نور یکی از عوامل موثر بر ارزش فضایی است و به وسیله آن می توان خواص دیگر فضا، مثل رنگ و بافت را تغییر داد و یا بر آنها تاکید کرد.
استفاده درست و بجا از نورطبیعی و مصنوعی برکیفیت فضا تاثیر دارد.
نقش نور در شب برای پارک مورد نظر نقش هویت بخش دارد زیرا علاوه بر دیدی که از شهر به پارک وجود دارد موجب سهولت استفاده کاربران در شب می شود که این در واقع کانسپت اصلی طراحی است.
تعریف نور:
از نظر فیزیکی: انرژی تشعشعی که بین طول موج های مشخصی واقع شده است و می توان آن را دید و اندازه گیری کرد. وقتی روشنایی بر روی سطح می تابد، از سطح فوق منعکس شده و به چشم انسان می رسد. (بنجامین، اونز، نور روز در معماری – ترجمه شهرام پور دیهیمی، نشر نخستین، تهران 79، ص 7) درک ما از میزان روشنایی و درخشندگی سطح به دو عامل میزان انعکاس نور از سطح و مقدار نور زمینه بستگی دارد.
کمیت و کیفیت نور براساس تئوری الکترومغناطیسی نور تعریف می شود. مثلاً رنگ نور به طول موج پرتو نورانی بستگی دارد.
جدول زیر طیف رنگ ها و میزان طول موج آنها را نشان می دهد.
ترکیب نورها:
در ترکیب نورها با هم می توان نور جدیدی را به دست آورد که برآیند نورهای متشکله می باشد. نورهای اصلی با رنگ های اصلی متفاوتند و شامل قرمز، آبی و سبز هستند که از ترکیب آنها به رنگ خنثی سفید می رسیم.
نورقرمز + نورسفید = نور زرد
نورقرمز + نورآبی = نورقرمز ماژنتا یا قرمز صورتی
نورسبز + نورآبی = نورآبی روشن یا آبی سیان
نورقرمز + نورسبز + نورآبی = نورسفید
ترکیب نور با نور را ترکیب افزایشی می گویند، زیرا در نتیجه آن نوربیشتری پدید می آید.
نورپردازی و معماری:
در روزهای صاف ساختمان ها به وسیله نور پر قدرت و مستقیم خورشید روشن می شود. نورخورشید سایه های عمیق می سازد. این سایه ها در روزهای ابری به واسطه یکنواختی نور شدت و عمق کمتری دارد.
اما در هنگام شب ساختمان ها به گونه ای کاملاً متفاوت از آنچه در هنگام روز می بینیم ظاهر می شوند . تقلید و بازسازی افکت های نور روز و نور خورشید ناممکن است.چالش های اساسی یک طراح نور، تعریف و ارتقاء بخشیدن ظاهر ساختمان در هنگام شب است.
نورپردازی و روشنایی شب هنگام، می تواند برای محیط پیرامون یک ساختمان، مفید باشد یا می تواند گروهی از بناها را، به هم مرتبط کند و یا مهمتر از همه، می تواند بخش های یک مجموعه واحد شهری را به هم متصل کند.
تعریف نقاط عطف (Focal Points) به وسیله نور در یک محدوده شهری، از طریق روشن کردن و پرقدرت کردن ساختمان های بزرگ و نورپردازی ضعیف تر و ملایم تر ساختمان های کم اهمیت تر، صورت می گیرد.
انسجام و یکپارچگی شبکه دسترسی ها و محیط های شهری، می تواند به وسیله نورپردازی خیابان ها و محوطه تأمین شود. روشنایی مدرن با طراحی خوب، در موفقیت یک پروژه طراحی شهری موثر است .
احسـاس راحتی و دلپذیری فضا با تغییرات ملایم و مناسبی حاصل می گردد. یکنواختی و همچنین محرک های بیش از حد نور، می تواند ایجاد ناراحتی نماید.
نورپردازی بیرونی
نورپردازی در محیط بیرون با محیط داخلی متفاوت است و معیار جهانی آن خورشید و آسمان روز است. محیط شبانه بیرونی چالش های طراحی زیر را بر می انگیزد:
- تاریک بودن آسمان نسبت به روز، کنتراست اشیاء نسبت به زمینه بیشتر است.
- قدرت کم منابع نوری در قیاس با خورشید و درنتیجه نزدیکی منابع نوری به موضوعات و فضاهایی که باید نورپردازی شوند.
- تاثیر عملکرد چشم انسان در روشنایی کم یا روشنایی زیاد روز.
- تاثیر بر احساسات انسان در طول شب.
- ایمنی (Safety) و امنیت (Security) شخصی.
- آشفتگی چهره شب به دلیل دیده شدن نور از فواصل دور
- فعالیت هایی مانند ورزش و رانندگی نورپردازی خاص برای ایمنی و کارایی می طلبند.
- در شب برای تماشای ستارگان و خلوت و تنهایی، نیاز به تاریکی مسئله مهمی است.
اهداف متنوعی برای نورپردازی ساختمان ها وجود دارد از جمله: پرستیژ، ایمنی، نشانه گرایی یا تشخیص یا تاکید نورپردازی معماری، فرصتی است برای ایجاد حس فضایی و احساسی معمارانه.
نورپردازی محوطه:
نورپردازی محوطه، حوزه وسیعی از انواع محیط های بیرونی (طبیعی و مصنوعی) را شامل می شود. موضوعات نورپردازی محوطه، عبارت است از: فضای سبز، جنگل، درختان، پارک ها، باغ های مسکونی، بلوارها و …
وظیفه طراح نورپرداز، خلق یک محیط شبانه جذاب و ایمن، با استفاده از یک سیستم مصرف بهینه انرژی و درخشندگی مناسب است.
مراحل و ملاحظات طراحی نورپردازی محوطه:
- بررسی و شناخت سایت: این بررسی، ملاحظه دقیق وضع موجود محوطه را شامل می شود. این عناصر عبارت است از:
- Soft Cape
- Hards Cape
- Water Features
- تعیین عملکرد فضا و طبیعت استفاده کنندگان از فضا.
- توجه به این نکته که نواحی مهم در هنگام روز، الزاماً همان نواحی مهم در هنگام شب نیست.
- تعیین نقاط کانونی اصلی و فرعی
- جمع آوری اطلاعات و شناخت دقیق مشخصات سایت و عناصر گیاهی ، مانند:
- شکل کلی، ارتفاع، ابعاد و نوع گیاه
- مشخصه شاخ و برگ (شکل، رنگ، بازتابی نور، بافت، شفافیت، تراکم).
- الگوی شاخه ها (Branching Pattern) باز، بسته، متراکم، بالارونده یا پائین رونده
- وضعیت تنه و پوسته (خاردار، پوسته پوسته، چند رنگ و …)
- عمق و گسترده ریشه
- میزان رشد ( سرعت و مقدار)
- همیشه سبز یا برگ ریز.
- تغییرات فصلی.
عوامل موثر بر طراحی:
برخی از عوامل که در طراحی نورپردازی محیط بیرونی باید در نظر گرفته شود، عبارتست از:
چشم زدگی (Glare)، مشاهده پذیری (Visibility)، شدت روشنایی (Illuminance)، درخشندگی (Brightness)، روشنایی (Luminance).
چشم زدگی (Clare):
انواع چشم زدگی عبارتند از:
- Disability Glare
- Discomfort Glare
- Nuisance Glare
شدت روشنایی (Illuminance):
شدت روشنایی عبارتست از واحد اندازه گیری شدت شار منتشره بر روی یک سطح که در اغلب مواقع، تنها عامل اندازه گیری در طراحی یا ارزیابی محیط های بیرونی به شمار می رود.
- روشنایی (Luminance) و درخشندگی (Brightness):
این دو اصطلاح، اگر چه مترادف به کار می روند، اما معنای متفاوتی دارند. روشنایی یک منبع یا سطح عبارتست از شدت نور منبع یا سطح از دید ناظر، درخشندگی، عبارتست از دید یا ادراکی ویژه که عمدتاً نتیجه لومینانس یا روشنایی منبع یا سطح است.
روشنایی سطح (Surface Luminance) و روشنایی منبع نور(Source Luminance) عامل مهم در نورپردازی بیرونی محسوب می شوند. روشنایی سطح، به عمق و جاذبه صحنه های نورپردازی بیرونی می افزاید. علاوه برآن برای امنیت و مشاهده پذیری (Visibility) مفید است.
برای کاهش خیرگی (Glare) لازم است روشنایی چراغ در جهت معمول (Typical) دید، به حداقل برسد. زاویه دید معمول بین 45 تا 85 درجه است.
روشنایی چراغ پایه کوتاه (Bollard)، چراغ های محوطه (Landscape Light) و نورافکن ها (Flood Lights) باید کم باشد تا کمتر جلب توجه کند.
چراغ های زاویه باز (High – angle Light) زاویه 80 درجه نسبت به خط عمود، احساس امنیت و مشاهده پذیری را بهبود می بخشد. این نوع نورپردازیی، به دلیل امکان نصب پایه ها با فاصله های زیادتر و تعداد کمتر، از نظر اقتصادی مناسب تر است.
اشکالات طراحی در جانمایی چراغ ها:
ایجاد خیرگی، به خصوص در مورد پایه های کوتاه یا چراغ های پرنور (High Lumen)، حتی چراغ های به اصطلاحFull Cut Off نیز، اگر خوب طراحی نشده باشند، ممکن است روشنایی بیش از حد ایجاد کنند. در موارد مشابه، چراغ های Non Cut Off مناسب تر خواهد بود.
نسبت های روشنایی (Luminance Ratios)
نسبت های روشنایی، عبارتست از حداکثر قابل قبول روشنایی بین ناحیه روشن شده و نواحی مجاور، منظور از نواحی مجاور نواحی است که می توان از آنها، ناحیه نورپردازی شده را دید.
نسبت های روشنایی، نباید از 20 به 1 بیشتر باشد.
تعادل و هماهنگی:
اگر چه به نظر می رسد کاربرد منابع نوری، تنها در ایجاد روشنایی در شب می باشد، ولی در واقع چنین نیست، چرا که اکثر این عناصر، در روز به عنوان یک عنصر شهری قابل رویت بوده و در زیبایی یا آشفتگی محیط نقش مهمی بر عهده دارند. بنابراین علاوه بر رنگ و نوع پراکنش نور، طراحی سایر اجزای منابع روشنایی نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است. باید در ساخت آنها به زیبایی، هماهنگی با محیط و سایر اجزاء و مبلمان موجود توجه خاصی مبذول داشت.
تکنیک های نورپردازی درختان:
برای روشن تر کردن سطح شاخ و برگ درخت، نورافکن ها را در شاخه های پائین آن نصب می کنند، به طوری که نور آنها از لابه لای شاخه های درخت، به طرف بالا بتابد.
اگر امکان پنهان کردن منبع نور وجود داشته باشد، می توانیم نورافکن ها را پای درخت نصب نمائیم. به طوری که کل ارتفاع درخت را به صورت قائم روشن کند.
در شکل زیر منبع نور در فاصله ای از درخت نصب شده است. به طوری که شاخ و برگ به صورت زمینه ای روشن عمل کرده و جزئیات از دیده پنهان می ماند. برای روشن کردن سطح مجسمه، ممکن است تنها یک نورافکن لازم باشد، اما در اطر اف آن یک روشنایی فرعی مطیع کار گذاشته می شود تا اثر نور منعکس شده را به وجود آورد.
جانمایی چراغ ها، به شکل کلی درخت، ساختار شاخه ها و نوع شاخ و برگ آنها بستگی دارد:
- درختان Open Spreading (درختان با کاکل گسترده)
- درختان Open Vertical (درختانی با کاکل باریک و عمود)
- درختان Dense Spreading (درختانی با کاکل گسترده متراکم).
نورپردازی مسیرها:
روشنایی پیاده روها و سطح زمین، معمولاً با چراغ های Bollards (پایه کوتاه) به دست می آید. این چراغ ها، به صورت زیرزمینی نصب می شوند و دارای فرم قوی، کوتاه و مستحکمی هستند.
چراغ های کوچک با برش نور تیز Sharp Cutoff نیز، بر روی پایه های کوتاه و مخصوص مسیرهای عبور استفاده می شوند.
جانمایی چراغ ها برای دست یابی به یک مسیر تردد روشن از راه های نشان داده شده در شکل زیر بدست می آید:
نورپردازی عمومی:
اولین دسته که مهمترین عامل نورپردازی نیز می باشد، تأمین نورعمومی است. این نورپردازی در جایی کاربرد دارد که فضای باز شهری دارای تعریف استفاده در شب باشد. انتخاب نوع نور مناسب شامل چراغ های همگانی پروژکتوری در ارتفاع یا چراغ هایی با ابعاد انسانی یا چراغ هایی با ارتفاع کم بستگی به تعریف فضا و نورکاربردی این فضا دارد. مثلاً نورپردازی عمومی با پروژکتور برای مکان های سرباز ورزشی و یا فضاهای عمومی گسترده کاربرد دارد.
گاهی در کنار یک عنصر مهم که می خواهیم نور قوی تری برای آن استفاده نمائیم، مثل یک ساختمان تاریخی، چراغ های با ارتفاع کمتر، مورد استفاده قرارمی گیرند تا باعث تعرض نوری به عنصر مهم تر نگردد.
- نورپردازی عناصر و المان های مهم به صورت کلی
- تعریف یک بدنه توسط چراغ متوالی
- روشنایی برای تأکید بر خواص شیء
- روشنایی برای تعریف خاصیت جدید برای یک شیء
- نورپردازی یک جسم برای نمایش فرم خاص آن
- نورپردازی به منظور تزئین اجسام
طراحی نورپردازی محیط های آبی:
- فواره ها: بخشی از فواره (آب یا سازه) را که می خواهد نورپردازی شود، فرم هندسی و نورپردازی آن معین گردد.
- آبشارها: نوع لبه (Weir) که آب از آن فرو می ریزد بررسی شود.
- نهرها و برکه ها: این موارد بهتر است
- ساحل و کناره ها: تنها بخش قابل نورپردازی، کف ها و خیز آبهاست.
- دیگر موارد: چشمه ها، سطوح رنگی و صخره ای و دیگر محیط های طبیعی خاص که اغلب در پارک های ملی یافت می شوند، باید به فرم زیبایی نورپردازی شوند و آلودگی نوری، روشنایی محیط پیرامون و مزاحمت های نوری محیط باید در نظر گرفته شود.
- استفاده از نور برای ایجاد یک شکل نمادین خاص
- نورپردازی به عنوان یک شناسه و نمادشهری
- استفاده از نور برای ایجاد جذابیت در فضاها
منابع:
- استفاده از نوردر طراحی پارک، ابوذر مجلسی، پایان نامه تربیت مدرس، 1384.
- بررسی تکنیک های نور پردازی در باغ و پارک، داود نهرلی و رضا پذیرش، معماری محوطه، شماره 9 و 10، زمستان 87
- نورپردازی باغ، داود نهرلی و رضا پذیرش، معماری محوطه، شماره 7 و8، تابستان 87
- نور روز در معماری، بنجامین، اونز، ترجمه شهرام پور دیهیمی، نشر نخستین، تهران 79، ص 7
- ارنست، نویفرت. اطلاعات معماری، ترجمه هدایت مونایی، تهران، انتشارات آزاده، 1377، ص 101
- The Landscape Lighting Book, Janet Lennox Moyer
- New Complete Guide to Landscaping: Design, Plant, Build (Better Homes and Gardens(R)
کاربرد نور در طراحی پارک (411.1 KB)
تعداد دانلود: 16
زمان آخرین دانلود: چهارشنبه, 22 نوامبر 2017
------------------------------------------------------------------------------------------