مقدمه
افزایش مصرف آب به لحاظ رشد جمعیت از یک سو و ظهور تقاضاهای جدید برای آب از سوی دیگر، کاهش روز افزون سرانه آب رادر تمام جهان موجب گردیده است. با وجود این شرایط در کشور ما از آب باران، این نعمت خدادادی به صورت صحیح استفاده نمی شود و میزان زیادی از آب باران به خصوص در شهرها بر روی سطح خیابانها و حتی بر روی موزاییکهای حیاط منازل باقی مانده و در اثر حرارت خورشید بخار شده و از دسترس خارج می شود. حال با توجه به کمبود آب در کشور ایران و وجود بارندگی های مناسب در برخی از مناطق کشور، هنوز شیوه های بهره برداری بهتر از آب باران نادیده گرفته می شود؛ در حالی که در کشورهای خارجی حتی برای آبی که از سطح بام و شیروانیهای منازل سرازیر می شود برنامه ریزی وجود دارد. یکی از شیوه های بسیار ساده در استفاده از منابع آب باران در دیگر کشورها، احداث باغچه های کوچکی به نام Rain garden است.
مبانی نظری
تعریف
Rain garden یک فضای گودال مانند ساده در حیاط خانه است که در آن گیاهان بومی یا چمنزار و گلهای وحشی مناطق مرطوب کاشته می شود. این گونه باغها برای جمع آوری آبهای سطحی ناشی از بارش باران روی بامها یا روی زمین و امثال آن طراحی می شوند. اصولاً این باغها به سه منظور اساسی طراحی می شوند:
- Rain garden باعث استفاده مناسب از منابع طبیعی آبهای سطحی که امروزه به عنوان گرانبهاترین منابع مورد توجه هستند، می شود.
- همانطور که مطرح شد Rain garden با گیاهان بومی و زیبا، بادوام و چند ساله پوشیده می شود.
- Rain garden ها عامل تأمین مواد غذایی و پناهگاهی برای پرندگان و حشرات و جانوران مفید است.
شروع کار
لایه های Rain garden
– نوار محافظ چمن اطراف باغ که در کاهش سرعت اولیه جریان آب مؤثر است.
– یک لایه کود گیاهی که محیط کاشت را برای فعالیت بیولوژیکی فراهم کرده و خاک را مرطوب نگه می دارد.
– گیاهان که جریان آب را برای رطوبی و مواد مغذی برای رشد استفاده می کنند.
– یک لایه خاک که محل جمع آوری مواد مغذی و رطوبت لازم از طریق ریشه گیاهان است.
– یک دریاچه یا گودالی که محل ذخیره آب باران و سیلاب ناشی از جریان است.
لایه های مورد نیاز در ساخت Rain garden
(Us green building council، 2008)
– یک پشته خاکی یا صخره ای با حداقل 6 اینچ ارتفاع، به عنوان سدی در برابر جریان سطحی باران.
ج- لوله کشی
د- کاشت گیاه
در کل می توان این طور بیان کرد که این باغها در هر جایی از منظر قابل ساخت می باشند؛ اما در زیر برای مکان یابی بهتر که تأثیر این باغها را بیشتر کرده و به علاوه محیطی امن را برای کودکان و حیوانات خانگی ایجاد می نماید را بیان می کنیم:
د- کاشت گیاه
مکان یابی باغ
- این باغها باید در محلی باشند که بیشترین میزان جمع آوری آب مورد نیاز از سیلاب و جذب خاک دریافت نماید. این شرایط در محلهای خاص و محدودی از منظر وجود دارد اما قسمتی که خاکی با قدرت جذب بالا دارد، بهترین مکان است.
- حداقل فاصله باغ تا نزدیکترین پی بنا 10 فوت است تا امکان آسیب رسانی به بنا در اثر افزایش رطوبت در محل به حداقل برسد.
- باغ نباید در بالای سیستم سپتیک قرار گیرد؛ زیرا این شرایط باعث بد منظره و بدبو شدن سایت میشود.
- محلهایی که طول چاله فاضلاب در آنها درحدی است که برکه ایجاد می کنند، برای این منظور مناسب نیستند. قدرت نفوذ آب در این محلها بسیار کند است و وجود باغ بارانی در این قسمتها تنها باعث افزایش مشکل محل می شود.
- این باغها باید در محلی قرار گیرند که میزان تابش خورشید در آنها بالا بوده یا حداقل در حد متوسط باشد. دریافت پرتوی مستقیم خورشید باعث تسریع بخشیدن سیکل خشک شدن و درنتیجه از بین بردن عوامل بیماریزا و رشد بهتر گیاهان می شود.
- انتخاب محل نسبتاٌ صاف از حیاط با خاکی با قدرت جذب بالا، ساخت باغ و کندن خاک را آسانتر خواهد کرد.
اندازه و فرم باغ
باغ های بارانی می توانند به هر شکل و هر سایزی باشند. به هر حال، برای اینکه این گونه باغها کارآیی مناسبی را داشته باشند، باید در طراحی شرایط مناسبی را برای دریافت بیشترین حد جریان آب داشته باشد.
در کل مسائلی که در فرم و وسعت این گونه باغها مؤثر هستند عبارتند از:
– وسعت حوزه آبخیز (سقف، چمنزار، مسیر ماشین رو و … )
– خصوصیات خاک
– عمق باغ
مراحل احداث Rain garden
الف- علامت گذاری محل احداث باغچه
ب- کندن خاک تا عمق مناسب و ایجاد سد خاکی
منابع:
Bannerman,Roger and other- University of Wisconsin Rain Garden Design for Home Owners- A guide compiled for Alabama Master Gardens
http://www.aces.edu/waterquality/nemo/Fact%20Sheets/rain%20garden,%20mg,%20final.pdf
restoration nurseries- 2005،PERENNIAL GARDEN DESIGN
http://www.appliedeco.com/Projects/Rain%20Garden.pdf
University of Wisconsin ، 2009،Rain Garden Design for Home Owner
http://www.aces.edu/waterquality/nemo/Fact%20Sheets/rain%20garden,%20mg,%20final.pdf
Us green building council- – 2009 Rain Garden Instillation
http://www.ongreenthstreet.blogspot.com