چكيده :
مدتهاست كه ارزش معنوي و مادي خاك به عنوان يكي از عناصر اصلي تشكيل دهنده هستي، به فراموشي سپرده شده است. طراحي “باغ سنگ” به منظور يادآوري ارزشها و مفاهيم اين عنصر مي باشد.
لازم به توضيح است كه در اين رساله (به سبب ضرورت موضوع)، خاك و عناصـــــر برگرفــته از آن – زمين، سنگ، كوه، غار وكوير- در يك خانواده قرارداده شده و بررسي مي شود.
چنانچه در منابع موجود به بررسي و مطالعات عنصر “خاك” و اساطير برگرفته از آن بپــــردازيم، مي توان پنج واژه را به عنوان جان مفهوم خاك ارائه نمود: تقدس، آفرينش، مرگ، رمزآميزي، قدرت و پايداري. ايده اصلي براي طراحي، استفاده از مفاهيم قوي “باغ ايراني” و ارائه مفاهيم خاك در پنج باغ مي باشد: باغ تقدس، باغ آفرينش، باغ مرگ، باغ رمز و باغ پايداري؛ طراحي “باغ سنگ” در رود- دره دركه، به سبب نزديكي فضاي موجود با مفاهيم مذكور، شكل گرفت.
بررسي نمونه هاي موجود به خصوص فضاهاي طبيعي،‌ در طراحي بسيار موثر بود؛‌ چراكه لمس اين فضاها از نزديك، تجربه اي ديگر مي باشد. خود فضا و ارتباط آن با ساير قسمتها مي تواند ايده هاي بسياري را براي طراحي به ذهن طراح القا نمايد.
هر يك از باغ ها به سبب مفهومي كه بايد ارائه نمايند، داراي طراحي فضا، رنگ و بافت متفـاوت مي باشند؛ البته پتانسيل فضايي موجود در رود- دره دركه كمك شاياني به طراحي نمود. سعي بر اين بود تا دخالت در فضاي طبيعي به حداقل برسد، اما در قسمتهايي نيز دخالت طراح در طبيعت واضح مي باشد؛ براي مثال در باغ تقدس، ايجاد صفحه اي با نام “نيايشگاه” براي نزديك شدن فضا به مفهوم ضروري بود.
همواره تبديل مفهوم در ادبيات به خط در معماري بسيار مشكل بوده است. در اين پروژه سعي شده تا با بهره گيري از تجارب سفرهاي نگارنده و بازديد وي از فضاهاي عيني، فاصله بين ادبيات و معماري كمتر شده و مفاهيم – هرچه دقيقتر- به ذهن ناظر القا شود.

شكل گيري فضاها براي طراحي “باغ سنگ” بر مبناي قرارگيري باغ هاي آن صورت گرفت. بدين نحو كه پنج باغ تقدس، آفرينش، مرگ، رمز و پايداري به ترتيب الوهيت و جلوه هاي قدسي آنها پي ريزي شدند و از پايين ترين قسمت رود- دره تا بالاترين قسمت آن (تراز 1800‌) به ترتيب زير جاي گرفتند:
باغ پايداري در پايين ترين قسمت، باغ رمز، باغ مرگ، باغ آفرينش و باغ تقدس در مرتفعترين نقطه.
اما همانطور كه از نقشه هاي تحليل سايت برمي آمد، در قسمت جنوب شرقي منطقه مورد نظر براي طراحي، جايگيري دو فضا امكان پذير بود، تاسيسات و پاركينگ.
دليل اصلي جايگيري اين دو فضا، دسترسي سواره اي بود كه بطور مستقيم به آنها منتهي مي شد. اين دسترسي سواره امكان مناسبي بود كه بتوان به ناحيه تاسيساتي و پاركينگ، خدمات رساني نمود. از طرف ديگر اين فضا ، از قبل نيز محل استقرار وسايل تاسيساتي بود؛ كه مي توانست بسيار كارآمد باشد؛ قرارگيري پاركينگ نيز اين امكان را به بهره بردار مي داد تا با نزديك شدن به فضاي ورودي “باغ سنگ” وارد تراز 1800 پياده شده و از آنجا به فضاها دسترسي پيداكرده و يا در همان تراز 1800 به حركت خود ادامه دهد. پس در واقع دو ورودي براي “باغ سنگ” تعريف گرديد. ورودي اول- ورودي قديمي- از همـــان ميدان دركه و ورودي دوم – ورودي جديد- از تراز 1800. قبل از وارد شدن به محدوده باغ ها، مي بايست فضايي به عنوان پيش ورودي تعريف مي شد تا افراد مراجعه كننده پس از گذشتن از اين فضا، وارد قسمت هاي اصلي شوند. اين فضاي پيش ورودي به نوعي حد فاصل و ارتباط دهنده ورودي هاي جديد و قديم نيز بود. به همين دليل مي بايست عملكردي سبك داشته كه مردم به راحتي از آن عبور كنند و يا در آن بمانند؛ يكي از مزاياي اين قسمت از رود-دره دركه، خاك مناسب آن براي كاشت و درختان آن بود. پس فضاي سبزي با درختان انبوه و سكوها يي براي نشستن در آن طراحي گرديد؛ در واقع اين فضا، فضاي “پيك نيك” است. مردم مراجعه كننده در روزهاي مختلف سال مي توانند اوقات فراغت خود را در آن سپري كنند و اگر تمايل داشتند وارد “باغ سنگ” شوند.

فهرست:

فصل اول: مفاهيم پايه
1-1- اسطوره شناسي
1-1-1- مقدمه .1
1-1-2- تعريف اسطوره .1
1-1-3- اسطوره شناسي در طبقه بندي دانشها .2
1-1-4- نتيجه گيري.3
1-2- عناصر چهارگانه
1-2-1- مقدمه.4
1-2-2- نگرش تحليلي درباره عناصر چهارگانه .7
1-2-3- عناصر چهارگانه در فرهنگ ايراني.9
1-2-4- نماد عناصر چهارگانه در نگارگري ايراني .10
1-2-5- نتيجه گيري.12
1-3- خاك، عنصر از ياد رفته
1-3-1- مقدمه .14
1-3-2- خــــاك .16
1-3-2-1- خاك، نماد زندگي و مرگ و تقدس .16
1-3-2-2- خاك و جانپنداري .17
1-3-2-3- خاك و ارتباط هاي دوگانه.17
1-3-3- زميــــن .18
1-3-3-1- ساختار تجليات قداست زمين .18
1-3-3-2- زمين – زايندگي .20
1-3-3-3- زمين – مادري .22
1-3-3-4- زمين – تجديد حيات .23
1-3-4- سنـــگ .23
1-3-4-1- سنگ، نماد تقدس .23
1-3-4-2- قدرت و پايداري .24
1-3-4-3- باروري و حاصلخيزي .25
1-3-4-4- رمزپردازي .26
1-3-5- كـــــوه .29
1-3-5-1- كوه جايگاه پيامبران و خدايان.29
1-3-5-2- گوه و جانپنداري.31
1-3-5-3- بلندي و رفعت.32
1-3-6- غــــــار.33
1-3-6-1- تقدس .33
1-3-7- كويـــــر .34
1-3-7-1- تجليات قدسي كوير .34
1-3-8- نتيجه گيري .36
1-4- باغ ايراني:
1-4-1- مقدمه .37
1-4-2- تعريف باغ .38
1-4-3- پيشينه تاريخي باغ ايراني .39
1-4-4- زيبا شناسي باغ ايراني .43
1-4-4-1- چشم انداز بيكران .43
1-4-4-2- حضور آب .44
1-4-4-3- تنوع فضايي و فضاهاي مستقل .44
1-4-4-4- تعامل با طبيعت .44
1-4-4-5- منظره سازي شورانگيز .45
1-4-4-6- باغ دو رنگ .45
1-4-5- جمع بندي .46

فصل دوم: شناخت و بررسي
2-1- بررسي نمونه ها
2-1-1- مقدمه .47
2-1-2- روستاي ميمند .48
2-1-3- روستاي اورامان تخت .50
2-1-4- روستاي كندوان .51
2-1-5- روستاي ماسوله .51
2-1-6- باغ سنگي فريمان .52
2-1-7- باغ سنگي درويش خان .53
2-1-8- تنگه واشي .55
2-1-9- قلعه رودخان .56
2-1-10- باغ سنگي جمشيديه .57
2-1-11- كوه سنگي .59
2-1-12- باغ سنگي شانديگار.60
2-1-13- باغ يويوآن .62
2-1-14- نتيجه گيري .65
2-2- شناخت تهران
2-2-1- مقدمه .66
2-2-2- تاريخچه شهرتهران .66
2-2-3- وضعيت جغرافيايي شهر تهران .67
2-2-4- ويژگيهاي اقليمي .68
2-2-4-1- دما .68
2-2-4-2- بارندگي .69
2-2-4-3- رطوبت .69
2-2-4-4- باد .70
2-2-4-5- تابش آفتاب .70
2-2-4-6- يخبندان .70
2-2-5- نتيجه گيري .71
2-3- شناخت بسترطرح
2-3-1- تاريخچه شميرانات .72
2-3-2- موقعيت جغرافيايي رود- دره دركه .73
2-3-3- بررسي كالبدي منطقه دركه .74
2-3-3-1- كالبد طبيعي دركه .74
2-3-3-2- كالبد مصنوع دركه .74
2-3-3-3- بافت دركه .75
2-3-3-4- دسترسي .76
2-3-4- ويژگيهاي اقتصادي و اجتماعي منطقه دركه .77
2-3-4-1- ويژگيهاي اقتصادي .77
2-3-4-2- ويژگيهاي اجتماعي .77
2-3-5- خصوصيات طبيعي منطقه دركه .78
2-3-5-1- پوشش گياهي .78
2-3-5-2- شيب عمومي .78
2-3-5-3- گسل ها .79
2-3-5-4- حريم رودخانه .80

فصل سوم: طــــراحي
3-1- باغ سنگ
3-1-1- معرفي باغ سنگ .83
3-1-2- مباني نظري طراحي .85
3-1-3- تحليل سايت .87
3-1-4- معرفي فضاها .92
3-2- مدارك معماري
3-3- منابع و ماخذ