سابقه بحث
لباسهای تاناكورا در سالهای جنگ (درحدود سال 1369) به دلیل بیکاری جوانان و قدرت خرید پایین مردم وارد کشور شد. اکنون تقريباً 20 سال است كه استفاده از این لباس های دست دوم عادی شده و با وجود تغییر اوضاع اقتصادی هنوز هم مشتری‌های پر و پا قرص خود را دارد. فروش این اجناس در بعضی مناطق مرزی به حدی گسترش يافته كه بازارچه‌های بزرگی را به خود اختصاص داده است. به گونه ای که مسافران شهرهای مرزی حتماً بازدیدی از بازار تاناكورا خواهند داشت. گفته می شود که روزانه 180 تن کالا از مرزها وارد بانه، ربط و مهاباد مي شود. اکنون مهاباد مهمترين مرکز تاناکوراي کشور است
تضاد سیمای تاناکورا با منظر سنتی بازار
«مهاباد» در استان آذربایجان غربی با وسعت کم، بازارچه هاي بزرگ بين المللي را در دل خود جاي داده است. برخي اجناس اين بازارها 20 تا 40 درصد زير قيمت کشور عرضه مي شود و به همين دليل هر ساله هزاران نفر براي خريد به اين شهرستان مراجعه می کنند. اما در بازار بزرگ تاناکورای اين شهر به جز مسئله خرید و فروش اجناس قاچاق که هرگز مورد تایید وزارت بهداشت نیست، شاهد پدیده رشد زاغه مانند این بازار در مجاورت جاده ورودی شهر نیز هستیم (تصویر 1).
1: پوسته ای زشت، کثیف، ناامن و فقیر، زیبایی ثروتی زنده و پویا را پنهان کرده است، مأخذ : نگارنده، 1389.
منظر این بازار مرزی در اذهان گردشگران با چنین تصاویری نقش می بندد: دکان هایی که با هر زحمت و از هر مصالح در دسترسی به پا شده، در سکوتی از جنس اقدامات غیرقانونی فرو رفته است. سقفهای موقت که احساس ناامنی را برای رهگذران به همراه دارد، ناپایداری حتی در برابر باد! و جویهای پر از زباله معابر ظن به آلوده بودن اجناس را نیز تشدید می کند. اینجا کسی برای گرم کردن بازار، نام جنس خود را با اعتماد و افتخار فریاد نمی زند، تمامی فعالیت ها به رنگ زمزمه است.
تمامی این مشاهدات برخلاف عادت و حافظه ما از یک بازار ایرانی است : جاییکه کسبه آبرومند و معتمد شهر، سرمایه خود را با رعایت نظافت (که همواره نزد ایرانیان پسندیده بوده است)، ایمنی و قانون گردهم می آورند و ثابت باقی ماندن منظر هر دکان (شامل چیدمان اجناس، تنوع رنگ و بو و …) به مرور زمان منظر کلی و پیوسته بازار را تشکیل می دهد. اینجا به جای انواع رایحه معطر و قوی راسته بازارهای سنتی، بوی ثابت مواد ضدعفونی یا ضد حشره گمرک شامه نوازی می کند. چند سال قبل همین مواد به کمک حجم عظیم حصیر، نایلون و پارچه سایبان ها آمده و آتش سوزی بزرگی راه به راه انداخته بود (تصویر 2).
2: زیبایی تکاپوی خرید وفروش در سایه ای از ترس و ناپایداری کمرنگ می شود، مأخذ : نگارنده، 1389.
موضوع این نوشتار ادامه یا توقف این تجارت غیرمجاز به دلایل اقتصادی، اجتماعی و بهداشتی نیست. چراکه به نظر می رسد سرنوشت این پدیده با برنامه های کلان و دراز مدت کشور تعیین خواهد شد. چنانچه بخواهیم در شرایط کنونی به دنبال یک درمان موقتی و کوتاه مدت برای این منظر شهر باشیم، رویکرد مدیران شهری مهاباد (شورای شهر و شهرداری) معقول و مناسب خواهد بود.
به گفته «کريمي» شهردار مهاباد 17 هزار نفر از جمعيت شاغل اين شهرستان به اين کار مشغولند و شهرداري هم امکاناتي ازجمله فضاي کار موقت براي آنان ايجاد کرده و يک مجتمع بزرگ هم به اين منظور در دست احـداث دارد. «حيدري» رئيس شوراي اسلامي مهاباد می گوید: “برنامه اين است که در آينده اين افـراد به فروشندگان لباس هاي نو تبديل شوند” (تصویر 3).
3: طرح ساماندهی تاناکورا با شعار «هر مهابادی، یک مغازه» می تواند چهره بازار را درخور شهر وگردشگران آن کند، مأخذ : نگارنده، 1389.
منابع
- irna.ir اسفند1388
- daneshafza.com
- rasekhoon.net مهر1388