گیاهان دو ساله
گیاهان دو ساله که در آرایش فضای سبز کاربرد دارند عموما” نسبت به سرما مقاوم هستند و گیاهان دو ساله مقاوم نامیده می شوند. معروف ترین گیاهان دو ساله در کشور ما عبارتند از گل صدفی، فراموشم مکن و برخی از گونه های شب بو و گل مغربی . بذور این گیاهان اگر در بهار و پس از گذراندن یخبندان های احتمالی در فضای آزاد کاشته شوند، در بهار یا تابستان آینده به گل خواهند نشست. در شرایط آب و هوایی تهران برخی از باغبانان بذور گیاهان دو ساله را در شهریور ماه می کارند و بعلت طولانی بودن فصل پاییز، گیاه فرصت کافی برای رشد و نمو داشته و می تواند خود را برای خواب زمستانی آماده سازد. گاهی دیده می شود که بذور گیاهان دو ساله گه در بهار کاشته می شوند ، در پاییز گلدار شوند. باغبانان در این موقع اصطلاح ” گول خوردن ” گیاه را بکار می برند. گلدار شدن گیاه دو ساله در سال اول ناشی از حرارت ، بیش از حد هوا در اواسط تابستان است که رشد گیاه را متوقف نموده و در حقیقت فصل رشد را به دو نیم فصل رشد تبدیل می نماید. گیاهان یکساله و گیاهان پایا نیز در تابستان از آسیب حرارت شدید در امان نیستند و رشد آنها در ماههای گرم متوقف می شود و با تعدیل حرارت در پاییز رشد دوباره آغاز شده و تک گلهایی بر روی شاخه ها ظاهر می شوند و حتی گلهایی نیز بر روی درختان میوه بوجود می آید که موجبات تعجب بیننده را فراهم می آورد.
در شرایط آب و هوایی تهران بعلت وجود تابستانهای گرم دوره فصل رشد عملا” از مناطق سردسیر و ییلاق کوتاهتر است. در مناطقی ییلاقی با تابستانهای ملایم ( حداکثر حرارت 32 درجه سانتیگراد ) فصل رشد یکنواخت و ادامه دار و در نتیجه طولانی تر است.
گیاهان دو ساله در سال اول رشد، گیاهی کوتاه و بدون گل بوده و جلوه زیبایی ندارند. لذا برخلاف گلهای یکساله باغچه های حاشیه ای مکان مناسبی برای کاشت آنها بشمار می روند. این گونه گیاهان را می توان در باغچه های میانی نیز براحتی در میان گلهای یکساله در مکانهای مناسبی قرار داد و در سال بعد از زیبایی گلهای آنها لذت برد. که در صورت محدودیت شدید نور در باغچه های حاشیه ای روش اخیر بیشتر قابل توصیه است. در طراحی فضای سبز می توان از گیاهان دو ساله و حتی برخی از گیاهان پایا بمانند گیاهان یکساله استفاده نمود. در این صورت می بایستی گیاه گلدانی و یا نشاء گل ، سال اول را در محل خزانه پرورش گل گذرانیده باشد.
از گیاهان یکساله و دو ساله بخاطر عادت پرگلی آنها در رنگ آمیزی باغ استفاده می شود . بسیاری از این گیاهان در تمامی فصل رشد و تا اولین یخبندان شکوفا هستند . مکانهای خالی در باغ ، بخصوص حاشیه باغچه ها را می توان با گلهای یکساله آرایش داد. از این گیاهان می توان در تزئین گلدانهای بزرگ و مرتفع در کنار پنجره ها و پلکانها ، در سبدهای آویزان گل و دیگر گلجای ها استفاده نمود.
گلهای این گیاهان از جمله نخود گل ، همیشه بهار ، انواع شب بو ، مینای بهاره ، گل میمون ، کوکب کوهی و سیاه دانه بعنوان گل بریده در ظروف آب نگهداری می شوند و جهت تزئین اماکن سرپوشیده مصرف می شوند لذا اگر محوطه باندازه کافی بزرگ باشد، می توان مکانی کاملا” آفتابگیر را برای پرورش گل این قبیل گیاهان در نظر گرفت و در تمامی دوران فصل رشد از گل بریده این گیاهان استفاده نمود. مناسبترین زمان برداشت صبح زود قبل از طلوع کامل خورشید و زمانی است که یک سوم غنچه ها شکفته شده باشند.
گیاهان یکساله مانند اطلسی و فلوکس و برخی از گونه های شمعدانی ( ژرانیوم ) را می توان در زمستان بداخل منزل برد و در زمستان نیز از گلهای زیبای آنها لذت برد البته این کار کمی مشکل است ، نخست باید گیاهان یکساله گلدانی را تمیز نموده و ساقه ها و برگ های خشک شده و همچنین گلهای پژمرده را قبل از مرحله بذر دهی حذف نمود. برخی از گیاهان مانند نخود گل ، گل عسلی ، لوبلیا و لیناریا اگر در این مرحله پس از خاتمه دوران گلدهی هرس شوند ، درحقیقت جوان شده و بار دیگر شکوفا خواهند شد. پس از انجام مراحل جوان سازی گیاه می توان آنرا بداخل فضای سبز سرپوشیده ، آفتابی و گرم منتقل نمود.
گیاهان یکساله بخاطر عادت پرگلی خود در طراحی فضای سبز بسیار با ارزش محسوب می شوند بخصوص انواع اصلاح شده آنها که پاکوتاه ، رنگارنگ و پر گل می باشند . این گیاهان نسبت به آفات و بیماریهای گیاهی تا حد بسیار زیادی مقاومند ولی غذای خوبی برای راب و حلزون بشمار می روند لذا نشاه های جوان را بایستی در برابر این آفات محافظت نمود.
گیاهان چند ساله فضای سبز
در این گیاهان از جوانه زدن بذر تا تولید گل ممکن است یکسال یا چند سال بطول انجامد ولی برعکس دو گروه پیشین پس از رسیدن بذر ازبین نمی روند و سالیان متوالی تولید گل و بذر می کنند بعنوان مثال گل کوکب.
در گلهای چند ساله معمولا” فقط قسمتهای زیر زمین گیاه دائمی هستند و اندامهای هوایی آنها اغلب یکساله بوده و در زمستان ازبین می رود و گیاه در بهار تولید شاخ و برگ جدید می نماید. لذا درخصوص آنهایی که ریشه های حساس به سرما دارند لازم است در اواسط پاییز با یک خاکپوش ( مالچ) مثل خاکبرگ ، خرده برگ ، کمپوست ، کاه و…. روی بستر خاک حفاظت ریشه ها را از سرما پوشانده شود. در گیاهان جنس تمشک از جمله خود تمشک ریشه ها دائمی بوده و ساقه ها دوساله هستند. در درختان و درختچه های زینتی خزان دار ریشه و ساقه چند ساله و برگها یکساله هستند و در درختان و درختچه های همیشه سبز ریشه ، ساقه و برگها چند ساله هستند.
در برخی طبقه بندیها گیاهان دارای پیاز، پیاز توپر، ساقه زیر زمینی و ریشه گوشتی نیز جزء گیاهان چند ساله قرار می گیرند زیرا در این گیاهان نیز اندامهای هوایی در زمستان ازبین می رود و اندامهای زیرزمینی یا در زمین باقیمانده و یا آنها را از خاک بیرون آورده و در محیط مناسب نگهداری می کنند تا پس از سپری شدن زمستان مجدداً در زمین کاشته شود. از این گروه گیاهان می توان به نرگس ، گلایول ، زنبق و کوکب اشاره کرد.
نام فارسی: زنبق دشتی
نام علمی: Hemerocallis fulva kwanso
نام انگلیسی: Twany Daylily
خانواده:Liliaceae
مشخصات ظاهری: از دور به شکل گیاهان خانواده گرامینه به نظر می رسد
ارتفاع بوته:به 60 سانتیمتر می رسد
برگ: طویل و به رنگ سبز روشن است که در اوایل پاییز می ریزد به طوری که خاک در فصل زمستان برهنه می ماند . دارای برگهای متعدد و کشیده و باریک
گل: دوتایی و به رنگ قرمز تا نارنجی و شیپوری شکل
زمان گلدهی: تابستان
نیاز اکولوژیکی: در سایه یا افتاب ، خاک خوب یا ضعیف هر دو بخوبی رشد می کند و نیاز به مراقبت ندارد
کاربرد: برای کاشت در حاشیه ها ، کنار جاده ها و خیابانها ، در کنار نهر آب و در باغهای صخره ای و در جاهای مرطوب مناسب است.
تکثیر : ا طریق تقسیم بوته در اسفند ماه ، گیاهان تقسیم شده در همان سال اول گل می دهند.
نام فارسی:کوکب کوهی
نام علمی:Rudbeckia spp.
نام انگلیسی: Coneflower
خانواده: Asteraceae (Compositae)
طول دوره زندگی: یکساله ، دو ساله ، دائمی
ارتفاع بوته: تا 150 سانتی متر
فواصل کاشت : 40 تا 60 سانتی متر
شرایط خاک : ( از نظر رطوبت ) : با زهکشی خوب
نوع خاک :با حاصلخیزی متوسط ، ترجیحا” سنگین
شرایط نور:آفتاب – سایه – افتاب
مقاومت به سرما : دارد
زمان و روش تکثیر: از طریق کاشت بذر در اواخر اسفند ماه در خزانه و انتقال آن در بهار به زمین اصلی و یا اینکه کاشت بذر در فروردین ماه در هوای آزاد تکثیر می شود. همچنین تقسیم بوته در پاییز ( مهرماه ) و یا اواخر زمستان و اوایل بهار نیز متداول می باشد.
رنگ گل : قرمز مایل به ارغوانی ، زرد طلایی، بنفش که در مرکز مخروطی شکل و به رنگ قهوه ای ، سیاه و یا سبز می باشد.
زمان گلدهی:دوره طولانی از تابستان تا پاییز
کاربرد : جهت حاشیه ها ، گل شاخه بریده ، تپه های گل و جلوی درختچه های پا بلند و نیز باغهای جنگلی ، گونه های یکساله مناسب برای باغچه ها
مراقبت ها : پس از پژمردن گلها بایستی برای زیبایی بیشتر آنها را قطع نمود . استفاده از قیم در موارد لازم می باشد
مشخصات ویژه : در هر متر مربع 2 گیاه کافی است . این گیاه معمولا” دائمی است ولی برخی از آها همانند گیاهان یکساله کشت می شوند که معروفترین گونه آن ( کوکب کوهی R. hira است . این گیاه اخیر دارای گلهایی به رنگ زرد طلایی تا قرمز پر رنگ متمایل به می باشد.
سایر گون ها عبارتند از : (Black- eyed susan ) R. fulgida ( گونه دائمی )R. hira (Black- eyed susan )(Syn. R. گونه دوساله یا چند ساله با دوره زندگی که اغلب بصورت یکساله کشت می شود ) R. herbstsonne ( گونه دائمی) (Syn.Echinacea purpurea ) R. p ،( گونه دائمی ، دارای گلهای قرمز مایل به ارغوانی مخروطی شکل قهوه ای طلایی).