مقدمه:
معماری منظر هنر برنامه ریزی، طراحی، مدیریت، حفاظت و احیای زمین، علم طراحی ساختارهای باز و نیمه باز، انسان ساخت یا طبیعی است. عرصه ی این حرفه طراحی، برنامه ریزی سایت، احیای طبیعت، برنامه ریزی و طراحی شهری، پارکها و محیط های تفریحی و … را در بر می گیرد.
«این دانش سعی در درک ارزش ها و زیبایی های طبیعت و قابلیت های محیط دارد، تا در قالب طرح و نگرشی نو راهکارهای استفاده  بهینه از آن و چگونگی تجدید حیات محیط رادر مقیاس خرد و کلان جستجو کند. »
برنامه ریزی منظر نوعی برنامه ریزی برای مدیریت هوشمند و به کارگیری گستره زمینی به منظور تامین زندگی اطمینان بخش برای انسان ها، گیاهان، جانوران و منابع موجود در آن شناخته می شود. این نوع از برنامه ریزی در برخورد با تغییرات و تحولات موثر بر مسا یل محیط و منظر تلاش دارد تا با نا بسامانی ها ی موجود در مناظر شهری مقابله کرده و در برابر آنها راه حل مناسب ارایه دهد .
از دیدگاه معماری منظر عدم تعادل و پایداری محیط،عدم هماهنگی طرح با الگوهای طبیعی، از بین رفتن چرخه های طبیعت و یا محیط بدون ویژگی های انسانی، محیط آسیب دیده محسوب می گردد.
آسیب ها عبارتند از کلیه مسایلی که به سبب عدم برنامه ریزی یا مدیریت صحیح انسان منجر به خسارت مالی، ساختاری، انسانی، هویتی و … می گردند.

واژگان کلیدی: سوانح طبیعی، برنامه ریزی محیط، حفاظت و احیا محیط، منظر شهری، آسیب های محیطی.

اهمیت و ضرورت حضور معماری منظر در برخورد با آسیب های محیطی:
امروز شهرهای بزرگ جهان در معرض آسیب ها و معضلات فراوانی هستند که به نحوی ناشی از فعالیت های انسانی (حضور انسان) می باشند. به طوریکه حتی مناطق دور افتاده  نیز تحت تاثیر قرار گرفته اند، علاوه بر آن مخاطرات و سوانح طبیعی، به سبب عدم برنامه ریزی صحیح هر ساله خسارت های زیادی را به بار می آورند.
از آنجاییکه از یک سو سوانح طبیعی در بستر طبیعت اتفاق می افتد و از سوی دیگر زیر ساخت های بشری در بستر طبیعت طراحی واجرا می شوند، معماری منظر با بهره گیری از ابزارها و مولفه های مطالعاتی، طراحی و اجرا می تواند پاسخگوی سوال ها و نیاز های بسیاری در زمینه کاهش آثار آسیب ها باشد.
معماری منظر از یک سو به مطالعات ارزیابی، احیا، و روانشناسی محیط و دیگر مولفه ها در حیطه علوم محیطی می پردازد و از سوی دیگر با نگاهی به علوم معماری و مسایل ساخت و ساز، به روساخت ها و زیر ساخت های مصنوع بشری می پردازد.

آسیب شناسی:
هدف از مطالعات آسیب شناسی شناخت آسیب های وارد شده و تعیین عوامل آسیب رسان می باشد. و اولین گام در جهت یافتن پاسخ هایی برای حفظ و احیای سایت و برسی امکان برگرداندن آن به تعادل یا  انطباق آن با شرایط روز و نیاز های جدید می باشد.
مطالعات آسیب شناسی بر پایه ی مشا هدات عینی و برسی های فنی و تجربی استوار است. به عبارت دیگر درست دیدن و پس از آن بررسی و نتیجه گیری کردن صحیح برای آسیب های وارده بر سایت،  مهترین گام در آسیب شناسی سایت به شمار می رود. البته طبقه بندی صحیح یافته ها و قابلیت برگشت پذیری از بررسی های فنی به مشاهدات عینی که از خصوصیات یک فرایند است، بر نتیجه گیری صحیح تاثیر چشم گیری می گذارد.
ابتدا به مشاهده و تعیین و تفکیک نوع آسیب ها می پردازیم. به ازای هر آسیب در سایت حتما عامل آسیب رسانی موجود بوده، بنابراین پس از تعیین آسیب ها به شناسایی و طبقه بندی عوامل آسیب رسان پرداخته، و بر اساس آن آسیب ها را اولویت بندی می کنیم.

پس از شناسایی آسیب ها و عواملی که به آسیب می انجامد باید برای ساماندهی آسیب ها چاره اندیشی کرد، در این مرحله هدف از ساماند هی و رفع آسیب ها بسیار مهم وحیاتی است. مثلا هدف باز گرداندن سایت به شرایط پیش  از آسیب، یا تثبیت وضع موجود و جلو گیری از عدم تعادل است و یا دستیابی به راهی که سایت را در مجموعه شرایط جدید به تعادل و کاربری های جدید وا می دارد.
به طور خلاصه می توان گفت مطالعات آسیب شناسی شامل مراحل زیر می باشد:
– شناخت ( مطالعات محیط کالبدی، طبیعی، جغرافیایی، انسانی، اجتماعی و … و به همراه مستند سازی آنها )
– تجزیه و تحلیل وارزیابی ( تعیین نوع آسیب ها، اثرات آنها بر محیط و بستر و اولویت بندی آسیب ها )
– راه کارها

پس از انجام مراحل فوق به منظور عملی شدن طرح و راه کار ها، نیازمند یک برنامه زمان بندی هستیم که می توان آن را در سه بازه زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت، و با توجه نوع و شدت آسیب تقسیم بندی کرد.

انواع آسیب ها از دید معماری منظر:
انواع آسیب ها را از دیدگاه معماری منظر در دو دسته کلی می توان بیان کرد:
سوانح طبیعی – نتیجه یک فرایند
زلزله
سیل
سونامی
یخبندان
آتش سوزی
خشکسالی
فرسایش
آسیب های انسانی ( نتیجه رفتار و حظور انسان و اجتماع )
ساخت و ساز
تولید آلودگی و زباله
میزان مصرف
آسیب های فرهنگی و اجتماعی

آسیب ها یا سوانح طبیعی:
به عنوان واقعیتی موجود و ممکن از ارکان جدایی ناپذیر نظام طبیعت هستند که به صورت مستقیم و غیر مستقیم بر سازمان فضایی، کالبدی و تعاملات اجتماعی و اقتصادی موثر می باشند. در واقع سوانح طبیعی به خودی خود، فاجعه یا بلا نیستند، بلکه نا کارآمدی و ضعف انسان و ساختار های انسانی در برخورد و رویارویی با آنها منجر به فاجعه می شود.

 تاثیرات ساختاری آسیب های طبیعی بر منظر:
 الف) تاثیر سوانح طبیعی بر سیمای زمین و منظر: به لحاظ بستر، پدیده های طبیعی تاثیرات قابل توجهی بر ساختار و سیمای طبیعت دارند. از طرف دیگر خود این پدیده های طبیعی ( سوانح ) در مقیاس کلان ناشی از تغییرات ساختاری عناصر طبیعی است و در واقع بروز پدیده های طبیعی ضرورت ادامه پایداری این فرایند است.
تاثیر سوانح طبیعی بر منظر در دو مقیاس خرد و کلان قابل بررسی می باشند. در مقیاس کلان یکی از عوامل اصلی که می تواند دستخوش تغییر شود شکل زمین می باشد، که از جمله مهمترین عوامل مرتبط با برنامه ریزی و طراحی منظر محسوب می گردد. در مقیاس کلان عکس های هوایی قبل و بعد از آسیب می توانند کمک موثری در ارزیابی و تجزیه و تحلیل آسیب ها به حساب آیند.
از جمله تغییرات شکل زمین می توان به موارد زیر اشاره کرد:
– حذف یا اضافه شدن عناصر طبیعی در منظر: در زمین لرزه های شدید در اقیانوس ها و کناره های ساحلی جزایر موقتی به وجود می آید، و یا دریاچه هایی که پس از سونامی یا سیل به وجود می آیند.
– جابه جایی منظر: انعطاف پذیری پوشش گیاهی و حرکت توده های گیاهی با توجه به توپوگرافی جدید زمین، تغییر خط ساحل و یا بالا آمدن بستر های مرجانی و لایه های سنگی، گسترش خشکی در طول ساحل و …
– روان روی و ریزش منظر: این حالت در مجاورت دریا ها و دریاچه ها در هنگام زلزله رخ می دهد، مجموعه منظر سست شده و به صورت روان در می آید.
– تغییرات شکل زمین به واسطه ایجاد تغییرات در گسل ها: زلزله می تواند انواع متفاوتی از گسل ها را بوجود آورد و یا گسل های موجود را دستخوش تغییر کند.
– شکسته و لایه لایه شدن منظر بر اثر زلزله
و اما تاثیر سوانح بر منظر در مقیاس خرد می تواند شامل مواردی چون نشست های موضعی، آبگرفتگی ها و زیر آب رفتن ها، جا به جایی و تخریب عناصر ثابت منظر ، تخریب لایه گیاهی و انهدام درختان باشد.
ب) تاثیر منظر بر سوانح طبیعی: شامل تاثیری که طراحی های منظر و طرح های توسعه شهری در جهت کاهش یا افزایش اثرات سوانح خواهد داشت می باشد. به عنوان مثال ساخت و ساز در حریم رود ها یا بر روی گسل ها که موجب افزایش آسیب ها در هنگام بروز سانحه می گردد.
اکنون برای نمونه از میان پدیده های طبیعی که می تواند منجر به آسیب شود، به اختصار به بررسی دو مورد سیل و زلزله می پردازیم. این دو مورد از اهمیت ویژه ای در برنامه ریزی منظر بر خوردار هستند و در ایران نیز تا کنون سبب به بار آمدن خسارات فراوانی بوده اند.

زمین لرزه:
زمین لرزه به خودی خود یک پدیده طبیعی است که با تناوب های زمانی کوتاه و بلند و با شدت زیاد وکم دایما نقاطی از کشور ما را مورد هدف قرار می دهد. (ایران بر روی یکی از دو کمر بند لرزه خیز جهان موسوم به آلپا قرار گرفته) و تنها راه مقابله با آن پذیرش منطقی آن است .
زمین لرزه به خاطر تفاوت هایش با سایر عوامل  طبیعی آسیب، از اهمیت خاصی برخوردار است. این تفاوت ها عبارتند از: قدرت تخریب زیاد، زمان کوتاه اثر وقوع، حوزه تخریب وسیع (ده ها و شاید صد ها کیلومتر مربع) و پیش بینی دشوار.
پیش بینی ها :
– آموزش افراد در معرض خطر.
– ایجاد سازه هایی با مقاومت کافی در برابر زمین  لرزه.
– استفاده از نقشه گسل ها، نقشه جنس سنگ، خاک بسترو… .
– اختصاص دادن کاربری های خاص برای سایتهای مستعد زلزله.
– طراحی محلات به صورت مجزا.
– راههای دسترسی به گونه ای پیش بینی شود که با ریختن آوار همه جا مسدود نشود.
– خطوط حیاتی پیش بینی شود (این خطوط حیاتی به مراکز اسکان موقت منتهی شود.)
-ساخت بیمارستان ها، آتش نشانی ها و ساختمان های با تمرکز بالای جمعیت (ساختمان های حیاتی)، با مقاومت بالا.
– گرد آوری اطلاعات آماری زمین لرزه ها وچیدن آنها روی نقشه ها.
– وضع مقررات و کدهای محلی و به دنبال آن نظارت اصولی براجرای مقررات.
– توجه به نسبت ارتفاع بناها در مقایسه با عرض خیابانها.
– رعایت شکل مناسب ساختمان ها.
– نصب علایم راهنما در مسیرهای تردد.
– طراحی بافت متناسب با الگو و اندازه قطعه بندی اراضی در پر وخالی درون هر قطعه.
– کاربری هایی با فضای باز به تعداد کافی و فواصل مناسب از بافت های مسکونی.

رویکرد معماری منظر:
– شناسایی و ارزیابی قابلیت های منظر طبیعی پس از سانحه و استفاده از این منابع به منظور ساماندهی منظر.
– استفاده از آوار به عنوان مصالح طراحی.
– مکان یابی، برنامه ریزی و طراحی صحیح قبل از سانحه.
– برنامه ریزی سطوح سبز.
– مکان یابی محل تمرکز فعالیت ها.
– طراحی فضاهای باز عمومی به صورت چند عملکردی.

 سیل:
سیلابی است.
سیل در تمامی نقاط کره زمین می تواند رخ دهد. در مسیر رود ها و مجاری موقت عبور آب پس از یک بارندگی شدید که فرصت کافی برای جذب ندارد، مقدار دبی رودخانه به سرعت افزایش یافته و در نتیجه آب از بستر عادی خود سر ریز میکند. برخی از اثرات تخریبی سیل ها را میتوان مرگ و میر انسان ها، فرسایش، اختلال در رفت وآمد و فعالیتهای اجتماعی اقتصادی، فرونشست و … یاد کرد. مبنای انتخاب روشهای مقابله با سیل، دوره بازگشت سالیانه آن است که برآورد دبی و سطح سیلابی است که در یک دوره مشخص (دوره10-25-50-100ساله) امکان وقوع آن وجود دارد.
عوامل اصلی ایجاد سیل را می توان شامل دو دسته عوامل طبیعی چون بارش و عوامل انسانی مانند از بین بردن پوشش گیاهی،  دستکاری مسیل ها، اسکان در حریم رودخانه ها و … دانست.
– پوشش گیاهی: قطع درختان، چرای بی رویه دام، و به طور کلی از بین بردن پوشش گیاهی سبب تسریع حرکت سیلاب می گردد.
– جنس خاک: سرعت نفوذ پذیری خاک یکی از عوامل اصلی تعیین کننده حجم روان آب ها می باشد. همچنین ساخت و ساز های انسان موجب کاهش نفوذ پذیری خاک و در نتیجه کاهش سطح آب های زیر زمینی و افزایش روان آب می گردد.
– شیب دامنه ها: هر چه شیب کمتر باشد آب فرصت بیشتری برای جذب شدن خواهد داشت.
– میزان بارندگی: حجم بالای بارندگی به صورت فصلی و یکباره یکی از علل رایج جریان های سیلابی است.
– احترام به حریم رود ها.

انواع سیلاب ها:
– سیلابهای برخاسته از دریا: طوفان های سهمگین، جزرومد بلند و سونامی باعث ایجاد سیلابهای دریایی میشود.
-سیلابهای رودخانه ای: در زمین های حاشیه ی رود خانه ها و دشتهای سیلابی بروز می کند.
-سیلابهای شهری: نارسایی سیستم طراحی شده برای جمع آوری و هدایت آبهای سطحی.
پیش بینی ها:
– اختصاص کاربریهای خاص (مثلا کاربری تفریحی) برای برای مناطقی که طبق آمار و اطلاعات مستعد سیل میباشند تا حداقل صدمات و آسیب ها را داشته باشیم.
– احیای جنگلها و پوشش گیاهی بستر سایت به منظور کاهش روان آبهای سطحی.
– وضع مقررات وکدهای محلی برای محدود کردن ساخت وسازدرمحدوده مستعد سیل.
– ساختن خاکریزهای مرتفع و مقاوم برای سیلابهای برخاسته از دریا.
– استفاده از جریان انحرافی به منظور منشعب کردن جریان سیلاب (هر انشعاب باید مطالعه شده باشد تا منجر به خسارتهای بیشتر نشود.)
– احداث خاکریزها وآب بندها برای جلوگیری ازفرسایش ناخواسته وکاستن از شدت سیلاب.
– احداث سدهای مخزنی وکنترل سیلاب.

 رویکرد معماری منظر:
– شناسایی و ارزیابی قابلیت های منظر طبیعی پس از سانحه و استفاده از این منابع به منظور ساماندهی منظر.
– مکان یابی، برنامه ریزی و طراحی صحیح قبل از سانحه.
– برنامه ریزی سطوح سبز.
– مکان یابی محل تمرکز فعالیت ها.
– طراحی فضاهای باز عمومی به صورت چند عملکردی.
– اصلاح و طراحی شکل زمین به منظور هدایت جریان سیلاب.
– طراحی حوزچه های تاخیری.

سوانح طبیعی در محیط های شهری:
وقتی یک بلای طبیعی شکل میگیرد، شهر به صورت یک مجموعه پیوسته ازآن متاثر می شود، به عبارت دیگر، عناصر شهری نه تنها مستقیما از آن تاثیر می پذیرند بلکه سایر عناصر شهری که به صورت مستقیم تحت تاثیر آسیب قرار نگرفته اند، را نیز متاثر میسازند.
سوانح طبیعی به عنوان جزیی از نظام طبیعت، از ابتدای تاریخ، سکونتگاههای انسانی راتهدید کرده است، و دلیل اهمیت و ضرورت توجه به آنها در محیط زیست شهری، تمرکز فعالیت و سرمایه در شهرهای کنونی است.
شهر کالبدی است انسان ساخت که روابط اجتماعی، اقتصادی حاکم بر آن در بستری طبیعی شکل گرفته است. شهرها به عنوان ساختاری که بر روی بستر طبیعی شکل گرفته اند، بدون ارتباط سالم وصحیح  با بستر، نمی توانند دوام بیاورند.

 

زمینه هایی که بالقوه شهر را در برابر سوانح طبیعی مستعد میکند:
– رشد روز افزون جمعیت که در نتیجه آن فشارهای وارده برای توسعه زیاد است، اگر امتیاز توسعه در کوتاه مدت با خطر سوانح یکی باشد، در سایت کاربری زمین جایی برای پیشگیری از سوانح در نظر گرفته نمیشود.
– گسترش فقر وکمبود زمین باعث شده است که فقرا هرچه بیشتر در زمین های حاشیه ای و مستعد خطر (سیلاب، خشکسالی، طوفان، رانش زمین و… ) رو بیاورند. مثل حاشیه رود خانه ها، زمینهایی باشیب بسیار تند.
– نبود آگاهی و دانش عامه نسبت به مخاطرات و گسترش بی برنامه شهرنشینی

 در نقاط مستعد سانحه، هر گونه تصمیم گیری در مورد شهر سازی، کاربری ها و برنامه ریزی های منطقه ای باید متکی بر اطلاعات و مطالعات زمین شناختی، نوع خاک، نقشه های گسل و سوابق قبلی باشد.
برنامه ریزی شهری برای کاهش اثرات بلایای طبیعی:
1- قبل از بروز سانحه:
– آمادگی در برابر سانحه
– پیشگیری از بروز سانحه
2- پس از وقوع سانحه:
– بازسازی واحیا

 آسیب های انسانی:
به معنای شرایطی است که وقوع و بروز آنها به طور مستقیم و عمده ناشی از رفتار و حضور انسان هاست، به آسیب های انسانی، آسیبهای مصنوع یا آسیب های تکنولوژیکی نیز گفته میشود.
شهرها به عنوان کانون رشد جمعیت و مراکز فعالیت تجاری و صنعتی در مصرف انرژی و منابع و تولید زایدات و زباله های شهری توان بالایی دارند، که با رشد روز افزون جمعیت این توان چندین برابر شده است (تبدیل شدن شهرها به لکه های داغ زیست محیطی). یکی از ویژگیهای هر اکوسیستم طبیعی قدرت خود سازماندهی و برقراری تعادل است، در حالی که  شهرهای امروزی و محیط ها و سایت های انسان ساخت، بواسطه دیدگاه های مرسوم طراحی، فاقد این خصیصه بوده و نیازمند دخالتهای انسانی به عنوان مهارکننده میباشند و این مستلزم هدر رفت انرژی، تولید آلودگی و ریخت و پاش مواد و به عبارت کلی ناپایداری است، بطوری که زمین و بستر طراحی ما قادر به بازساری و احیا خود نیست

برخی از آسیب های زیست محیطی شهر ها :
آلودگی ناشی از زایدات شهری
1- فضولات انسانی: دسترسی به مراکز دفع بهداشتی، دسترسی به شبکه های فاضلاب
2- زباله های خانگی: تبدیل شدن شهرها به زباله دانی روباز، آلودگی شبکه های زهکشی و آبهای زیر زمینی وسطحی، مشکلات بهداشتی و شیوع بیماریها.
3- زایدات صنعتی: زایدات خطرناک و سمی، نفوذ به آبهای زیر زمینی و سطحی وتباهی کیفیت آنها.
آلودگی هوای شهری
مشکل فزاینده شهرهایی مثل تهران که جابجایی طبیعی هوا در آنها ضعیف است یا اصلا وجود ندارد.
آلودگی منابع آب شهری
اثرات شهر نشینی بر چرخه آب و آثرات عمیق آن:
– منابع آب موجود در اطراف شهرها در حال تهی شدن و تباهی هستند.
– دفع نامناسب پس آبهای شهری و صنعتی در تباهی کیفیت آبهای سطحی و زیرزمینی نقش موثری دارند.
– نا تراوا سازی سطح زمین (کاهش نفوذ پذیری خاک) باعث افزایش حد اوج سیلابها و وقوع بیشتر سیل و کاهش سطح آبهای زیر زمینی است. بعلاوه روان آب سطحی یک عامل مهم آلودگی است.
– آلودگی آب دریاچه ها، آبهای ساحلی و دریایی، باعث لطمه به گردشگری وصنعت توریسم و صدمات اقتصادی می شود.
– شور شدن آبهای زیر زمینی به دلیل برداشت بی رویه باعث می شودکه دیگر برای کشت وزرع مناسب نباشند.
پدیده وارونگی گرما درحوزه های شهری ناشی از مصرف روز افزون انرژی:
گرمای حاصل از مصرف انرژی با به تله افتادن گرمای روز توسط سازه های شهر که با آزاد شدن کندتر انرژی در طول شب همراه است نوعی پدیده جزیره حرارتی ایجاد می کند که حرارت داخل شهرها را 10 -15 درجه افزایش داده و باعث کاهش آسایش فیزیکی می شود.

تباهی زمین و اکوسیستم های موجود:
رشد و توسعه شهر نشینی باعث فشار به مناطق بکر و از بین رفتن تالابها، مناطق ساحلی، نواری، تفریحی و منابع جنگلی میشود. مثلا توسعه شهری با افزایش روان آب و به تبع آن فرسایش تاثیری منفی بر پایین رودها ی حوزه آبخیز داشته و این تاثیرات و تباهی ها حتی ممکن است در فواصل دور از شهر هم رخ دهد.

سکونت در حوزه های خطرناک:
در بسسیاری از شهرهای کشورهای در حال توسعه، رشد مهار نشده ی حاشیه شهرها، منجر به اشغال زمین های پست و پهنه های سیلابی و دامنه های پرشیب (شیب خطرناک) توسط خانه به دوشان  وگروههای کم در آمد و ایجاد حلبی آبادها میشود، که مخاطراتی چون سیل، لغزش، جریان گلی و فرسایش را به همراه دارد.

نقش معماری منظر:
دیدگاه یکسویه انسان امروز به توسعه بدون توجه به عواقب دراز مدت و محدودیت های زیست محیطی و ناکارآمدی روشهای طراحی شهری و یکسویه بودن آنها در حل مسایل اصلی شهر، سبب شده تا شهرهای امروزه با الگوی بستر خود هماهنگی نداشته باشند. شاهدی بر این ادعا، وجود الگوی شهری مشابه برای شهرهایی مثل تهران، تبریز، مشهد، شیراز است در حالی که هریک در بستری مجزا ومتفاوت شکل گرفته اند. شهرهای امروز ما نتیجه ی تحمیل الگو های انسان ساخت بر طبیعت اند، که به دلیل سرعت و پراکندگی توسعه سبب آشفتگی هر چه بیشتر در منظر شهرها شده اند.
اگر الگوهای منظر در تضاد با الگوهای اکولوژیکی یا توپوگرافی باشند، در این حالت طرح ها نه می توانند با الگوی زیربنایی منظر بیامیزند و نه قادرند بر آن غلبه کنند، در نتیجه سبب عدم انعطاف پذیری و نا هماهنگی در منظر می گردد.
اکنون اگر به عنوان راه حل، تصمیم به دوباره سازی الگوی قبلی داشته باشیم و بخواهیم طبعیت را به چرخه سابق بر گردانیم، مسلما این امر از نظر اقتصادی و عملکردی امری ناممکن است. بنابراین راه حل منطقی این است که ارزیابی منظر اساس برنامه ریزی منظر و دخل و تصرف در محیط قرار گیرد.

 ارزیابی منظر فرآیندی موازی با تحلیل اکولوژیکی است، هر دو از یک نقطه (خاک، توپوگرافی و زمین شناسی لایه های زیرین) آغاز می شوند. پس از آن در ارزیابی منظر لایه های فرهنگی غالب مورد توجه قرار می گیرند، در حالی که در تحلیل اکولوژیکی فرآیند های اکوسیستم. از کنار هم قرار دادن این تحلیل ها راه کارهای مدیریتی و برنامه ریزی تعیین می گردند.
برخی از راه کارهای این تحلیل ها می تواند به صورت زیر باشد :
– قطع درختان بر اساس الگوهای اکوسیستمی.
– تحلیل الگو های هیدرولوژی قبل از تغییر زهکشی.
– تحلیل فرآیند ها و الگوهای خاک قبل از دخل و تصرف در شکل زمین.
– طراحی فضاها و مسیر ها در پیوند با ویژگی های طبیعی موجود مانند رودها ، دره ها و … .
– احیای ارتباط بین مردم و منظر و تشویق آنها به مشارکت بیشتر در توسعه راه حل های پایدار .
بدین صورت به جای از بین بردن خصوصیات منظر، باید به آن احترام گذاشت و به صورت بهینه از آن استفاده کرد تا طرحی صحیح تر و پایدارتر داشته باشیم.

نقش مدل ها در برنامه ریزی برای سایت های آسیب دیده:
مدل خلاصه ای است از یک واقعیت بیرونی، که به درک بهتر و ساده آن واقعیت کمک میکند. مدلهایی که در بررسی و برنامه ریزی آسیب ها مورد استفاده قرار میگیرند، مدل هایی هستند که با در برگرفتن متغیرهای دخیل در آسیب، نمایش روند تغییرات و حوزه اثر آن آسیب را مشخص می کنند. با تغییر دادن یکی از فاکتور ها نتایج تغییر می کنند و بنابراین می توان اثرات آسیب را در حالت های مختلف مورد مطالعه قرار داد.
با داشتن این متغیرها، پدیده های طبیعی که منجر به آسیب میشوند میتوانند از نظر اثرات مثبت و منفی مورد ارزیابی قرار گیرند.
امروزه مدلها در زمینه هایی چون الگوی رشد، الگوی تخریب پوشش گیاهی، مدل اثرات زلزله، مدل حوزه آسیب رسانی سیل، تاثیرات آلودگی هوا، رشد جمعیت و…  مورد استفاده قرار می گیرند. رایانه با برنامه هایی چون GIS به کمک برنامه ریزان و طراحان محیط و منظر آمده تا ارزیابی ها مبنایی هر چه دقیق تر داشته و با اگمینان بیشتری بتوان بر پایه آن طراحی کرد. البته در انتها باید گفت که همیشه نقش معمار منظر و طراحی خلاقانه او می تواند روابط خشک ریاضی را دگرگون سازد. محصول برنامه ریزی ذهن معمار را بارور و آن را هدایت می کند، اما نباید با آن خشک برخورد شود.

کتاب نامه:

1. بیبر، آن.آر. و کاترین هیگینز. برنامه ریزی محیطی برای توسعه زمین، ترجمه سید حسین بحرینی و کیوان کریمی، انتشارات دانشگاه تهران، 1388.
2. ماتلاک، جان.ل. آشنایی با طراحی محیط و منظر، ترجمه سازمان پارک ها و فضای سبز شهر تهران، ویراستار علمی حسن لقایی، سازمان پارک ها و فضای سبز شهر تهران،1381.
3. بل، سایمن. منظر، الگو ادراک فرایند. ترجمه بهناز امین زاده، انتشارات دانشگاه تهران،1382.
4. یار احمدی، امین. بسوی شهرسازی انسانگرا، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، 1378.
5. ترنر، تام. شهر همچون چشم انداز، ترجمه دکتر فرشاد نوریان، شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری، 1376.
6. رهبر، مرتضی، «نقش و جایگاه رود دره در منظر شهری»، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی، 1388.
7. زادمهر، داوود، «سامان دهی و باز زنده سازی رودخانه بالخو در شهر اردبیل»، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی، 1387.
8. خالصی، مهدی، «معماری منظر و سوانح طبیعی»، پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی، 1386.
9. مجنونیان، هنریک و پرستو میراب زاده. «ارزیابی پیامد های زیست محیطی و طرح های شهری»، در جستار های شهرسازی،ش 28 و 29 (تابستان 1388)، ص 6-21.
10. براتی، ناصر. «چالش های رو در روی شهر سازی در ایران در آستانه قرن 21»، در باغ نظر، ش 6، ص 5-29.
11. بمانیان، محمدرضا و دیگران. « بررسی یک ضرورت: التزام برنامه ریزی پارک های رود کناری بر اساس مبانی طراحی محیطی و برنامه ریزی منظر( نمونه مورد مداخله : رود دره دارآباد).»، فصل نامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره یازدهم، ش 4 (زمستان 1388)، ص 287-302
12. وهاب زاده، فروغ. «شهر همچون یک اکوسیستم»، در جستار های شهرسازی،ش 28 و 29 (تابستان 1388)، ص 32-47.
13. تکبیری، سهراب. «زلزله، مدیریت بحران، طراحی محیط»، در هفت شهر، ش 18 و 19 (زمستان 1383 و بهار 1384)، ص 49-58.
14. حبیب، فرح. «شکل شهر-زمین لرزه»، در هفت شهر، ش 17 (پاییز 1383)، ص 74-81.
15. شکوهی نیا، شهرام. «فرآیند مطالعات آسیب شناسی»، در هفت شهر، ش 12 و 13 (تابستان و پاییز 1382)، ص 88-96.
16. ابلقی، علیرضا. «گفتگو با دکتر فیروز توفیق»، در هفت شهر، ش 18 و 19 (زمستان 1383 و بهار 1384)، ص 22-29.
17. Marsh, William M. Landscape Planning, Environmental Applications, ,John Willy & Sons inc, 2011.
18. Daniels, Thomas L. and Katherine Daniels, The Environmental Planning for Sustainable Communities and Regions, American Planning Association, Planner Press, 2003.
19. Harker, Donald F. Landscape Restoration Handbook, United States Golf Association, Lewis Publisher, 1999.
20. Time Saver Standards for Landscape Architecture
21. http://www.clubofrome.at
22. http://www.wikipedia.org
23. http://www.earthscan.co.uk
24. http://www.forio.com