چكيده
آّب به عنوان يكي از عناصر اصلي طبيعت همواره به صور گوناگون بنا به شرايط خاص محيطي طراحان منظر جهت ارائه رويكردهاي طراحي مد نظر قرار گرفته است .آنچه ذكر شده اشاره اي به كاربرد آّب در معماري منظر است كه در قالب 3 نمونه مطالعاتي به صورت تحقيق ميداني تحليل شده است .
اين تحقيق در 3 بخش تنظم شده است : بخش اول چارچوب هاي نظري در خصوص حضور آب در معماري منظر را بررسي كرده به حالات مختلف حضور آب در طراحي منظر اشاره مي كند . در بخش دوم به نقش آب در باغ هاي ايراني پرداخته و باغ فين كاشان را به نمونه شاخص باغ سازي ايراني ،از ديدگاه كاربرد آب در اين فضا تحليل كرده و در بخش آخر به تحليل 3 نمونه مطالعاتي ، باغ ايل گلي تبريز ، پارك ساعي و پارك ملت ، كاربرد مصالح و چهارفصل فرسايش در ارتباط با طراحي محيط هاي آبي بررسي شده است. تهران پرداخته و مسائل مرتبط با حركت.
كليد واژگان: آّب، معماري منظر، حرکت، باغ و پارک، باغ های ایران.
آب در معماري منظر
در گذشته ای نه چندان دور که انسان، آب را به عنوان یکی از اجزا و عناصر معماری مورد استفاده قرار داد، جلوه های متنوع آن، همواره باعث تهییج و گرایش وی به زیبایی شده است. استقرار کشور ما ،در منطقه خشک و نیمه بیابانی ،سبب توجه خاص پیشینیان به آب و ارزش آن گردید. معماران ما ،آب را در مجموعه های خود وارد می کردند و گنجینه ای از خصوصیات فیزیکی ، مذهبی و اسطوره ای را به خدمت می گرفتند؛ تا معماری آنان از غنای بیشتری برخوردار باشد. در حقیقت عنصر آب، ما و فضای زندگیمان را دوباره به طبیعت پیوند می زد. وضعیت شهرهای کنونی ،دستخوش تغیرات فاحشی گردیده، به نحوی که امروزه، صحبت از آب ، به عنوان عاملی موثر در معماری و طراحی فضای شهر، تجملی به نظر می رسد. در حالیکه آب ورای نقش پر اهمیت خویش در تمدن و فرهنگ ، ریشه در روح و روان آدمیان دارد: آبنماها و ترکیبات آن ها با زیبایی های طبیعت ، باعث آرامش و راحتی انسان می گردد. جریان دائمی و پویای آب رودخانه ها و نهر ها، شوق حرکت را در آدمی زنده می کند. آب در آبشارها، حالتی دیگر را باعث می شود و عظمت آب جاری ، هیجان زایدالوصفی را به وجود می آورد. این ها ، همگی نمونه ای از تاثیرات متنوع وحالات متفاوت آب،روی انسان می باشد. هرچند مطالعات گسترده و منسجمی در رابطه با معماری آب و بکارگیری جنبه های وسیع آن در محیط شهری صورت گرفته، اما به شکل جامع ، نتایج قابل توجهی را بر نداشته است. تصویر شهر های کنونی ما نه تنها فاقد صراحت است، بلکه خام است و بی ظرافت. طبیعت ، حلقه گمشده ما در زنجیر زندگی مصنوع امروزی است. آرامش و پویایی در سیمای شهرهایمان به خاطره ای خوش بدل گشته و به رؤیاها سپرده شده است. اینجاست که روح تشنه ما، آب را می طلبد. آب ، این عنصر حیات بخش ، می تواند به شیوه ای هنرمندانه ، مژده طراوت دوباره طبیعت دلنواز و روح افزا را در فضای زندگیمان به ارمغان آورد.
سکون ، حرکت و پویایی ، رطوبت ، انعکاس ، بافت و فرم های متنوع ، هر یک یا در کنار هم ، در ترکیب با نور و موسیقی آب قادر هستند،دستمایه آفرینش جلوه هایی بدیع ، در هویت بخشیدن به مناظر و فضاهای شهری باشند.
اهميت آب در معماري منظر
منظر
صدا
بافت
رنگ
بو و احساس
حضور آب در محیط
آب در محيط دست ساز انسان آب به يكي از چهار شكل زير تبديل مي شود:
يك نقطه، يك خط، يك نما (صفحه) يا يك مرز يا كناره.
نقطه
صفحه
خط
مرز یا کناره
آب در باغ ایرانی
باغ فین کاشان
باغ فین نمونه قابل تحسینی از باغ های سلطنتی ایران است، یعنی کلیه مشخصات و جنبه های مختلف باغ های ایران در این باغ جمع شده اند. در جنوب باغ فین چشمه آبی موسوم به چشمه سلیمانیه، با قریب به دوازده سنگ آب وجود دارد. در باغ فین کاشان با آب زیبایی های کثیری خلق شده است؛ تاسیسات آب رسانی دقیق و پیچیده این باغ، چون ارتفاع یکنواخت فواره ها در تمامی طول شیب باغ و همچنین ترکیب های مختلف آب مانند آب و آیینه، آب و فواره، آب و چشمه،آب و جوشش، آب و حرکت و آب و رطوبت همگی نشانگر پیچیدگی سیستم تاسیساتی و آب رسانی این باغ است.
باغ ایل گلی تبریز
شاه گلی، مخلوطی از کلمات ترکی و فارسی که استخر شاهی معنا می دهد .قسمت برجسته این باغ دریاچه مصنوعی آن است که اندازه هر طرف آن در حدود 650 متر است.درختانی که در اطراف آن کاشته اند ، مثل حصاری آن را فرا گرفته و زمین دور استخر را پوشانده اند و در نتیجه هرگاه از ایوان کوشک به آن نظر افکنیم ، مانند آن است که آب استخر بر فراز سطح دره ای که در عقب واقع شده ، معلق است .
پارك ملت
پارك ساعي
چهار فصل در حضور آب
نتیجه گیری:
- وجود تنوع نسبی جریان آب متناسب با پتانسیل های محیطی در پارک های مورد مطالعه
- استفاده از مصالح مناسب در لبه ها و سطوح آب با در نظر گرفتن ملاحظات بصری و شرایط اقلیمی
- در نظر گرفتن فاکتور زمان و مسائل محیطی در طراحی
- استفاده از پتانسیل های محیطی و توپوگرافی سایت در طراحی آبگیرها و آبروها
- توجه به مسائل ادراکی حضور آب در طراحی
- طراحی برای کاربران در رده های سنی و اقشار جامعه
- توجه به اصول امنیتی در طراحی
- توجه به شیوه های جدید در طراحی جزییات اجرایی آب نماها و آبگیرها و
- توجه به جنبه های مثبت و منفی فرسایش حاصل از آب در طراحی منظر