در هر سایت باید طراحی کرد. اما با نگاهی به پروژه های وی , شاید بتوان گفت در تمام طراحی های او این امضای شخصی موجود است.

منابع:

1. رهبر بهبهاني، شبنم. 1382. “تعريف منظر و منشأ آن”. گزارش طرح پژوهشي، دانشکده هنرهاي زيبا. دانشگاه تهران.
2. منصوري، سيد امير. 1383. “درآمدي بر شناخت معماري منظر”. فصل نامه باغ نظر. شماره 2

لیست منابع لاتین:
Pierluigi Nicolin, Francesco Repishti , (2008 ) , Dictionary of todays landscape desingners , italy

لیست منابع اینترنتی:
www. Metropolis mag .com
www. Florance boogaerts .com
www. Alnwick garden . com
www. Wirtz international .com